tag:blogger.com,1999:blog-93706482024-03-07T02:49:21.831-06:00untitleduntitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.comBlogger300125tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-67287380177853069982021-08-21T17:10:00.001-05:002021-08-21T17:11:58.106-05:00<p>تمرین فارسی نوشتن برای پسر کوچکم</p><p>حتی مطمتن نیستم روزی بیاید که بتوانی فارسی بخوانی</p>untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-52055715204926243822018-06-12T10:39:00.002-05:002018-06-12T10:59:05.344-05:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="text-align: right;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
باید سی و پنج سال از عمرم رو رد میکردم تا این رو بالاخره بفهمم: درد و رنچ و سرگردونی من طفیلی بخش خیلی کوچکی از درد و رنج و سرگردونی این دنیاست.</div>
</div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-37359152732739121732016-01-10T14:49:00.001-06:002016-01-11T14:06:55.780-06:00داوکینز و ربطش به فاسد شدنی بودن خانم ها<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: inherit;"><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">من از اولش هم که جناب <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Dawkins">داوکینز</a> <span style="font-family: inherit;">گ</span>ل کرد و همه
شروع کردند توهم خدا رو خوندن اصلا ازش خوشم نمی اومد. این نوشته تلاشی هست برای
صورت بندی این حس من:</span></span><br />
<span style="font-family: inherit;"><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
خلاصه
حرف داوکینز از نظر من دو نکته است:<br />
یک. گزاره وجود خدا یک گزاره علمی است و می شود با روش
علمی درستی و نادرسی آن را بررسی کرد. حالا اگر کسی بیاید این گزاره را با روش
علمی بررسی کند هیچ مدرکی برای تایید این گزاره پیدا نخواهد کرد. به این معنی که
برای فهم واقعیت دنیا تنها شناخت قوانین طبیعی حاکم بر دنیا کافی اند و در هیچ جای
این دنیا پدیده ای پیدا نمیشود کرد که فرض وجود خدا تنها راه ممکن توضیح اون پدیده
باشد. مثلا وافعا نیازی به یک خالق و داستان آفرینش برای توضیح این که ما آدم ها
از کجا آمده ایم نیست و نظریه تکامل میتواند به راحتی همه چیز را در مورد جنس بشر توضیح
دهد. به این معنی آدم هایی که به خدا و مذاهب اعتقاد دارند واقعا دلیل و مدرکی
برای اعتقادشان ندارند و این اعتقاد بی پایه و شکمی است (از کتاب <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/The_God_Delusion">توهم خدا</a>).</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
دو. اعتقاد بی پایه و بدون سند و مدرک سرچشمه بسیاری بدبختی و فجایع دنیای امروز
است و از این نظر مذاهب به این دلیل که این نوع اعتقاد چشم بسته را تبلیغ و توصیه
می کنند بسیار مضر و خطرناکند (از <a href="http://www.skeptical-science.com/essays/science-religion-richard-dawkins/">اینجا</a>).<br />
<br />
از نظر من نکته یک کاملا بدیهی است*. ان قدر بدیهی که به شخصه سال هاست دیگر در
موردش فکر نمی کنم. اما در مورد نکته دو اصلا مطمئن نیستم. آیا واقعا ایمان بدون
سند و مدرک منشا بدبختی های بشر هست یا چیزی عمیق تر و زشت در ذات گونه بشر وجود
دارد که که هم آدم های دانشمند و متفکر و هم دینداران را ممکن است مبتلا کند و
سرچشمه بدبختی ها است؟ نکند فجایعی که اسم دین بر خود دارند تنها یک تجلی دیگر این
چیز عمیق تر هستند؟ اگر بله دقیقا چه چیزی؟ چطور می شود با آن مقابله کرد؟ <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ازنظر من جواب این سوال هاست که اصلا بدیهی نیست
و پاسخ دم دستی جناب داوکینر بر مبنای نکته دو هم اصلا من را در مورد آنها قانع
نمی کند. دلیل این که من از جناب داوکینز خوشم نمی آید این است که به یک نکته
بدیهی – یعنی نکته یک گیر داده و مدام مخ ملت را می خورد که با اعتقاد بی پایه به
خدا داشتن متوهم اند و بعد هم با نوعی تنبلی فکری بدبختی های بشر را<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>به ایمان بدون سند و مدرک نسبت می دهد و خلاص. در
آخر هم می بینی به جای آنکه انرژی صرف جواب دادن به سوال های مهم شود، همه بحث گیس
و گیس کشی سر چهار تا داستان بدیهی است که در نهایت هم شاید کنه قضیه نباشند.</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
حالا که فکرش را می کنم این نوع تنبلی فکری مثال های
دیگری هم دارد. برای مثال یک دسته ایرانی وجود دارند که ظاهرا بعد از
اینکه از فمینیست ها شنیده<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>اند زن ها باید حقوق مساوی با
همه مرد ها داشته باشند آمده اند کشف کرده اند زن ها مثل مرد ها فاسد شدنی هاستند
و دلشان ممکن است تنوع و آزادی و کثیف بودن بخواهد. این حرف هم از نظر من بدیهی
است – ما آدم ها جنبه های تاریک در وجودمان داریم و همه آدم ها چه زن و چه مرد هم حق دارند این جنبه های تاریک درون خودشان را به رسمیت
بشناسند و آن را پنهان نکنند. اما آنچه بدیهی نیست این است که حالا که قبول کردیم
زن ها هم فاسد شدنی اند بعدش چه؟ چطور می شود رابطه های سالم و عمیق بر مبنای این
بنیاد تاریک و به هم ریخته داشت؟ اصلا می شود؟ ما آدم ها غیر فاسد شدنی چه چیز های
دیگری هم هستیم؟ چه چیز های دیگری در جنس بشر هست که ما واقعا دفنش
کردیم اما باید در موردش بدانیم؟ اینجا هم به جای آنکه فمینیست های محترم یاد شده
تلاش کنند جواب این سوال های غیر بدیهی را بدهند، بیشتر بحث ها به تکرار یک سری
نکته بدیهی و به ظاهر جنجالی می گذرد.<br />
<br />
* البته اگر فرض کنیم واقعا گزاره وجود خدا گزاره ای علمی هست. <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Non-overlapping_magisteria">عده ای می گویند نیست</a>.</div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com7tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-25339651132795784792016-01-05T01:08:00.001-06:002016-01-13T06:46:17.823-06:00دور کمر و رنگ آمیزی گراف ها و ربطش به چیزهای دیگر<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span id="goog_2129768574"></span><span id="goog_2129768575"></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AR-SA</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:EnableOpenTypeKerning/>
<w:DontFlipMirrorIndents/>
<w:OverrideTableStyleHps/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]-->
</div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">من پنج شش سال پیش درس تئوری گراف را در دانشگاه
گرفتم. خیلی از قضایای این درس با این که جالب بودند الان از یادم رفته اما یک قضیه
نسبتا ساده اما فوق العاده زیبا و عمیق در مورد رنگ آمیزی گراف ها هست که هیچ وقت
یادم نمی رود. احتمالا شمای خواننده از درس های دبیرستان یادت هست که جماعت ریاضی
دان خیلی علاقه دارند ببینند برای رنگ آمیزی یک گراف به گونه ای که هیچ دو راس مجاوری
از گراف رنگ مشابهی نداشته باشند چه تعداد رنگ لازم هست. کلا رنگ آمیزی گراف در
حالت کلی مساله سختی است و برای مثال هیچ الگوریتم بهینه ای شناخته شده ای وجود
ندارد که به ما بگوید آیا می شود یک گراف را با تعداد مشخصی رنگ داده شده رنگ کرد یا نه. یک سوال
جالب دیگر این است که اگر یک گرافی تُنُک بود یعنی خیلی یال های زیادی بین راس های
مختلف آن نبود آیا رنگ آمیزی آن آسان تر می شود یا نه. شهود به ما گوید احتمالا
بله. برای مثال یک گراف به شکل یک حلقه را در نظر بگیرید. این گراف دو یا سه رنگ
مختلف بیشتر برای رنگ آمیزی اش نیاز ندارد حالا هر تعداد راس در حلقه باشد. حالا
یک معیار برای تنکی می تواند این باشد: اندازه کوچکترین دور (حلقه) در گراف. اگر
این عدد بزرگ باشد معنی اش این راس های گراف خیلی به هم متصل نیستند چون اگر بودند
می شد های حلقه های کوچک در گراف پیدا کرد. به این عدد دور کمر (ترجمه خوشحال من از </span><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Girth_%28graph_theory%29"><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">girth</span></a><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">) گراف
می گویند. وقتی دور کمر یک گراف بالا است معنی اش این است حداقل به صورت محلی
اگر یک بخش از آن گراف را در نظر بگیریم تعداد رنگ های زیادی برای رنگ آمیزی آن نیاز
نداریم:</span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" dir="rtl" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCRG7Hu7R56XUhp2YPzYdYOz59whpl-J9d0kiVVT-8liH5xf8-g9QwFASHe5TP5UZ_3F7cGJyZpNjuBl3CA1myy7Njp-roUSwxD8fLFyL-_wJc3YmYa_1uYToCfYKdia-zSZDkMA/s1600/groetzsch-graph.png" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCRG7Hu7R56XUhp2YPzYdYOz59whpl-J9d0kiVVT-8liH5xf8-g9QwFASHe5TP5UZ_3F7cGJyZpNjuBl3CA1myy7Njp-roUSwxD8fLFyL-_wJc3YmYa_1uYToCfYKdia-zSZDkMA/s200/groetzsch-graph.png" width="200" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">یک گراف با دور کمر 4 که تنها 2 رنگ برای رنگ آمیزی هر هم چهار راس مجاور آن کافی است اما برای رنگ آمیزی کل گراف به حداقل 4 رنگ نیاز است.</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">حالا سوال این است. تمامی گراف هایی را که دور کمرشان </span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">g</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> است در نظر بگیرید. آیا تعداد به اندازه کافی بزرگی رنگ </span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">k</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> <span lang="FA">وجود
دارد که بشود با این تعداد تمامی این گراف ها را رنگ کرد؟ به عبارت دیگر آیا هر که
گرافی به صورت محلی قابل رنگ آمیزی با تعداد کمی رنگ است در کل هم با تعداد کمی
رنگ قابل رنگ آمیزی است؟<br />
قضیه ساده و زیبایی که اشاره کردم که در سال 1959 ریاضیدان معروف و معتاد <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Erd%C5%91s">Paul Erdős</a> </span></span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> آن
را ثابت کرد می گوید که بر خلاف شهود اولیه ما لزوما نه: برای هر دور کمر </span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">g</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> و
تعداد رنگ</span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;"> ،k </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">گراف هایی وجود
دارند که </span><span dir="LTR" lang="FA" style="mso-bidi-language: FA;"> </span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">k</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">رنگ برای رنگ
آمیزی کل هر گراف کافی نباشد. <br />
<br />
اگر می خواهید اثبات این قضیه را بخوانید که خیلی هم سخت نیست و به بیشتر از آمار
و احتمال و ترکیبیات دوره کارشناسی نیازی ندارد <a href="http://jeremykun.com/2013/08/22/the-erdos-renyi-random-graph/">اینجا</a> را ببینید*. <br />
<br />
ممکن است شما اینجا بپرسید چرا این قضیه از نظر من این قدر مهم است که بدون اثبات
در موردش بنویسم؟<br />
<span class="texhtml">جوابش بر می گردد به سیستم های پیچیده و داستان </span></span><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Emergence"><span dir="LTR">emergence</span></a><span class="texhtml"><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">.
همان طور که <a href="http://9133.blogspot.com/2006/02/complex-systems-emregence-self.html">قبلا</a> هم در در موردش نوشته بودم </span></span><span dir="LTR"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>emergence </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>به این معنا است در یک سیستم پیچیده ممکن است
مجموعهای از قوانین ساده در اجزا سیستم باعث ایجاد رفتاری غیرقابل انتظار و جدید
در کل بشوند و این رفتار جدید به جای انکه در اجزا سیستم تعریف شده باشد نتیجه
مستقیم ارتباط و اثر گذاری متقابل اجزای سیستم بر هم دیگر باشد </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(<a href="http://9133.blogspot.com/2010/04/blog-post_29.html">یک مثال</a> از نتایج فلسفی emergence و چرا این پدیده مهم است).</span></span><br />
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span>
<br />
این قضیه هم </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">به نظر من</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> یک مثال
غیر منتظره از </span><span dir="LTR">emergence</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">یک رفتار جدید در کل یک سیستم است: گراف هایی وجود دارند که به صورت محلی با تعداد
کمی رنگ قابل رنگ آمیزی اند اما نتیجه بر هم کنش اجزای گراف با یک دیگر در کل دیگر
از قواعد محلی تبعیت نمی کند و در نتیجه این
گراف ها با تعداد کمی رنگ در کل قابل رنگ آمیزی نیستند. به عبارت دیگر بر هر کنش اجزای گراف و نحوه ارتباط آنها با یکدیگر می تواند قوانین رنگ آمیزی را در سطح کل گراف تغییر دهد و هر تعداد رنگ هم داشته باشیم گرافی هست که ماحصل جمع اجزایش را نشود رنگ کرد و آسانی رنگ آمیزی اجزای آن گراف کمکی به ما نکند. از آن طرف هم در اکثر مثال
های</span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">emergence </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>رابطه اجزا با یک دیگر آنقدر پیچیده است که حل معادلات
حاکم بر سیستم غیر ممکن است و نمی شود به صورت تحلیلی رفتار سیستم در کل را از
قوانین محلی و نحوه ارتباط اجزا با هم استخراج کرد و تنها با شبیه سازی کامپیوتری - آن هم اگر با هزار قسم و آیه ممکن باشد -
می شود دید که آیا رفتارجدیدی در سیستم در کل بر مبنای قوانین به وجود میاید یا
نه. چیزی که این مثال بیش از پیش جالب و جذاب می کند و باعث می شود من هیچ وقت این قضیه را فراموش نکنم این است که در این مورد خاص
نیازی به شبیه سازی کامپیوتری نیست و با ریاضیات نسبتا ساده اما خلاقانه ای می شود
در مورد قوانین حاکم بر کل سیستم بر مبنای قوانین محلی اظهار نظر کرد.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">* کلیت ایده این اثبات بر مبنای استفاده از گراف
های تصادفی است. در یک گراف تصادفی هر یال به صورت تصادفی ممکن است رسم بشود و یا نشود. گراف های تصادفی موجودات جالبی هستند و خواص جالب زیاد دارند که شاید در موردشان نوشتم. در این
اثبات خاص هم Erdős</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> نشان داد که اگر برای هر</span><span dir="LTR" lang="FA" style="mso-bidi-language: FA;"> </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">گراف با دور کمر </span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">g</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> و تعداد راس </span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">n</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> اگر
یال ها با یک تابع تصادفی به خصوص از </span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">g</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> و </span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">n</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> رسم
شوند و بگذاریم اندازه این گراف یعنی </span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">n </span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="FA">به بی نهایت
میل کند در نهایت یک گراف پیدا خواهیم کرد که با دور کمر </span></span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">g</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> به حداقل <span lang="FA">تعداد مشخصی رنگ برای رنگ آمیزی کل آن نیاز باشد</span></span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-88166179201787201632016-01-03T16:34:00.000-06:002016-01-05T01:27:06.482-06:00آیا اراده آدم ها متناهی است؟<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ego_depletion">تئوری مشهوری</a> در روان شناسی هست که میگوید اراده
یک منبع متناهی است – معنی این حرف این است که اراده یک جور هایی مثل یک عضله می
ماند. اگر از اراده خود بیش از حد در مدت زمان کوتاه کار بکشی دیگر رمقی برای شما
نمی ماند و انجام <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>کارهایی را که نیاز به
اراده قوی دارند سخت می شود. اما اگر از اراده به طور مستمر در مدت زمان طولانی
کار بکشی درست مانند تمرین کردن در ورزش به مرور عضله اراده شما قوی تر می شود و از پس
کارهای بیشتری که هر کدام نیاز به اراده پولادین دارند بر خواهی آمد. این تئوری
برای مثال توضیح می دهد چرا رژیم گرفتن وقتی روح و روان کسی خسته است
برای او ممکن است خیلی سخت باشد؛ وقتی تمام اراده فرد شکمو صرف جنگ روانی شده چیز زیادی
برای کنترل اشتهای او باقی نمی ماند. شاید <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>یک دلیل که آمریکایی بی پول در آمریکا شدیدا چاق
هستند هم همین باشد: از یک طرف کالری زیاد و بسیار ارزان که حتی یک فرد فقیر هم توانایی
خرید آن را دارد در این کشور در دسترس است و از آن طرف این آدم فقیر تمام روز را به خرج اراده
برای بقایش صرف کرده و دیگر نای این را که با خودش مبارزه کند که نخورد ندارد. این
هم که خیلی از این جماعت فقیر اصولا به دلیل آموزش ناکافی ناشی از بی پولی نمی
دانند سالم غذا خوردن یعنی چه - که حالا بخواهد اراده خرجش بکند با نکند - هم وضع
را بد تر می کند.<br /><br />
تعداد زیادی مطالعه هستند که به صورت تجربی تئوری اراده متناهی را تایید کرده اند
و متناهی بودن اراده به کرات در موقعیت های مختلف خودش را نشان داده
است (برای مثال <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15796662">این</a> و<a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20565167">این</a> و<a href="http://pps.sagepub.com/content/7/5/450">این</a> و <a href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9523419">این</a>). با این حال تعداد کمتری مطالعه در چند سال اخیر
هستند که شبهاتی را در مورد این مطالعه مطرح می کنند. برای مثال <a href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24304780">یک مطالعه</a> هست که بر مبنای آنالیز بقیه مطالعات در این زمینه با روش های آماری می گوید
علت آنکه همه اثر نامتناهی بودن اراده را گزارش کرده اند این بوده است که آنهایی که
اثزی از این داستان در مطالعه خود نیافتند، نتوانستند یا نخواستند نتیجه های خود
را منتشر کنند. (اصولا در دنیای علم منتشر کردن نتیجه های منفی یعنی این ما گشتیم و چیزی
پیدا نشد سخت تر است.) <a href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20876879">یک مطالعه</a> دیگر هم می گوید که یک چیزی که وجود این اثر را پیش
بینی می کند این است که آیا فرد مورد آزمایش از قبل به متناهی بودن اراده اعتقاد
داشته یا نه. اگر شما فردی هستی که فکر میکنی اراده ات حد و مرز ندارد، احتمال آنکه این
بتوانی بدون آنکه کک شما هم بگزد چپ و راست کارهای سنگین را بدون خستگی فکری انجام دهی خیلی
بیشتر است. </span><br />
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">نظر شخصی من هم این است که در مجموع هنوز هم شواهد
برای متناهی بودن اراده قوی تر از آن است که بشود خیلی راحت گفت این اثر اصولا
وجود ندارد. شاید وجود این اثر تا حدی تابعی از ایمان فرد به اراده اش باشد اما تعداد
مطالعاتی که این داستان را گزارش کرده اند انقدر زیاد نیست که من روی این نکته صد
در صد حساب باز کنم و آن را تنها عامل اصلی دخیل در این ماجرا بدانم. یک دلیل شک و تردید من هم
محتوای پنهانی ایدئولوژیک این داستان از نظر من است. اگر قبول کنیم که اراده تابع ایمان
شخص به اراده اش است یک نتیجه با یک منطق معیوب می تواند این باشد که آن آدم فقیری که به دلیل جنگ برای بقای
اراده بیرون کشیدن خودش از فقر برایش نمانده بوده تا حد زیادی مقصر خودش است – اگر
او به قدرت اراده ایمان داست الان حتما تا به حال وضع اش را با اراده آهنین و کار
سخت تغییر داده بود. حرفی که این روزها در جامعه آمریکا خریدار زیاد دارد.</span><span dir="LTR" lang="FA" style="mso-bidi-language: FA;"> </span></div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-13145441041808200292016-01-01T03:38:00.002-06:002016-01-02T03:29:08.049-06:00Moral Mazes<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">من بعید می دونم دیگه وقت و حس وحال نوشتن به
سبک سابق این وبلاگ – یعنی مطالب طولانی خواننده پاره کن - رو داشته باشم. با این حال
من هنوز نوشتن به فارسی رو دوست دارم و می خوام ببینم با اگر مثل بقیه وبلاگ نویس
های دارای روان سالم و مشغول زندگی به جای چند روز هر از گاهی یکی دو ساعت صرف نوشتن عشقی کنیم
نتیجه چی از آب در میاد. به هر حال اگر شما انتظار مطالب طولانی شدید داری شاید
انتظارت همیشه بر آورده نشود. <br style="mso-special-character: line-break;" />
<br style="mso-special-character: line-break;" />
</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="FA">حالا در مورد چی بنویسیم؟ چطوره
از معرفی کتاب شروع کنیم. تعدادی کتاب هست که از نظر من باید حتما آنها رو خوند و
از اون طرف هم تا جایی که من می دونم در ایران و جامعه فارسی زبان شناخته شده نیستند. من هر وقت
گشادی غلبه کرد و چیز دیگری برای نوشتن نداشتم سعی می کنم یکی از اونها رو معرفی
کنم. سعی می کنم چیز هایی باشند که اگر شمای خواننده به توصیه من اعتماد کردی و
اونها رو خوندی یه چیزی واقعا به شما اضافه شه.<br />
<br />
اولین کتاب اینه: <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Moral_Mazes">معماهای ی اخلاقی: دنیای مدیران corporate</a></span></span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">
(ترجمه خوبی که بی روحی و از دورن پوسیدگی کلمه </span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;">corporate</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> رو
برسونه چیه؟). این کتاب رو یک جامعه شناس پس مطالعه میدانی و مستقر بودن در چند
کمپانی بزرگ آمریکایی بر مبنای مشاهداتش نوشته و در اون به تفضیل روابط انسانی و
اخلاقی این شرکت ها رو با دیدی علمی و بی طرف تحلیل کرده. من این کتاب رو به هر
ایرانی که در خارج از ایران و به خصوص در آمریکا در یک شرکت بزرگ کار می کنه
و علاقه منده که دید عمیق تری به مناسبات کاری روزمره اش داشته باشه توصیه میکنم. اون رو به هر آدم کنجکاوی که می خواد بدونه چطور بروکراسی های بزرگ و
ساختار طبقاتی کمپانی های آمریکایی محیط اخلاقی شدیدا منحطی رو به وجود میارند هم
توصیه میکنم. بد نیست این رو هم اشاره کنم این کتاب با اینکه بیست هفت و هشت سال
قبل نوشته شده در بین جماعت اکتیویست آمریکایی کاملا شناخته شده است و هنوز هم ملت اون رو می خونند و فکر می کنند حرف مرتبط و به روز برای زدن داره. </span></div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-45010601558747888342015-12-30T00:42:00.002-06:002015-12-30T03:12:37.862-06:00وقت سر خاروندن ندارم<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>AR-SA</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:EnableOpenTypeKerning/>
<w:DontFlipMirrorIndents/>
<w:OverrideTableStyleHps/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]-->
</div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">این:<br />
پر بودن وقت یک جور مخدر است: این پر بودن وقت تو حتما به خاطر این است که تقاضای زیادی برای
وقت تو وجود دارد. وجود تقاضا برای وقتت هم حتما معنی اش این است زندگی تو الکی و
بی حساب و کتاب نمی گذرد و پر از دستاورد است. خیلی راحت میشود پشت این مخدر سنگر گرفت
و فراموش کرد که هر روز آدم چقدر بی خود و بی معنی است.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br />یا این یکی</span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span><span dir="LTR" style="mso-bidi-language: FA;"><span dir="LTR"></span><span dir="LTR"></span>:</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br />
اخلاق کاری پروتستان پایه و اساس پیشرفت کشور های غربی است: اخلاقی ترین کار در
این دنیا این است که ما کارمان را بهترین نحو ممکن انجام دهیم. معنویت و دین و هیپی
گری و عرفان و امثال آن کسی را با اخلاق نمی کند بلکه فقط و فقط کار و تلاش و موفق
شدن است که اخلاقی است و تو را قابل احترام می کند.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="rtl" style="text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br />یا این:<br />
می دونی چرا ازآدم اینجا می پرسن آخر هفته چه کار کردی؟ می خوان ببین برای خودت
زندگی داری یا وظیقه سرگرم کردن تو هم کامل میافتد گردن اونها.</span><br />
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><br />
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">و این:<br />ساز و کارهای فاسد معمولا یک شبه </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">طی یک فرایند محیر العقول و خبیثانه</span> خلق نمی شوند. بیشتر وقت ها تعداد زیادی تصمیم کوچک که هر کدامشان در موقعیت بخصوص خودش به نظر گزینه بهینه و قابل دفاع ترین انتخاب بوده پشت سر هم قطار می شوند و آخرش نتیجه میشود یک چیز ترسناک.</span><br />
<span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Arial; mso-bidi-language: FA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /><br />
پی نوشت: شاید بیشتر وبلاگ نوشتم. </span></div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-15576772131815036982013-11-24T01:42:00.000-06:002014-01-04T16:17:18.288-06:00بازار کار منعطف و فضایل آن<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
برای خیلی از ما جماعت ایرانی کار و زندگی در آمریکا هدفی مقدس است. اما کمتر ایرانی هست که جزییات بازار کار این کشور را حتی زمانی که در آمریکا زندگی میکند بداند. بنابراین برای این مطلب و شاید یکی دو مطلب بعد میخواهیم کمی گیر بدهیم به زندگی و کار در این کشور.<br />
<br />
در آمریکا در خیلی از قراردادهای کار بین کارمند و کارفرما یک بندی هست که میگوید اشتغال کارمند به اختیار (at will) کارفرما است. معنی این حرف این است که کارفرما اجازه دارد هر وقت دلش خواست با دلیل و یا بی دلیل شما را اخراج کند. اسم این پدیده بازار کار منعطف (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Labour_market_flexibility">flexible labor market</a>) است و این طور های که بعضی از اقتصادان ها میگویند چیز خیلی خوبی است و باعث افزایش بهرهوری و پایین آمدن بیکاری میشود (ا<a href="https://www1.oecd.org/eco/labour/35558438.pdf">ین</a>). از بس هم فضایل این ایده را به شکلهای مختلف در گوش ملت خواندهاند خیلی از ما به طور پیش فرض فکر میکنیم در کشورهایی اروپایی که بر خلاف آمریکا بازار کار منعطف نیست و کارفرما اجازه ندارد که به این آسانی کسی را اخراج کند باید نرخ بیکاری خیلی بالا باشد، چون کارفرماها از ترس این که نخواهند توانست از شر کسی خلاص شوند ترجیح خواهند داد کسی را استخدام نکنند. البته همان طور که حدس زدید این تصور با واقعیت نمیخواند و نرخ بیکاری فعلی آمریکا با وجود بهبود نسبی پس از بحران مالی <a href="https://www.google.com/search?q=united+states+of+america+unemployment+rate">۷٫۳</a> درصد و نرخ بیکاری آلمان <a href="https://www.google.com/search?q=germany+unemployment+rate">۵٫۳</a> درصد است*. <br />
<br />
یک عامل که تعیین میکند کارفرما نیروی کار منعطف را ترجیح میدهد یا نه میزانی است که این کار فرما آینده بلند مدت را وارد محاسباتش میکند. مشخصاً برای استفاده از نیروی کار متخصص هر کارفرما به هر حال دو راه بیشتر ندارد: یا یک. باید هزینه اولیه ای را صرف جذب این نیروی کار متخصص کار بلد بکند و بعد هم اگر همه چیز خوب پیش برود پس از مدت کوتاهی نیروی متخصص جزییات آنچه کارفرما از او میخواهد دستگیرش بشود و شروع به کار کند یا دو. نیروی کار متخصصش را طی چند سال از صفر خودش آموزش دهد. به این معنی استخدام یک آدم متخصص مثل اجاره کردن و استخدام یک فرد صفر کیلومتر با استعداد مثل خریدن یک کالا است (برای تاریخچه ایده اجاره نیرو کار می توانید به ا<a href="http://books.google.com/books/about/Economics.html?id=jqkrAAAAYAAJ">ین کتاب درسی کلاسیک اقتصاد</a> رجوع کنید). حالا این که کارفرما بخواهد سرمایه گذاری خریدن را انجام بدهد یا فقط نیروی کار متخصص را اجاره کند به پیش بینیاش از آینده و میزان سرمایه و منابعی که در اختیارش هست بستگی دارد. در کوتاه مدت مشخصاً اجاره کردن هزینه کمتری دارد چون کارفرمای مربوطه نباید هزینه چندانی بابت آموزش نیروی کارش کند و این صرفه جویی کاملاً میتواند هزینه دستمزد اضافه به کارمند برای تخصصش را بپوشاند. در بلند مدت اما داستان ممکن است فرق کند. برای کارفرمای مربوطه احتمال آنکه سرمایه گذاریاش روی حداقل چند تا از افراد با استعداد صفر کیلومتر برگردد با گذشت زمان بیشتر و بیشتر میشود و اگر او به آینده بلند مدت خوش بین باشد و فکر نکند دنیا قرار است به زودی به پایان برسد انتخاب این گزینه برایش ممکن است منطقیتر باشد (<a href="http://www.pieria.co.uk/articles/the_financialization_of_labour">این</a> را هم بخوانید). مشکل اینجا است که به دلایل مختلف که در مورد بعضیهایشان در <a href="http://9133.blogspot.com/2011/11/blog-post_13.html">این وبلاگ </a>هم گاها نوشتم در چند دهه اخیر کمپانی بزرگ آمریکایی افق دیدشان کوتاه و کوتاه تر شده است و خیلیهایشان به بیشتر از سودشان در چند ماه بعد فکر نمیکنند. به علاوه دنیا هم سریعتر تغییر میکند و برای خیلی از کمپانیها همراهی کردن با تغییرات دنیا هم مشکل است چه برسد به اینکه بخواهند کارکنانشان را هم مطابق این تغییرات آموزش بدهند و به روز نگه دارند. در نتیجه حداقل در آمریکا کفه ترازو به سمت گزینه اول یعنی استخدام آدم کار بلد چرخیده است. به همین دلیل است که خیلی از آگهیهای استخدام در آمریکا مهارتهای را از جویای کار بدبخت طلب میکنند که هیچ بنی بشری آنها را ندارد. از آن طرف هم کمپانیهای آمریکایی ناگهان یادشان افتاده که در مورد <a href="http://www.nytimes.com/2013/10/09/business/economy/stubborn-skills-gap-in-americas-work-force.html">شکاف عمیق</a> بین سطح مهارتهای متقاضیان کار و مهارتهای لازم برای موقعیتهای کاری <a href="http://finance.yahoo.com/news/employers-skills-gap-not-problem-100000789.html">شکایت کنند</a> و از دولت آمریکا بخواهند که فکری در آموزش در این کشور بکند (<a href="http://business.time.com/2012/06/04/the-skills-gap-myth-why-companies-cant-find-good-people/">این مقاله</a> را هم بخوانید). نظر من این است که این عدم تطابق مهارتها سی سال پیش هم وجود داشته. منتها چون آن موقع کمپانیهای بیشتری حاضر بودند روی نیروی کار سرمایه گذاری کنند کسی آن را احساس نمیکرده است (<a href="http://www.amazon.com/Good-People-Cant-Jobs-ebook/dp/B00850ZOKI/ref=sr_1_2?ie=UTF8&qid=1338410088&sr=8-2">این کتاب</a> و <a href="http://www.federalreserve.gov/econresdata/notes/feds-notes/2013/looking-for-shortages-of-skilled-labor-in-the-manufacturing-sector-20130926.html">این گزارش</a> از بانک مرکزی آمریکا). <br />
<br />
از آن طرف هم این منعطف بودن بازار کار نتایج چندان دل پذیری برای طبقه متوسط در آمریکا نداشته است (برای مثال <a href="http://www.amazon.com/Work-New-Economy-Flexible-Markets/dp/0631232508">این کتاب</a> را ببینید). دیگر وقتی کسی کارش را در یک کمپانی شروع میکند این انتظار را ندارد که بعد از چهل سال خدمت در همان کمپانی بازنشسته شود. هر کارفرمایی حتی اگر وضع کار و بارش هم سکه باشد، ممکن است شما را همین فردا بیرون بیاندازد و از آن طرف هم هر کارمندی ممکن است همین فردا اگر امکان کار بهتری برایش پیش بیاید کارفرمایش را ول کند و برود (<a href="http://businessjournal.gallup.com/content/106912/turning-around-your-turnover-problem.aspx#1">این</a>). در این بازار کار برای هم کارمند و هم کارفرما چیزی به نام وفاداری رسماً بی معنی است**. هر فارغالتحصیل صفر کیلومتر از کالج یک تعداد خوبی شغل عوض خواهد کرد تا به میان سالی برسد. <a href="http://www.bls.gov/spotlight/2013/tenure/pdf/tenure.pdf">یک مطالعه</a> محافظه کارانه از وزارت کار آمریکا میانه مدت زمانی که یک فرد ۲۵ تا ۳۴ سال در یک شغل باقی میماند را حدود ۳ سال تخمین زده است. معنی همه این حرفها هم این است که برای آدمها جوان تر در طبقه متوسط انجام هر کاری که نیاز به ثبات دارد مانند خرید خانه و تشکیل خانواده بیش از پیش سختتر شده است. حتی بعضیها میگویند این آوارگی نیروی کار تبعات سیاسی ناجوری هم داشته است (این). این نیروی کار آواره عملاً قدرت چانه زنی چندانی ندارد و نتیجهاش این است که اتحادیه های کارگری و کارمندی که سنگ بنای شکل گیری طبقه متوسط در آمریکا و بقیه دنیا بودهاند یا اصولاً امکان ظهور پیدا نکنند و یا اگر هم وجود داشته باشند ضعیف و بی رمق باشند؛ و این درست در نقطه مقابل آنچه که در آلمان اتفاق افتاده است قرار دارد. در این کشور چون قانون دست کارفرما را برای اخراج بدون دلیل <a href="http://www.internationalexperts.com/index.php/research/item/general-rules-for-firing-an-employee-in-germany">میبندد</a> خیلی از کمپانی تمایل بیشتری دارند که روی کارکنانشان سرمایه گذاری کنند (<a href="http://www.project-syndicate.org/commentary/the-false-panacea-of-labor-market-flexibility">این</a>) و همین خودش باعث شده کمپانیهای آلمانی به طور طبیعی خیلی تمایل به اخراج کارکنانشان نداشته باشند. این هم به نوبه خود یک نیروی سیاسی واقعی به کارکنان و اتحادیه های آنها در این کشور میدهد تا حدی که طبق قانون اتحادیه های کارکنان در هیئت مدیره کمپانیها هم حضور دارند. البته عده ای میگویند علت پایین بودن بیکاری در آلمان کمکهای دولت به صنایع مختلف است نه قانون کار این کشور. اما به هر حال دلیل پایین بودن بیکاری هر چه باشد ظاهراً بازار کار غیر منعطف سیمانی و بهرهوری و اشتغال زایی میتوانند در کنار هم وجود داشته باشند و آب از آب تکان نخورد.<br />
<br />
تجربه نشان داده که این کوتاه مدت نگری و بالا بودن نرخ ریزش کارمندان (turn-over rate) میتواند نتایج ناخواسته ای برای یک کمپانی بزرگ داشته باشد***. از نظر کارفرما حالا که کارکنان کمپانی بیشتر از چند سال نخواهد ماند و حالا که در نهایت تنها چیزی که از نظر سهام داران مهم است عملکرد کمپانی در سه ماهه بعدی سال است، عملاً تنها میشود دنبال راهی بود که این کارکنان اجاره ای تا جایی که میشود بیشتر کار کنند. دیگر هم مهم نیست که کارکنان در اثر فشار کار ممکن است ببرند و ول کنند و بروند؛ کمپانی مربوطه به هر حال سرمایه گذاری خیلی سنگینی روی کارکنانش نکرده که نگران از دست رفتنشان باشد. به این ترتیب مدیریت مدرن در ایالات متحده در خیلی جاها مترادف با این شده که چگونه میشود به بهای زندگی شخصی کارکنان هم که شده کاری کرد ملت بیشتر و شدید تر کار کنند. برای ایجاد انگیزهی بیشتر کار کردن در کارکنان هم دو استراتژی در اختیار هر مدیری است: یک. تکیه بر انگیزه های بیرونی. این انگیزه های بیرونی میتواند پول و پاداش باشد یا یک روش جدید برای ارزیابی کارا آمدی کارکنان یا تغییر محیط کاری به محیطی که به کارکنان انگیزه بیشتری بدهد یا چیز های مشابه دیگر. دو. تکیه بر انگیزه های درونی. به جای آنکه سعی کنیم با تطمیع یا تهدید کارکنان را قانع کنیم که بیشتر کار کنند کاری کنیم که خود آنها بخواهند که بیشتر کار کند. خیلی از کار کارکنان برای آنکه احساس خوبی به خودشان داشته باشند دوست دارند کارشان را خوب و بدون نقص انجام دهند و برای رسیدن به هدف ممکن است حاضر باشند اضافه کاری بدون حقوق هم انجام دهند. برای عده دیگری رسیدن به تایید و احترامی که فرد از جمع همکارانش به عنوان یک فرد کار بلد میگیرد برای هرچه بیشتر کار کردن کافی است. مشکلی که کوتاه مدت نگری و بالا بودن نرخ ریزش کارکنان برای یک کمپانی ایجاد میکند این است که تقریباً تمامی انگیزه های درونی در کارکنان را از بین میبرد. چون تنها چیزی که مهم است سرنوشت کمپانی در کوتاه مدت است، فشار خیلی زیادی به کارمندان وارد میشود که به قیمت کیفیت کار هم که شده کارشان را هر چه سریعتر تحویل دهند. چیزی که اینجا مهم است این است که مشتری صدایش در نیاید و محصول شما را بخرد؛ نه اینکه واقعاً این محصول چقدر کیفیت دارد یا چه قدر استاندارد های یک کار خوب در آن لحاظ شده است. بنابراین کارمند شما که ممکن است استاندارد های درونیاش برای یک کار خوب را داشته باشد بیش از پیش خودش را در موقعیتی مییابد که دارد این استانداردها را فدا میکند و با تف مالی کارش را تحویل میدهد. نتیجهاش این میشود که کارمند مربوطه حالش شروع میکند به بهم خوردن از خودش و کارش و دنیا و خلقت و در اولین فرصت هم ول میکند و میرود جای بعدی به این امید که آنجا کمتر تف مالی کند. از آن طرف هم چون کارفرما کارکنانش را بدون سرمایه گذاری جدی اجاره کرده است، تنها چیزی که مهم است نگه داشتن خوبهای این اجارهایها تا حد امکان و بیرون ریختن بدها و اجاره کردن یک جماعت جدید جای آنها است. به همین دلیل خیلی از کمپانیهای آمریکایی <a href="http://www.25hoursaday.com/weblog/2013/11/11/StackRankingWhyAreAmazonFacebookAndYahooCopyingMicrosoftsPerformanceReviewSystem.aspx">سیستمهای ارزیابی کارآمدی</a> ترسناکی دارند که کارآمدی هر کس را نسبت به بقیه میسنجد و آنهایی را که از همه پایینترند بیرون میریزد. مهم این نیست که یک نفر چقدر کارش را خوب انجام داده است؛ مهم این است که او نسبت به بقیه کجا است. اگر همه هفته ای ۶۰ ساعت کارمی کنند و یک آدم خوشحالی هفته ای ۴۰ ساعت احتمالاً کلاه طرف خوشحال پس معرکه است. چون هم همه در رقابتند، همه انگیزه دارند بیشتر و بیشتر کار کنند و استراحت کردن و لحظه ای درنگ در چنین محیطی به معنی عقب افتادن است. یک مشکل دیگر هم این است که چون همه به یک احتمال خوبی ول میکنند و میروند تنها راهی که آدمهای کار بلد را بشود نگه داشت این است که آنها را سریع ارتقا داد. بنابراین ممکن است در همان سال اول هدایت یک تیم به کارمندی که از نظر تکنیکی قوی است سپرده شود. این دو مشکل ایجاد میکند. یکی اینکه طرف با این که از نظر تکنیکی قوی بوده معلوم نیست مدیر خوبی باشد و شما ناگهان هدایت یک تیم را میدهی دست یک بی تجربه که مدیریت هم نمیداند. دوم هم اینکه آن چند کارمند وفاداری که با شما ماندهاند میبینند که ده سال است آنجا ماندهاند و از ارتقا خبری نیست در حالی که یک آدم تازه کار بعد از شش ماه میشود مدیر. این هم به نوبه خودش روحیه همه را داغان میکند و آن ته مانده وفاداری ملت را از بین میبرد و بیش از پیش به همه انگیزه میدهد که ول کنند و بروند. اصولاً یکی از نشانههایی که میشود با آن سلامت محیط کاری یک کمپانی را تخمین زد مدت زمانی است که طول میکشد آدمهای لایقتر ارتقا پیدا کنند. اگر این مدت کوتاه باشد این نشانه عدم سلامت شدید آن کمپانی است (کلیت ایده این پاراگراف از <a href="http://www.amazon.com/Peopleware-Productive-Projects-Teams-3rd/dp/0321934113">این کتاب</a> عالی در مورد مدیریت جماعت برنامه نویس است).<br />
<br />
به نظر من این داستانهای بالا شاید به چیزهای دیگری هم ربط داشته باشد. آمریکاییها واقعاً خیلی بیشتر از بقیه مردم کشورهای پیشرفته کار میکنند و خیلی کمتر مرخصی میروند. یک آمریکایی به طور متوسط ۳۰ درصد بیشتر از آلمانی یا فرانسوی یا ایتالیایی کار میکند (<a href="http://www.voxeu.org/article/divorce-rates-help-explain-why-americans-work-more-europeans">این</a> و <a href="http://www.aei.org/files/2007/05/01/20070412_RogersonPaper.pdf">این</a>). متوسط تعداد روزهای مرخصی در آمریکا ۱۳ روز است (افراد با سابقه کاری کم همان ۱۳ روز را هم استفاده نمی کنند و برای آنها این عدد حدود ۱۰ است) که اصلاً قابل مقایسه با متوسط ۲۵ تا ۳۰ روز مرخصی در اروپا (این عدد در استرالیا ۲۸، در آلمان ۳۵ و در فرانسه ۳۱ است) نیست (عدد ها از <a href="http://www.usatoday.com/story/money/business/2013/06/08/countries-most-vacation-days/2400193/">اینجا</a> و <a href="http://www.bls.gov/opub/ted/2013/ted_20130730.htm">اینجا</a>). لزوماً هم کثرت مرخصی در سایر کشورهای پیشرفته برای این نیست که کارفرما های این کشورها مهربان و کارمند دوستند. خیلی از این کارفرماها فکر میکنند واقعاً این تعداد روز مرخصی برای آنکه نیروی کار سالم و کارآمد باقی بماند لازم است. اما در آمریکا با بازار کار اجاره ای و کمپانیهای با افق دید کوتاهش این سالم و کار آمد نگه داشتن نیروی کار - مخصوصا خارج از بخش تکنولوژی که انگیزه اش برای نگه داشتن کارکنان خوبش معمولا قوی تر است - خیلی کمتر معنی دار است و برای همین مرخصی خود به خود توجیه کمتری دارد. هر هزینه های دیگری مربوط به نیروی کار هم در آمریکا هم به همین ترتیب سختتر توجیه پذیر است. مثلاً هزینه ایجاد یک دفتر کار مناسب و بی سر و صدا برای کارمندان و اسکان هر چند کارمند در یک دفتر کار شخصی به سبک شرکتهای قدیمیتر را در نظر بگیرید. این هزینه چون طبق قواعد بامزه حساب داری آمریکا «خرج» حساب میشود و نه سرمایه گذاری مستقیماً سر سال از سود کمپانی در دفاتر حسابرسی کم میشود. بنابراین اگر مدیری دنبال آن باشد دفاتر حسابداریاش سر سال خوشگلتر به نظر بیایند و دل سهام داران شاد شود، دور آن را خط میکشد و جایش میرود دنبال یک چیزی به اسم دفتر باز (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Open_plan">open office</a>) که خیلی هم رایج است و در ان همه کارمندان کنار هم دیگر مثل مرغداری گوش تا گوش کنار هم نشستهاند و یکی این سر شرکت عطسه میکند آن سر شرکت ملت تفش را دریافت میکنند. اسمش هم این است همه چیز شفاف است و ارتباط بین آدم ها آسان تر شده است. در نهایت هم ملت کارمند که به نوبه خودشان میدانند اخراجشان دفاتر حسابرسی را زیباتر میکند، مرخصی طولانی نمیروند که یک وقت مدیر آنها متوجه نشود که در غیبت آنها هم ممکن است کارها بگردد.<br />
<br />
البته ماجرای زیاد کار کردن آمریکاییها منحصر به گل کاری مدیریت مدرن نمیشود و داستان کمی پیچیده تر است. یک سری اقتصاددان هستند که می کویند آمریکایی به این دلیل ساده بیشتر از اروپاییها کار میکنند که مالیات در آمریکا کمتر است و هر کس سهم بیشتری از نتیجه تلاشش نصیب خودش میشود و برای این آمریکاییها تمایل بیشتری دارند که کار و فعالیت کنند (مثلا <a href="http://www.minneapolisfed.org/research/qr/qr2811.pdf">این</a>). <a href="http://dev3.cepr.org/meets/wkcn/4/4560/papers/MichelacciFinal.pdf">یک مطالعه دیگر</a> هم میگوید اختلاف درآمد بین افراد شاغل به یک حرفه در آمریکا به علت نابرابری بالاتر در این کشور بیشتر است و این خودش برای هر کس انگیزه ایجاد میکند که بیشتر کار کند تا درآمدش در میان هم صنفانش جابهجا شود. یک عامل دخیل دیگر در این ماجرا به نقل از <a href="http://people.hmdc.harvard.edu/~akozaryn/myweb/docs/final_work_to_live.pdf">این مطالعه</a> این است که در آمریکا ملت هرچه بیشتر کار میکنند واقعاً خوشحالتر هستند در حالی که در اروپا درست برعکس هر چه کسی کمتر کار کند خوشحالتر است. ماجرای مالیات به نظر من و خیلیهای دیگر این اختلاف شدید در سطح تلاش و فعالیت را نمیتواند توضیح دهد (مثلا <a href="http://noahpinionblog.blogspot.com/2013/12/a-blow-to-prescott-theory-of-labor.html">این وبلاگ</a> را ببینید). مطالعه دوم هم از نظر من یک حرف بدیهی میزند و میگوید اگر نابرابری در کشوری وجود داشته باشد ملت بیشتر جان میکنند. اما مطالعه سوم از همه جالبتر است و به نظر من نشان از قدرت ایده <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/American_Dream">رویای آمریکایی</a> میدهد. در غیاب انگیزه های درونی واقعی که فدای نگرش کوتاه مدت پشت بازار کار «منعطف» شدهاند، این نکته به گوش همه خوانده شده که هر کس بیشتر کار کند نتیجه کار و تلاشش را خواهد دید و فردی موفق خواهد بود و همه هم واقعاً آن را باور کردهاند. برای خیلی از مردم در آمریکا نفس زیاد کار کردن - و نه این که خود کار چیست و چقدر جالب است و چه دردی از بشر دوا میکند - تنها چیزی است که به زندگی معنا میدهد (<a href="http://link.springer.com/article/10.1007/s11186-012-9179-3">این مطالعه</a> را ببینید). مشکل این جاست که کسی که نه مرخصی میرود و هفته ای شصت ساعت کار میکند عملاً غیر از کارش وقت زیادی برای چیز دیگری در زندگیاش باقی نمیماند. این آدم ایده آل دنیای سرمایه داری است: تا جایی که میتواند کار میکند، خارج از زندگی کاریاش هیچ جاه طلبی ندارد، هر نوع آت و آشغالی را که او به در صرفه جویی در وقت کمک کند میخرد و احتمالاً برای پر کردن زندگی خالی اش خوب پول خرج میکند (<a href="http://www.raptitude.com/2010/07/your-lifestyle-has-already-been-designed/">این مطلب </a>را در این مورد بخوانید). اگر هم به او بگویی برادر این رویای آمریکایی آن قدرها هم ریشه در واقعیت ندارد (<a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post.html">این پست</a> قدیمی من یک ربط هایی به این موضوع دارد) و این کاری هم که زیادش را برای شما تجویز کردهاند به خاطر منفعت طلبی و کوتاه مدت نگری بازار بیش از پیش مزخرف و بی معنی شده به شما میگوید un-American.<br />
<br />
پی نوشت:<br />
* دفت کنید این معنا از انعطاف در بازار کار مترادف با این نیست که کارفرماها چپ و راست ملت را اخراج میکنند. اتفاقاً یکی از چیزهایی که خیلی از کمپانیها در آمریکا در این روزها مسئله شده است به دلایل مختلف اخراج نکردن کسانی است که واقعاً سزاوار اخراج شدن هستند. این انعطاف به این معنی تحلیل رفتن این «قرارداد» اجتماعی دو طرفه بین کارمند و کارفرما است که رابطه کاری آن دو در صورت انجام قابل قبول کار ادامه پیدا خواهد کرد.<br />
<br />
** این محیط پر از تغییر و غیر پایدار به خصوص در کمپانیهایی که بیزنسشان کمتر مبتنی بر تکنولوژی و تواناییهای فنی است بهشتی برای آدمهای سایکوپات است. سایکوپات ها تغییر و عدم ثبات را دوست دارند چون که در چنین محیطی کسی برای مدت به اندازه کافی طولانی با سایکوپات دم خور نمیشود که پی به گند کاریهای سایکوپات ببرد (<a href="http://www.amazon.com/Snakes-Suits-When-Psychopaths-ebook/dp/B000QUCOAS">این</a>). <br />
<br />
*** ممکن است یکی بگوید برادر شما زیادی ساده سازی کرده ای و شاید چیز های دیگری غیر از نگرش کوتاه مدت پشت بازار کار منعطف سبب شرایط کاری که ترسیم کردی شده باشند.جواب من این است که این مقاله تلاشی برای یافتن تمام روابط علل و معلولی شکل دهنده محیط کار نیست بلکه فقط تلاشی است برای آن که نشان دهد این عامل خاص چگونه ممکن است روی محیط کار اثر بگذارد. </div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com14tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-25297498554329389392013-07-03T12:37:00.000-05:002013-08-29T23:17:24.759-05:00Psychopathy<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
در جامعه ایرانی خیلیها اسم سایکوپاتی* (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Psychopathy">Psychopathy</a>) را نشنیدهاند و آنهایی هم که شنیدهاند فکر میکنند یک بیماری روانی نادر است که باعث میشود آدم قاتل زنجیره ای متجاوز شود. اما واقعیت چیز دیگری است. سایکوپاتی نه آن قدر نادر است و نه مختص میشود به قاتلان و جنایت کاران و در هر دار و دسته ای ممکن است بشود به راحتی سایکوپات ها را پیدا کرد. <br />
<br />
حالا این سایکوپاتی دقیقا چیست؟ سایکوپتی یک اختلال شخصیت (و نه بیماری روانی و یا جنون) است که در ادبیات علم روانشناسی با لیستی طولانی از نشانهها از قبیل جذابیت ظاهری و کاریزما، خودمحوری، نیاز به هیجان، دروغگویی بیمارگونه، بازی کردن با دیگران، نداشتن احساس گناه، ناتوانی در داشتن احساسات عمیق، نداشتن وجدان، زندگی انگل وار، نداشتن کنترل روی رفتارها، بی بند باری و روابط جنسی متعدد،عدم مسوولیت پذیری، بدون فکر و در لحظه عمل کردن و رفتار های ضد اجتماع مثل جرم و جنایت و قانون شکنی تعریف میشود. برای تعیین این که کسی سایکوپات هست یا نه یک روان شناس متخصص (و نه شخص شما) میآید بعد از بررسی همه جوانب زندگی آن شخص برای وجود هر یک از این نشانهها بر مبنای یک لیست استاندارد به نام <a href="http://www.mhs.com/product.aspx?gr=saf&prod=pcl-r2&id=overview">PCL-R</a> نمره ای به او میدهد و اگر مجموع همه نمرات آن شخص بیشتر از یک حد نصاب شد، طرف رسما دارای اختلال شخصیت سایکوپات است. اما علت نهان پشت این لیست طولانی از نشانهها به احتمال زیاد یک چیز ساده بیشتر نیست. عدم ناتوانی شخص سایکوپات در داشتن احساسات عمیق. یک آدم سایکوپات اصولا به دلایل بیولوژیک جز احساسات اولیه معطوف به نیاز های اولیه آدمی مثل خشم و هیجان چیزی را نمیتواند حس کند**. یک راه برای مطالعه این نکته استفاده از تکنیک <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Functional_magnetic_resonance_imaging">FMRI</a> است. این تکنیک یک نوع تصویر برداری از مغز است که فعالیت نواحی مختلف مغز بیمار را بدون نیاز به بیهوشی با اندازه گیری میزان جریان خون در آن بخش اندازه میگیرد. <a href="http://www.psy-journal.com/article/S0165-1781%2805%2900290-8/abstract">یک مطالعه</a> با استفاده از این تکنیک نشان میدهد که وقتی کلماتی با بار احساسی مثل عشق، تجاوز و قتل برای شخصی دارای این اختلال خوانده میشود، بر خلاف اشخاص عادی بخشی از مغز که وظیفه پردازش احساسات را بر عهده دارد اصلا فعال نمیشود و تنها بخشهایی که از مغز که وظیفه پردازش زبان را بر عهده دارند فعالیتی از خودشان نشان میدهند (<a href="http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=128116806">این</a> خوب داستان رو توضیح داده). به این معنی درک شخص سایکوپات از این احساسات شناختی و نه احساسی است. حتی ممکن است در این شخص جای خالی هوش احساسی هوش زبانی و شناختی بگیرد و شاید به همین دلیل خیلی از سایکوپات ها خیلی سر و زبان دار و خوش صحبت هستند. این عدم توانایی پایین شخص سایکوپات برای درک احساسات یک نتیجه دیگر هم دارد. ناتوانی در همدردی (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Empathy">empathy</a>) با دیگران. شخص به هیچ وجه نمیتواند خود را جای دیگران بگذارد و احساسات آنها را بفهمد. نگاه شخص سایکوپات از این نظر به آدمهای دیگر نگاه یک دانشمند جانورشناس بی رحم به یک گله جانور است. او میفهمد که این جانورها چیزی به اسم احساس دارند و نمود بیرونی آن را میبیند و حتی ممکن است با مطالعه این جانوران سعی کند آن نمود بیرونی را تقلید هم بکند؛ اما واقعا نمیتواند آن احساسات را بقهمد و خودش را کاملا جدا و برتر از این جانوران میبیند. از آن طرف وقتی چیزی به نام احساسات عمیق و همدردی در این شخص نیست تنها چیزی که برای او معنی دارد نیازها و وجود خودش است و تمامی آدمهای دیگر هم حول این نکته تعریف میشوند. آدمها برای این شخص چیزی بیشتر از چند شیء نیستند. شیء هایی که ممکن است به کار این شخص بیایند یا نیایند و شخص برای رسیدن به آنچه که میخواهد حق دارد هر کاری که دلش میخواهد با آنها بکند. به این معنی یک سایکوپات یک شکارچی است و آدمهای دیگر برای او شکار و در حد صبحانه و نهار و شام اند. در نهایت هم در نبود احساسات عمیق و همدردی یک سایکوپات ممکن است از تنها چیزی که بتواند لذت ببرد بازی کردن با دیگران و کنترل آنها و حتی گاهی قتل و جنایت است و درست به همین دلیل یک سایکوپات خیلی بیشتر از یک آدم عادی نیاز به هیجان دارد.<br />
<br />
شاید بد نباشد یک نکته ای را اینجا برجسته کنم. سایکوپاتی یک پدیده یک بعدی و صفر و یک نیست و هر آدمی ممکن است بعضی از ابعاد سایکوپاتی را با درجات مختلف نشان دهد، بدون آن که نمره آن در تست استاندارد نشانه های سایکوپاتی به حد نصاب لازم برای تشخیص این اختلال برسد. <a href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160252709000028">یک مطالعه</a> با استفاده از تست سایکوپاتی PCL-R تخمین میزند حدود یک درصد جمعیت سایکوپات هستند (البته در زندانها این عدد خیلی بالاتر است). به علاوه با اینکه نمره بیشتر آدمهایی عادی در این تست نزدیک به صفر است آدمهایی هم وجود دارند که نمره نسبتا بالایی از این تست میگیرند اما به حد نصاب نمیرسند. این آدمها سایکوپات موقعیتیاند و بسته به شرایط ممکن است رفتار سالم یا ناسالم از خودشان نشان دهند. عده ای هم میگویند که این تکیه بیش از حد روی جرم جنایت و قانون شکنی در تشخیص سایکوپاتی نادرست است (<a href="http://bjp.rcpsych.org/content/190/49/s39.short">اینجا</a> و <a href="http://psycnet.apa.org/journals/pas/22/2/446/">اینجا</a>) و جرم و جنایت تابلو یک مولفه اصلی سایکوپاتی نیست. سایکوپات ها هم مثل بقیه آدمها با استعداد و بی استعداد دارند و خیلیهایشان آن قدر ابله نیستند که مرتکب جرم و جنایت اضافه و بی دلیل بشوند و سعی میکنند با این که کاملا از همدردی و وجدان تهی هستند با روشهای ظریفتر کارشان را پیش ببرند.<br />
<br />
حالا این روشهای ظریف و صلح طلبانه چه هستند؟<br />
شخص سایکوپات - که جز مشکل کوچکش در درک احساسات و همدردی کاملا عاقل و باهوش است - مثل هر شکارچی دیگری به صورت غریزی خیلی زود متوجه میشود برای به دام انداختن طعمه خودش بهتر است از نقاط ضعف شکارش استفاده کند. بنابراین سایکوپات ها بسته به استعدادشان مدت زمانی طولانی را خودآگاه و ناخودآگاه مثل یک روانشاس کار کشته صرف مطالعه و مشاهده آدمهای دیگر و شناخت نقاط ضعف و قوتشان میکنند. بنابراین وقتی یک سایکوپات با شخص (شکار) جدیدی روبرو میشود به صورت ناخودآگاه میداند چگونه طرف را بسته به کاربردی که برایش دارد با ایجاد یک رابطه شخصی و دامنه داربه دام بیاندازد. یک سناریو کاملا معمول این است:<br />
در قدم اول سایکوپات مزبور با ارزیابی اولیه شخصیت طرفش - که میتواند یک دوست دختر/ پسر جدید، یک همکار جدید یا هر آدم دیگری باشد - درهمان دقایق اول سعی میکنند با دست گذاشتن روی نقاط ضعف یا قوت شخصیت او و با کمک جذابیت و سخنوری ذاتیشان تاثیر اولیه خوب و دل پذیری بر روی او بگذارند. هر کدام از ما جانوران صاحب احساس معمولا اهرمهایی مخفی داریم که اگر کسی آنها را بکشد در ما پاسخی احساسی را بر میانگیزد. رمز موفقیت سایکوپات در گذاشتن تاثیر خوب بر روی طرفش هم استفاده از این اهرمها است. مثلا اگر شما کارمندی هستید که از محل کارتان به دلیلی متنفرید او که به طور ناخودآگاه و فراست این نکته را حدس زده به شما میگوید که آنهایی که میگویند این اداره را دوست دارند احتمالا آدم آهنیهایی زنگ زده هستند. یا اگر شما آدم خود بزرگ بین و متکبری هستید او به شما میگوید که آدمهایی را به دو دسته تقسیم میکند؛ آنهایی که آن کتاب دست شما را خواندهاند و آنهایی که آن را نخواندهاند. در قدم بعد و بعد از از تاثیر خوب اولیه هم سایکوپات مزبور شروع میکند به مخابره چهار پیام بسیار موثر گاه به تلویح و گاه مستقیم روی مخ شما. اول این که شما و جزییات شخصی تان فوق العاده برایش جالب است و او شما را تحسین میکند. دوم این که با قدم به قدم از کسب اطلاعات بیشتر و بیشتر از شما سایکوپات ما هم شروع میکند به شما با دروغ پردازی القا کردن که او و شما مثل هم هستید و هم دیگر را کامل میکنید. سوم اینکه به شما نشان میدهد که میتوانید به او اعتماد کنید و پایین آوردن گاردتان جلوی سایکوپات ما اصلا اشتباه نیست. در نهایت هم این که به شما به طورغیر مستقیم القا میکند که او بهترین گزینه برای یک رابطه کاری یا دوستانه یا عاطفی یا غیره است. این چهار پیام مشخص همیشه وعده چیزی عمیق یا کمیاب را به ما میدهند: یک رابطه عمیق و آتشین در سی و پنج سالگی با کسی که درست مثل خود شما است. یک رابطه عالی کاری با کسی که از کار کردن با او لذت میبرید و کاملا قابل اعتماد است. چیزهایی که معمولا در زندگی ما آدمها گم شدهاند و اگر کسی وعده آنها را بدهد کمتر کسی میتواند در برابر وسوسه آنها مقاومت کند. دقت هم کنید که مخابره این پیامها در بیشتر سایکوپات ها ناخودآگاه است و آنها معمولا نمینشینند نقشه حمله طراحی کنند. ریشه این مخابره هم در نهایت اراده سایکوپات در تسخیر شکارش است و در لحظه هر کاری که غریزه مهار نشده اش به او بگوید برای رسیدن به این هدف میکند. یک نکته خیلی جالب دیگر هم این است که خیلی وقتها این پیام مخابره شده نظر به مقلد بودن ذاتی سایکوپات ها خیلی سطحی و بیخود است، اما اعتماد به نفس و نجوه ارائه آن و استفاده سایکوپات از اهرمهای احساسی باعث میشود قربانی این پیام مزخرف را در ذهنش با پیامی عمیق که دلش میخواسته بشوند عوض کند. مثلا سایکوپات برای آنکه به شما بگوید او هم مثل شما است به شما می کوید که او هم عاشق آن موسیقیای که شما گوش میدهید هست و پیاده روی در صبح را هم دوست دارد. بعد شما در ذهنتان نتیجه میگیرید او هم مثل شما به اشراق رسیده است. در نهایت هم وقتی شما در برابر این وعده و داستان خیالی پیشنهادی تسلیم شدید، شخص سایکوپات شروع به بهره برداری از شما میکند. آن رابطه مافوق عمیق موعود میشود یک رابطه یک طرفه که شما میدهید و او فقط میگیرد. رابطه کاری خوب میشود جا زدن ایده های شما جای ایده های سایکوپات ما. در این مرحله هست که اگر سایکوپات ما چیزی را بخواهد و آن را نگیرد ممکن است برای گرفتنش آن روی دیگرش را نشان دهد و از یک موجود خوش سخن و جذاب تبدیل به کسی شود که از تهدید و کاربرد خشونت اباعی ندارد. طرف هم آن قدر در مخدر خواستن آن چیز موعود غرق شده است و آن قدر اعتمادش به سایکوپات در اعماق احساسش تنیده شده است که معمولا به هر استفاده ای تن میدهد. به علاوه بیشتر سایکوپات ها وقتی دارند داستان خیالی شان را میسازند برای آنکه احتمال لو رفتنشان پایین بیاید، داستان دروغینشان را با پودی از واقعیت به هم می باقند. بعد وقتی قربانی به دروغ بودن داستان اعتراضی کرد، آنها این معدود پود های واقعیت را برای تبرئه خودشان در یک مانور ایزایی بیرون میکشند. در آخر داستان هم یا طرف طعمه متوجه میشود چه کلاهی سرش رفته است و رابطه را قطع میکند و یا به احتمال بیشتر به یک جایی میرسد که او دیگر چیزی برای دادن ندارد و سایکوپات ما از رابطه حوصلهاش سر میرود. در هر صورت او میرود سراغ هیجان بعدی و شکار بعدی. یک چیز بامزه ای که در این مرحله گاها اتفاق میافتد این است که وقتی سایکوپات ول میکند و میرود قربانی او با این که به شدت مورد سوء استفاده قرار گرقته آنقدر طعم آن ماه عسل اولیه و وعده های خیالی آن دوران برایش شیرین بوده که به پای سایکوپات میافتد که بماند و به بهره برداریاش ادامه دهد.<br />
<br />
نکته اصلی که سایکوپات را در شکارش موفق میکند ضعفهای شخصیتی طرفش و عدم شناخت او از این ضعفها و اهرمهای احساسی شخصیتش است. به عبارت دیگر سایکوپات انگلی است که از ضعف ها و ترس ها و آرزوهای بشر نیرو میگیرد. به این معنی شناخت خیلی از سایکوپات ها از قربانیشان از شناخت قربانی از خودش بیشتر است. درست به همین دلیل خیلی از سایکوپات های بی استعداد تر برای طعمه آدمهایی را ترجیح میدهند که در موضوع ضعف اند و مشکلی دارند. یک مثال خیلی معمولش سایکوپات های خانم است. یک طعمه خیلی آسان برای آنها مردهایی است که خیلی در رابطه با زنان موفق و با تجربه نبوده اند و اعتماد به نفس کمی دارند. مثلا یک سری بچه درس خوان کج و کوله و بی ریخت را که قلب پاکی دارند در نظر بگیرید. فقط تکان دادن کارت جنسیت بالای سر اینها کافی است که مشقهای خانم مربوطه و خیلی خدمات ریز و درشت دیگر انجام شود. منطق سایکوپاتی هم البته دیکته میکند اینهایی که ازشان سو استفاده شده حقشان بوده است چون گذاشتهاند که از آنها سواستفاده شود و اصلا هم مهم نیست آنها چه آسیبی دیدهاند. در حالت افراطی با مزهاش سایکوپات ما ممکن است حتی بگوید این قربانیها باید اصلا از خدایشان باشد که من اجازه دادم بیایند به من خدمت کنند. بنابراین بچه درس خوانهایی کج و کوله و بی ریخت مثال بالا هم باید متشکر باشند که فرصت پیدا کردند که با خانم سایکوپات معاشرت کنند و در کنارش مشقهای او را هم البته نوشته اند. از آن طرف البته سایکوپات های با استعدادتر و باهوش تری وجود دارند که آدمهای سالم و قوی را به عنوان طعمه ترجیح میدهند چون آنها شکار بزرگتر و پرهیجانتری هستند. نکته آخر هم این که یک سایکوپات برای موفقیت معمولا نیاز یک رابطه خصوصی دو طرفه و مخفی کاری و جدا کردن طعمهاش از دوستان و آشنایانش دارد. علت این نکته این است شخص سایکوپات درست عین یک آفتاب پرست جلوی هر کس که ممکن است که طعمه باشد بسته به شخصیتش رنگ عوض میکند و رفتارش با یک نفر و دوستش و داستانی که در مورد خودش برای هر کدام سر هم میکند کاملا ممکن است متفاوت باشد. اگر هم کسی قرار نیست طعمه باشد معمولا سایکوپات نمیآید روی آن طرف انرژی بگذارد و آن روی دیگرش را نشانش میدهد. حالا اگر این طعمهها و بی طرفهای کتک خورده با هم حرف بزنند ممکن است کل نفشه ها رو هوا برود.<br />
<br />
تا اینجای کار با پدیده سایکوپاتی آشنا شدیم. مطلب بالا هم تا حدود زیادی خلاصه ای از <a href="http://www.amazon.com/Snakes-Suits-When-Psychopaths-ebook/dp/B000QUCOAS">این کتاب</a> و <a href="http://www.cassiopaea.org/cass/sanity_1.PdF">این کتاب</a> با چاشنی تجارب شخصی من بود. در مطلب بعدی خواهیم دید که چرا وقتی یک سایکوپات به یک کمپانی بزرگ میرود خیلی وقتها در آنجا هم موفق است.<br />
<br />
پی نوشت:<br />
* دو تا مفهوم مرتبط دیگر یکی سوشیوپاتی (Sociopathy) و دومی <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Antisocial_personality_disorder">اختلال شخصیتی ضد اجتماعی</a>
وجود دارند که هر دو کمی با سایکوپاتی متفاوتند و سایکوپاتی زیر مجموعه هر
دو هست. برای این مطلب ما گیر می دهیم به سایکوپاتی اما اختلال شخصیتی ضد اجتماعی حداقل در آمریکا نام رسمی این داستان هست.<br />
<br />
** این که این اختلال ممکن است دلیل بیولوژیک داشته باشد (کلا سر این که نقش محیط و بیولوژی هر کدام چقدر است دعوا هست) دو تا مؤخره بامزه دارد: یکی اینکه حالا که ظاهرا دلیل سایکوپات بودن کسی بیولوژیک هست با یک منطق معیوب میشود گفت کارهایی که طرف میکند تفصبر خودش نیست و دوم اینکه اصلا چطور شد که چنین چیزی تکامل پیدا کرد. مثلا یک دلیل تکاملی که برای این داستان پیشنهاد شده این است که این رویکرد «بکن در رو» سایکوپات ها شانس تولید مثل اونها رو بالا میبرد و سایکوپات مربوطه با این ترتیب میتواند بچه دار شود و یک آدم دیگری یعنی یک مرد مهربان و داری وجدان و احساس آن را بزرگ کند. برای جنبه تکاملی قضیه <a href="http://psycnet.apa.org/psycinfo/2008-10493-010">این</a> رو ببینید.</div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com7tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-71890867606835583142013-06-22T21:05:00.003-05:002013-06-22T21:13:21.462-05:00حرف نزنی نمیگن لالی<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
من شاخک هام خیلی خوب کار نمیکنند و کلا خیلی طول میکشد تا دوزاری ام بیفتد. اما همین شاخکهای معیوب من هم متوجه شدهاند که چیزهایی اساسی در زندگیام یا شهری که در آن زندگی میکنم یا کشوری که از ان میایم یا کل دنیا اشکال دارند. بنابراین وقتی میبینم ملت متوجه این مشکلات و وضعیت بر فنای دنیا نیستند یا از آن بدتر سعی میکنند آن را توجیه کنند و آن را جزیی طبیعی و عادی از دنیا بدانند یا از همه بدتر تحلیل های شکمی درباره این مشکلات بدون اطلاع و مطالعه کافی ارائه میدهند، به شدت عصبانی میشوم. دلیلش هم شاید این است که بخشی از وجود من به دلیل خودآزاری یا هر دلیل دیگر هنوز هم تشنه این است که در مورد این وضعیت بداند و آن را بفهمد. وقتی کسی درمورد این وضعیت اعم از ضعفهای فرهنگی ما ایرانیان و مشکلات دنیای سرمایه داری و یا هر موضوع دهان پرکن دیگر تحلیلی ارائه میدهد و این تحلیل بند تنبانی است و سر وتهش با هم نمیخواند و بر مبنای حقیقت و تحقیق و درک عمیق از موضوع استوار نیست، من حال آن ادم تشنه ای را پیدا میکنم که از بعد از یک روز سر گردانی در کویر یک ظرف آبی را پیدا کرده و حالا که ان را کامل سرکشیده متوجه شده ظرف مزبور محوی آب شور بوده است.</div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-87729242168366310982013-06-17T23:19:00.000-05:002013-06-17T23:19:18.467-05:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
فردا میشه سی سالم. سه چهار ماه پیش اولین موی سفیدم رو زنم کشف کرد. توی قطار دوتایی نشسته بودیم داشتیم می رفیتم یه خراب شده ای که یادم نیست. زنم گیر داده که موی سفید. بهش میگم باباجان موی بوره به سفیدی میزنه. میگه بور کجا بود ای خود فریب. یه موی سفید کلفته. آخرش هم زنم با دندون مو سفیده رو کند. امروز همش به این فکر میکردم چرا مویی رو که با دست میشه کند آدم با دندون بکنه؟ </div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-1580708157725590132013-06-15T20:53:00.001-05:002013-06-15T23:27:53.639-05:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
نمی دونم چرا یک مدت هست که اون حوصله یکی دو سال قبلم رو برای دنبال کردن خبرها و نوشتن ندارم. شاید به خاطر این است که اینجانب دیگر یک دانشجوی علاف نیستم و یک چرنده خودکار شرکتی (ترجمه وا رفته من از corporate drone) هستم. البته یکی ممکن است بگوید تو که کارت جالب است و مغز را درگیر میکند اما نکته ای که او نمیداند این است که من دارد سی سالم میشود و زیاد چیزی از مغزم نمانده و اگر مغزم جایی درگیر شد، چیزی برای جاهای دیگر نمیماند. شاید هم به خاطر بحران هویت سی سالگی است. این که با آن همه ادعا این جانب همین روزها سی سالم میشود و آخرش هیچ گهی هم نشدم. تا ته هیچ چیزی نرفتم. از ته دکترا بگیر تا رابطه با جنس مخالف تا ته تجربه تا ته حتی درد و بدبختی. یک زندگی میانه بی بو و خاصیتی داشتهام که در نهایت هم منتج به یک شغل شریف شرکنی در مرکز دنیا - نیویورک شده است. همین نیویورک خودش هم بیشتر این حالت تخیلی من را تشدید میکند. این شهر مدام هر روز استانداردهای موفقیت و باحال بودنش را در حلق همه فرو میکند و در نتیجه خیلیها یک روز چشم باز میکنند و میبینند که بر خلاف تصورشان به اندازه کافی موفق یا پولدار یا باحال و یا خلاق نیستند؛ زن یا دوست دحترشان به اندازه کافی برای آنها خوشگل و یا آدم حسابی نیست؛ به اندازه کافی تجربه نکرده اند و در نتیجه بیشتر میخواهند. من هم با اینکه در برابر این گفتمان تخیلی گاهی مقاومتهایی رقت انگیز* میکنم اما هر روز با خودم فکر میکنم نکند این گفتمان واگیر داشته باشد و تمام این بحران هویت من درد خماری بیشتر خواستن به سبک این شهر باشد.<br />
<br />
*پی نوشت: یک نمونه از این مقاومتهای رقت انگیز مساله بغرنج راه رفتن در پیاده رو است. اینجا ملت جوری در پیاده روها راه میروند انگار که برای ماموریت غیر ممکن چهار فرستاده شدهاند و اگر سی ثانیه دیرتر برسند تابلوی وال استریت میآید پایین. مطابق این روند اگر شما در پیاده رو کند راه بروی حتما یک توریست نامتجانس از مخ آزاد هستی که باید همانجا به جوخه اعدام سپرده شوی. پیروی این قضیه من هم هر جایی که میروم خرامان خرامان حرکت میکنم.</div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-90761471399519886642013-06-15T11:31:00.001-05:002013-06-15T11:31:22.733-05:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
آشپزی و سیگار برگ و کنیاک و تفکر در باب هستی.</div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-26463532263343303572013-01-18T03:53:00.000-06:002013-01-18T22:45:40.004-06:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
ظاهرا در<a href="http://cafeconomics.com/2013/01/14/more_foreign_grad/"> کافه اقتصاد</a> بحثی در گرفته در مورد این که چه طور باید یک اقتصاد دان را شناسایی کرد و یک نفری هم در آنجا این وبلاگ را لینک کرده. زیرش هم یکی دیگر به من <a href="http://cafeconomics.com/2013/01/14/more_foreign_grad/#comment-2584">پریده</a> که نوشته های اخیر این وبلاگ ترجمه چند متن است و به در نمی خورد زیرا معیار اقتصاد دان خوب چاپ مقاله در ژورنال معتبر اقتصادی است.<br />
من با اینکه نه اقتصاد دان هستم و نه بحث این دوستان به من ربطی دارد و نه زیاد از این که سراغ حاشیه بروم و به جای سراغ اصل مطلب رفتن فلسفه بافی کنم خوشم می آید، به نظرم لازم است دوباره چند خطی در مورد فلسفه اخیر این وبلاگ بنویسم.<br />
<br />
کاری که من در این وبلاگ گاهی انجام می دهم روزنامه نگاری اقتصادی با چاشنی روزنامه نگاری ته و تو در بیار (ترجمه تخیلی من از investigative journalism) است. روزنامه نگار اقتصادی هم با اقتصاد دان فرق دارد. روزنامه نگار اقتصادی یک پل هست بین دنیای آکادمیک علم اقتصاد و عامه مردم. او می آید دریای اطلاعاتی که در مورد یک موضوع هست را می گیرد و پردازش می کند و یک تصویر کلی و منطقی را از آن می کشد بیرون و بعد این تصویر کلی و منطقی را به زبانی که برای خواننده غیر متخصص قابل فهم باشد می نویسد. به این معنی روزنامه نگار مزبور لزوما در مورد موضوع که رویش کار می کند صاحب نظر نیست و به ادبیات آکادمیک آن موضوع چیزی اضافه نکرده است و در موردش مقاله منتشر نکرده است، اما این معنی اش این نیست که کار او بی ارزش است چون این که شما ته و توی موضوعی را هم در بیاوری در میان این دریای اطلاعات که مورد هر چیزی وجود دارد خیلی هم کار آسانی نیست و شاید همه وقت یا حوصله یا توانایی اش را نداشته باشند. در آمریکا نمونه های این نوع از روزنامه نگار هم زیادند. بعضی هایشان مثل <a href="http://krugman.blogs.nytimes.com/">پاول کروگمن</a> و <a href="http://delong.typepad.com/">برد دی لانگ</a> در واقع اقتصاد دان هم هستند اما خیلی هایشان هم که خیلی هم شناخته شده اند مثل <a href="http://www.ft.com/intl/comment/columnists/martin-wolf">مارتین ولف</a> و<a href="http://blogs.reuters.com/felix-salmon/"> فلیکس سولمون</a> و<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Michael_Lewis">مایکل لوییس</a> و <a href="http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/people/m/gretchen_morgenson/index.html">گرچن مورگنسون</a> و <a href="http://www.bloomberg.com/view/bios/ezra-klein/">ارزا کلین</a> لزوما دکترای اقتصاد ندارند.<br />
<br />
حالا سوالی که مطرح می شود این است که حالا که روزنامه نگار فوق در موضوع مربوطه لزوما صاحب نظر نیست اصلا حرفش اعتباری دارد؟<br />
<br />
به نظر من بستگی دارد. اگر طرف خوب کارش را انجام داده باشد بله. خوب یعنی اینکه یک) طرف وقت گذاشته و ته و توی داستان را در آورده و تا جایی که سوادش اجازه می داده ادبیات موضوع را فهمیده است تا وقتی آن را می خواهد به خواننده اش انتقال دهد چیزی در چنته داشته باشد. دو) اصول اخلاقی هم رعایت شده اند به این معنی که روزنامه نگار ما منصف و بی طرف بوده و نیامده مغالطه کند و مستند اشتباه بیاورد و یا سعی کند واقعیت را با دست چین کردن منابع و نقل قول ها جور دیگری نشان دهد و یا اگر یک جایی از داستان توضیحش سخت است و او با آن مشکل ایدئولوژیک دارد آن را حذف کند. سه) طرف بدون ابهام و روشن و قابل فهم نوشته باشد و روش استدلال را در نوشته اش دنبال کرده باشد.<br />
<br />
<strike>می خواهم یک مثال بزنم که روشن شود چه می گویم. همین کافه اقتصاد را در نظر بگیرید. امروز که داشتم آنجا را بالا و پایین می کردم یک سری مطلب را دیدم در مورد نابرابری در آمریکا. در این مطالب طرف آمده بود اول<a href="http://cafeconomics.com/2011/12/21/inequality-us-stylized-facts/"> نشان داده بود</a> در آمریکا نابرابری رشد کرده است و بعد هم <a href="http://cafeconomics.com/2012/01/13/inequality-knowledge-economy/">گقته بود</a> یک علت آن رشد تکنولوژی اطلاعات در یک اقتصاد دانش محور است. واقعیتش این دقیقا مثالی از کسی است که آمده کار روزنامه نگاری اقتصادی بکند و بد و ناکافی آن را انجام داده است. چیزی که نویسنده این مطلب در موردش ننوشته بود این است که سر اینکه علت اصلی نا برابری چه چیزی است اجماعی وجود ندارد و عده ای می گویند که علت اصلی آن سیاست های دولت آمریکا در سی سال گذشته است و دلایل خوب و جالبی هم برای این مدعای خودشان دارند. به علاوه این نظر که نابرابری نتیجه طبیعی رشد تکنولوژی است بیشتر از همه مورد اقبال اقتصاد دان های نئوکلاسیک و به خصوص مکتب دانشگاه شیکاگو است که پشتش یک ایدئولوژی مشخص و از نظر من دگم است. حالا ایراد این مطلب کافه اقتصاد می شود اینکه هم طرف ظاهرا ادبیات موضوع را به خوبی نمی دانست و هم اینکه نتوانسته بود به روشنی جدالی را که سر این موضوع در دانشگاه ها و جامعه آمریکا در جریان است به خواننده اش انتقال دهد. اینجا است که می گویم</strike> به نظر من اگر شما بتوانی این پیچیدگی موضوعات را به خواننده ات انتقال دهی و سه اصل بالا را رعایت کنی، خواننده با این که معیاری «سخت» برای اندازه گیری سواد شما ندارد احتمالا می تواند تشخیص دهد که کار شما پر مایه است و شاید کمی برای شما اعتبار قایل شود.<br />
<br />
حالا بعدا خدا بخواهد از خواب زمستانی بیدار می شوم و یک مطلب مفصل در مورد نابرابری می نویسم اما همین قدر را داشته باشید که این وبلاگ ترجمه یک یا چند متن نیست.<br />
<br />
پی نوشت روز بعد: الان متوجه شدم که <a href="http://cafeconomics.com/2012/05/13/inequality-economics-politics/">مطلبی سومی</a> چند ماه بعد از اولی و دومی در کافه اقتصاد نوشته شده که به مساله ای که من به آن اشاره کردم در حد یکی دو پاراگراف پرداخته است. در نتیجه مثال من می رود روی هوا. اما اصل حرفم در مورد روزنامه نگاری اقصادی هنوز سر جایش هست. به هر حال شرمنده بابت بی دقتی ام.</div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-47139498280544723622012-10-01T18:58:00.001-05:002012-10-13T00:22:37.333-05:00من کیم؟<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
نوشتن از حال و روزگارم در این وبلاگ برایم سخت شده. این قدر مطلب علمی تخیلی اقتصادی تویش نوشتهام که همه خواننده های وبلاگ شدهاند آدمهای متفکر. هر آدم با حیایی باشد خجالت میکشد جلوی اینها جفنگ بگوید. به هر حال من که حیا ندارم بنابراین میخواهم کمی درباره خودم بنویسم.<br />
<br />
حالا من کی ام و چه کاره هستم؟ واقعیتش نمیدانم چه کاره هستم اما چون معمولاً وقتی کسی میخواهد بگوید چه کاره است تحصیلاتش را لیست میکند من هم همین کار را میکنم.<br />
<br />
من یکی از محصولات دبیرستان علامه حلی تهران هستم. از دوران دبیرستانم زیاد خاطره خوبی ندارم. خاطراتم منحصر میشود به توهم نبوغی که به واسطه دبیرستانم داشتم، تعطیلی خانوادهام و درگیری ام با همه چیز و همه کس. به عبارت دیگر یک نوجوان نابالغ کاملا معمولی روی اعصاب بودم.<br />
<br />
بعد هم که گل کاری من در کنکور بود. رتبه دویست و خورده ای من به دلیل کود سرشاری که به پای من ریخته بودند اصلا انتظارها را برآورده نکرد. در نهایت هم نظر به جو گیری و اینکه فکر میکردم مهندسی برق مهندسی برای دانشمندان است به ترتیب مهندسیهای برق را در برگه انتخاب رشته سیاه کردم که سومیاش یعنی برق امیرکبیر قبول شدم. نتیجه هم شد یک لیسانس بیخود برق کنترل از امیر کبیر با کارنامه ای درخشان. علت درخشش خیره کننده من هم زیاد فکر نکنم غیر قابل حدس زدن باشد. علف کشیدن و تنبلی و بی عاری و افسردگی به واسطه شبیه بودن دانشکده مهندسی برق امیرکبیر به هر چیزی جز محل کسب علم و سایر بیماریهای شایع آن سن. واقعاً از درسهای دوره برقم زیاد چیزی یادم نیست. بزرگترین دستاوردم هم در خیلی از درسها ده گرفتن بدون رفتن سر کلاس و البته مشروط نشدن بود. هر چند آن یکی دو سال آخر یکم به خودم آمدم و بعضی از درسها را ده نشدم و در نتیجه معدل کلم از قعر جدول آمد به وسطهای جدول. یک بار آمار گرفته بودند من در صد و خورده ای نفر ورودی دوره خودمان دقیقاً نفر پنجاه بودم.<br />
<br />
برای فوق تصمیم گرفتم دیگر اشتباه دوره لیسانس ام را تکرار نکنم و رفتم یک رشته مافوق علمی در یک دانشگاه خوب در سوئد خواندم. رشته فوقم یک موجود بین رشته ای بود که تمرکزش روی مطالعه سیستمهای پیچیده بود و ترکیبی بود از فیزیک و ریاضیات کاربردی و علوم کامپیوتر. واقعاً هم رشته جالبی بود و ارزش خواندنش را داشت و دید منسجمی به من داد.<br />
<br />
برای دکترا من که دیگر خیلی جو علم گرفته بودتم تصمیم گرفتم بروم یک علم پایه ای - ریاضی بخوانم. مشکل اینجا بود که به واسطه کارنامه گلگون کفن دوره لیسانسم با این که نمره های فوقم خوب بود نتوانستم از یکی از ده پانزده دانشگاه اول در ریاضی پذیرش بگیرم و در نتیجه با سقوط به دسته دو سر از یک دانشگاه متوسط در وسط مزارع تکزاس در آوردم. به هر حال من ایرانی بودم و این طور که میگفتند آویزان شدن به یک دانشگاه متوسط آمریکایی هم برایم بهتر از برگشت به ایران بود؛ بنابراین من هم به این دانشگاه رضایت دادم. من در این دانشگاه من چهار سال ماندم. همه درسهای دوره دکترا را گذراندم و امتحانات جامع دکترای ریاضی و سایر مزخرفات مربوطه را پاس کردم و دو سالی هم تحقیق کردیم و به یکی دو نتیجه قابل انتشار در مجلات علمی هم رسیدیم و بعد از چهار سال جهد علم شدیم عبد (ABD = All But Dissertation). اما دکترا در آن دانشگاه کذایی به دلایل مختلفی که الآن حسش نیست توضیح بدهم به مزاج من انگار نمیساخت. کم کم من شروع کردم به پنچر شدن و هر روز خواب فرار از آن دانشگاه را دیدن. وقتی هم در تابستان گذشته این امکان فرار پیش آمد و یک پیشنهاد کار خوب به این عبد حقیر شد، این عبد با کله پیشنهاد مربوطه را قبول کرد. از دکترایم هم واقعاً چیزی نمانده بود. شاید یکی دو ترم دیگر تحقیق برای رسیدن به یک نتیجه دیگر و جمع و جور کردن نتیجه کارها و یک ترم هم نوشتن تز و دفاع از آن که البته به آنجای عبد.<br />
الآن هم در برزخ بین شروع کارم در نیویورک و فارغالتحصیل شدن با یک فوق ریاضی از دانشگاه مربوطهام و یک لنگم تکزاس است و آن یکی نیویورک و حومه.<br />
<br />
بنابراین من رشتهام اقتصاد و امثال آن نیست. در نتیجه حواس شمای خواننده باشد ممکن است وقتی در مورد اقتصاد مینویسم پرت و پلا بگویم. هر چند تا جایی که سوادم قد بدهد تمام تلاشم را میکنم این طور نشود و اگر یک موضوع را به همراه حواشی آن نمیفهمم دربارهاش ننویسم. اما کلا به هر چیزی که من می گویم شمای خواننده مشکوک باش.<br />
<br />
آهان این وسط در همان تابستانی که داشتم ریشه دکترایم را از جایش در میآوردم ازدواج هم کردم. طرفم میتوانست مزاج سردم را تحمل کند و آدم خجسته ای مثل خودم بود، بنابراین معامله مان شد که البته مایه شگفتی است؛ چون من از این جور آدمهایی هستم که دخترها اول جذبش میشوند و بعد میفهمند چه گهی هستم و به غلط کردن میافتند. این طرف ما که هنوز به غلط کردن نیفتاده. الآن هم برنامه مان این است که دوتایی مثل دو کفتر عاشق با هم زندگی بسازیم و خانه بخریم و خانه را پر از اثاث کنیم و ریشه در بیاوریم و از خانه بدوشی در بیاییم و از این جور کارها.<br />
<br />
محل کارم در نیویورک هم که طبیعتا نمی تونم بگویم کجا است به نظر جای جالبی می آید. این امکان را به من میدهد که در وسط خیلی چیزها باشم و از کار فعلی که جنبه کمی و محاسباتی و برنامه نویسی دارد شاید بعداً به سمت روزنامه نگاری هم بروم.<br />
<br />
این مطلبهای علمی تخیلی هم که مینویسم برای من تمرین نوشتن و روزنامه نگاری است. تمرین ته و توی چیزی را در آوردن و چلاندن یک موضوع. بیشتر آن هم محصول به پوچی رسیدن من و در نتیجه به جای درس خواندن گیر دادن به دور و برم است. چون جامعه فارسی زبان واقعاً از نظر اطلاعات فقیر است و برداشتش از مسایل دنیا عمدتاً رونوشتهای دست چندم از یک سری پروپگاندای خاص است، نتیجه را به فارسی مینویسم بلکه چند نفر فارسی زبان کمی روشن شوند. در نهایت مخاطب این وبلاگ هم عامه است و من دنبال نوشتن مطالب تخصصی نیستم.<br />
<br />
برای آنهایی هم که تا ته این مطلب را خواندهاند یک جایزه دارم. من تعدادی مطلب نیمه کاره دارم که ماندهام کدام را تمام کنم. شمای خواننده بگو کدام را بیشتر دوست داری بخوانی؟ مطلب ها این ها هستنند:<br />
<br />
1 - ضعفهای متدولوژی غالب علم اقتصاد <br />
2 - چرا آمریکاییها چاقند؟<br />
3 - کارت اعتباری وسیله ای برای انتقال ثروت از فقرا به ثروتمندان<br />
4 - خرد رفتن آموزش عالی در آمریکا - چگونه دانشگاه های آمریکا تبدیل به کورپوریشن هایی پول دوست شدهاند<br />
5 - افسانه اقوام آریایی – آیا واقعاً قوم آریا وجود داشته و به ایران مهاجرت کرده است؟<br />
6 - آینده بلند مدت چین – آیا رشد چین متوقف خواهد شد؟<br />
7 - چگونه بانکهای کلاهبردار در آمریکا از تعقیب قانونی در دولت اوباما معاف شدند<br />
8 - لابی گری چه بلایی سر دموکراسی در آمریکا آورده است؟<br />
9 - بیمه درمانی در آمریکا – چرا درمان در آمریکا این قدر گران است؟<br />
10- جهانی سازی و نابودی تولید صنعتی در آمریکا – آیا جهانی سازی لزوماً خوب است؟<br />
11- آمریکا و کیفیت اداره عراق را در چند سال اول بعد از سقوط صدام - چه طور شد عراق با این شدت به فنا رفت؟<br />
12- مقصر واقعی در بحران اروپا چه کسی است؟<br />
13- چرا رشد نابرابری در آمریکا نگران کننده است؟</div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com74tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-88891216346402641632012-09-10T14:33:00.001-05:002012-09-14T03:56:57.603-05:00پشتوانه ریاضی لرزان دست نامریی <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">گزاره زیر را در نظر بگیرید:</span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"><i>بازار به شرط آنکه از
رقابت کامل بر خور دار باشد خودش از پس همه چیز بر خواهد آمد. بازار آزاد نه تنها منابع
را به صورت بهینه اختصاص میدهد، بلکه توانایی نظارت بر خود را دارد و در نهایت تعادلی
بین بخشهای مختلف اقتصادی بر قرار خواهد کرد. در این بازار هر فرد تنها سود شخصیاش
را دنبال میکند و نتیجه در کمال شگفتی توسط دستی نامریی همسو با منافع عموم خواهد
شد.</i></span><br />
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"><i> </i><br /> </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">شاید هیچ ایده دیگری در
اقتصاد به اندازه این گزاره روی سیاست گذاری اقتصادی در سی سال گذشته در آمریکا تأثیر
نگذاشته باشد. در این کشور بخش عمده ای از سیاست مداران و مردم عمیقاً
به این گزاره معتقدند و اگر شما به آن اعتقاد نداشته باشید ممکن است با شما اصطکاک جدی پیدا کنند. شاید یک دلیل که این گزاره این قدر مقبولیت یافته است ادعای وجود مبنای
نظری قوی برای این گزاره در علم اقتصاد است. هنوزم که هنوز است در خیلی از کتابهای
اقتصادی این طور تلویحاً به خواننده القا میشود که ریاضیات دقیق و مدونی پشتیبان این
گزاره است. به زیر شاخه ای از اقتصاد که پایه های نظری این گزاره را بررسی میکند نظریه
تعادل عمومی - </span><span style="font-size: small;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/General_equilibrium_theory"><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">General Equilibrium Theory</span></a><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">
- میگویند. در این مطلب میخواهیم ببینیم
که آیا واقعاً این طور است؟ آیا نظریه تعادل عمومی واقعاً گواهی علمی برای این فرض
است که بازار میتواند بر خودش نظارت کند و تعادلی بین نیروی های مختلف اقتصادی بر
قرار کند؟</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">یک کلمه کلیدی در این
جا بهینه است. به دلیل محدودیت منابع انجام بهینه هر کاری در جامعه کنونی</span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"> </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">ما</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">بسیار مهم است. این قدر که جامعه ممکن است از
فردی انتظار داشته باشد برای رسیدن به آن از خود گذشتگی کند. برای مثال اخراج کارگران
یک کارخانه و جایگزینی آنها با چند ربات به شرط آنکه بازدهی تولید بالا رود از
نظر بیشتر افراد در این جامعه نه تنها مجاز بلکه تنها راه بقا در بازار رقابتی امروز
است.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">حالا از کجا باید فهمید
که این وضعیت اقتصادی مطلوب یا بهینه است؟ یک نظر میگوید در نهایت چیزی که مهم است
کیفیت زندگی و شاد بودن آدمهاست. بنابراین وضعیت اقتصادی مطلوب وضعیتی است که بیشترین
میزان شادی را در مجموع تولید کند. به این ایده </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Utilitarianism</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">میگویند. این ایده به نظر معقول میآید اما مشکلاتی جدی دارد. شادی
دقیقاً چیست؟ چگونه میتوان آن را در فردی اندازه گرفت؟ چگونه میشود شادی دو فرد را
با هم مقایسه کرد؟ یک ایده دیگر که در سال </span></span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">۱۸۹۳</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">ویلفردو پرتو (</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Vilfredo_Pareto">Vilfredo Pareto</a>) اقتصاد دان ایتالیایی مطرح کرد این است که به
جای آنکه از معیاری بیرونی مثل شادی برای مقایسه دو وضعیت اقتصادی استفاده کنیم فقط
به همین بسنده کنیم که وضعیت اقتصادی ب بر الف ارجحیت دارد اگر در وضعیت ب وضع هیچ
کسی بدتر از الف نشده باشد و حداقل وضع یک نفر از الف بهتر شده باشد. در اقتصاد به
این تغییر از الف به ب که وضع هیچ کسی را بد تر نمیکند و حداقل وضع یک نفر را بهتر
میکند بهبود پرتو (</span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Pareto Improvement</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">)
میگویند. یک وضعیت اقتصادی هم بهینه پرتو (</span><span style="font-size: small;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Pareto_efficiency"><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Pareto Efficient</span></a><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">) است اگر تمامی بهبود های پرتوی ممکن در آن انجام
شده باشد. بنابراین در یک وضعیت بهینه پرتو امکان ندارد بشود وضع کسی را بهتر کرد بدون
آنکه وضع کس دیگری بدتر شود. دقت کنید که این معیار ما را از مقایسه پر دردسر میزان
شادی دو نفر معاف میکند و نظر دادن در مورد بهتر یا بدتر شدن وضع هر کس را به
عهده خودش میگذارد. نظر به اینکه هر کس نظر خودش را در مورد این که چه چیزی شادی آور
و چه چیز غم بار است دارد، این نکته به هر کس امکان میدهد پروژه شخصی خودش برای شاد
شدن را با هر معیاری که خودش صلاح میداند دنبال کند. این در تضاد کامل با </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Utilitarianism</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">است که در آن باید شادی به صورت مشخص از بیرون (مثلاً توسط رهبری
فرزانه) تعریف شود.</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">دو مفهوم مهم </span><span style="font-size: small;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Positive_economics"><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Positive Economics</span></a><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;"> <span lang="AR-SA">و </span></span><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Normative_economics"><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Normative Economics</span></a><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">به درک ما از معیار پرتو کمک میکند.. یک نظر </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Positive</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">است اگر واقعیتی را بدون قضاوت درباره آن بیان کند. یک نظر </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Normative</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">است اگر به ما بگوید که چیزها چگونه باید باشند. از نظر خیلیها اقتصاد
باید علمی </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Positive</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;"> <span lang="AR-SA">باشد این
معنا که علم اقتصاد یک وضعیت اقتصادی را همان گونه که هست توضیح میدهد و در باره آنکه
آیا این وضعیت آیا اخلاقی یا منصفانه هست یا نه قضاوتی نمیکند. به همین دلیل در بخش
بزرگی از اقتصاد (به خصوص اقتصاد نئوکلاسیک که عملاً در آمریکا غالب است) پرسیدن این
سؤال که یک وضعیت اقتصادی منصفانه است بی معنی است*. معیار پرتو هم برای این مهم است
که (به ظاهر) معیاری </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Positive</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">است: در این معیار ناظری بیرونی به یک وضعیت نمره نمیدهد و از قضاوت
خبری نیست بلکه هر کس خودش اعلام میکند آیا وضعش بهتر شده یا نه</span></span><span dir="LTR" lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;"> </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">(<a href="http://homes.chass.utoronto.ca/~jheath/text/table.html">اینجا</a>)</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">به نظر من این تکیه روی
معیار پرتو خالی از اشکال نیست.<br /> بر خلاف آن چیزی که خیلیها ادعا میکنند معیار پرتو واقعاً معیاری </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Normative</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">است و عملاً جامعه را به طرز شگفت انگیزی شکل میدهد. برای درک این
موضوع بیایید نتایج عملی این معیار را بر حکومت و آرایش جامعه در نظر بگیریم. وقتی
هر کس میتواند معیار خودش را از وضعیت مطلوب داشته باشد حکومت دیگر نمیتواند دنبال
این باشد که به زور کسی را با معیار تخیلی خودش شاد کند. بهترین کاری که حکومت میتواند
در این جا بکند این است که اطمینان حاصل پیدا کند هر کنشی در این جامعه یک بهبود پرتو
است. به عبارت بهتر نقش حکومت تنها این است که اطمینان حاصل کند کسی کاری نمیکند که وضع
کس دیگری را بدتر کند. مشکل این جا است که هر کس هر کاری میکند حکومت نمیتواند برود
از همه نظر خواهی کند که وضع او آیا بدتر شده یا نه. بنابراین عملاً راهی جز این نیست
که وظیفه من باشد که اگر وضعم بدتر شده شکایت کنم و کسی را به حقوق من تجاوز کرده به
دادگاه ببرم و اثبات کنم که وضعم بدتر شده است. اگر هم صدایی از من بلند نشد میتوانیم
فرض کنیم که من وضعم بدتر نشده و همه چیز رو به راه است. اگر هم سیاستی وضع کسی را
بدتر نکرد و حداقل وضع یک نفر را بهتر کرد باید این سیاست دنبال شود. در نتیجه مشخصاً
معیار پرتو یک مدل خاص حکومت لیبرتارین را دیکته میکند که دولت جز در وقتی که کسی
از کسی شکایت کرد هیچ کاری انجام نمیدهد و این به شدت از استاندارد </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Positivity</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">که علم اقتصاد برای خودش تدوین کرده است فاصله دارد (فصل اول <a href="http://homes.chass.utoronto.ca/~jheath/text/table.html">این کتاب</a> را ببینید). نکته بد تر این است که ممکن است در یک جامعه فرضی تنها یک وضعیت بهینه
پرتو وجود نداشته باشد و وضعیتهای متفاوتی با درجه مطلوبیت متفاوت از نظر اجتماعی
وجود داشته باشد. برای مثال معیار پرتو به نابرابری حساس نیست و تفاوتی بین وضعیتی
که ثروت مثلاً کشور آمریکا به صورت مساوی بین مردمش تقسیم شده باشد و وضعیتی که همه
ثروت مطلقاً در دست برادر بیل گیتس باشد و دارایی بقیه افراد صفر باشد، نمیگذارد.
هر دو وضعیت بهینه پرتو هستند. زیرا در وضعیت دوم نمیتوان وضع هیچ کس را بهتر کرد
بدون آنکه وضع بیل را کمی بدتر کرد. به یک زبان دیگر ممکن است در یک جامعه ثروتمندان
به صورت بهینه فقرا را بدوشند (<a href="http://books.google.com/books?id=wEQ6QGS6sPkC&lpg=PA10&ots=OYFIE7kosQ&dq=pareto%20efficiency%20failure&lr&pg=PA10#v=onepage&q&f=false">اینجا</a>). از آن طرف لزوماً هر سیاستی که یک بهبود پرتو است مطلوبیت
اجتماعی ندارد. کاملاً ممکن است یک بهبود پرتو جامعه را در وضعی قرار دهد که امید به
بهبود وضع عده ای از دست رود. مثلاً نشان داده شده اگر یک بهبود پرتو نابرابری ایجاد
کرد این نابرابری تمایل دارد که به مرور زمان بزرگ و بزرگتر شود </span></span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"><span lang="AR-SA"><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;"><span lang="AR-SA">(از <a href="http://homes.chass.utoronto.ca/%7Ejheath/text/table.html">این</a>)</span></span>. علت این است که وقتی کسی سهم بیشتری نصیب شد، میتواند از منابع بیشتری که اکنون در اختیارش قرار دارد استفاده کند تا در آینده سهم حتی باز هم بیشتری نصیبش شود <span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;"><span lang="AR-SA">(<a href="http://books.google.com/books?id=2Zwl5m7N1uwC&lpg=PA140&ots=k4bSXfgBZW&dq=pareto%20improvement%20worsen%20inequality&pg=PP1#v=onepage&q&f=false">این</a> را هم ببینید)</span></span></span></span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"><span lang="AR-SA">. به عبارت
دیگر عملاً استفاده از معیار پرتو به تنهایی بی معنی است و اینکه فلان جامعه بهینه
پرتو است و یا فلان سیاست گذاری بهبود پرتو است هیچ چیز خاصی به ما نمیگوید.
مثلاً وضع الآن سوریه بهینه پرتو است چون که هیچ جوری نمیشود وضع کسی را بهتر کرد
بدون آنکه قلب بشار اسد (یا مخالفانش) بشکند. به علاوه در دنیای واقع بیشتر سیاستهای
کلیدی (مالیات، حفاظت از محیط زیست، امنیت) بهبود پرتو نیستند و مشخصاً وضع عده ای
را بد تر میکنند. در نتیجه در غیبت اخلاق یا محاسبه سود و زیان معیار پرتو در عمل تبدیل به
یک کلک هوشمندانه برای قرار دادن عموم در موقعیت انتخاب بین عدالت اجتماعی و حفظ آزادیهای
فردی شده است. برای آنکه بتوان معیار پرتو را جدی گرفت این معیار حتماً باید با
راهی برای قضاوت بین وضعیتهای مختلف بهینه – یعنی مثلاً اخلاق یا دموکراسی همراه باشد. اتفاقی که
عملاً بیشتر وقتها نمیافتد.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">حالا بیایید فعلاً بی
خیال مشکلات جدی انتخاب معیار پرتو برای توصیف وضعیت مطلوب شویم و ببینیم اگر این معیار
را قبول کنیم به کجا میرسیم. فکر هم کنم حالا بتوانید حدس بزنید که بازار آزاد چه
ربطی به معیار پرتو دارد. بازار آزاد این امکان را به اشخاص میدهد که تمامی فعالیتهای
اقتصادی یا معاملاتی که وضع هیچ کسی را بد تر نمیکند و وضع حداقل یک نفر را بهبود
میدهد یا به عبارتی تمامی بهبود های </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">پرتو</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">ممکن را انجام دهند و در نتیجه بازار آزاد رقابتی باید بتواند یک وضعیت
بهینه پرتو تولید کند. تمام دلیلی هم که اسمی از ویلفردو پرتو الآن باقی مانده هم رسیدن
به همین حدس بود. بعد از پرتو به مدت پنجاه سال اقتصاددانهای زیادی با این حدس ور
رفتند تا اینکه در سال </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">۱۹۵۰</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">کنث ارو (</span><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Kenneth_Arrow"><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Kenneth Arrow</span></a><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">)
این حدس را برای یک بازار ایده آل ساده سازی شده اثبات کرد که به <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/First_welfare_theorem">قضیه اول رفاه</a> معروف
شد. این قضیه بیان میکند که همه نقاط تعادل یک بازار رقابتی بهینه پرتو هستند. ارو
برای آنکه بتواند این حدس را اثبات کند این فرضهای ساده کننده را در مورد بازار کرد:
بازار رقابتی است. هر کس به دنبال بیشینه کردن سود خودش است و همه در این بازار به
صورت عقلانی عمل میکنند. در این اثبات بود که برای اولین بار به صورت جدی ابزار های
ریاضی پیشرفته تری مانند </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Convex Analysis</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">و </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Fixed point Theorems</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">در ادبیات اقتصادی ظاهر شدند و از آن زمان ریاضیات به عنوان یک جز
غیر قابل تفکیک اقتصاد باقی مانده است. دفت کنید که مفهوم تعادل به معنی نقطه ای که
در آن همه نیروی های اقتصادی به تعادل میرسند نقش کلیدی در اینجا دارد. در سادهترین
حالت نقطه تعادل میتواند وضعیتی در بازار باشد که در آن عرضه و تقاضا با هم برابر
میشوند. در نتیجه طبق قضیه اول برای آنکه تضمین شده باشد که بازار منابع را بهینه
به معنای پرتو اختصاص میدهد باید بازار در تعادل باشد و عرضه و تقاضا با هم برابر
باشند (منبع تاریخچه عمدتا <a href="http://books.google.com/books?id=t9pSAlEMyDYC&lpg=PR1&ots=epSlMWa5_5&dq=history%20of%20modern%20economics%20arrow%20debreu&pg=PA327#v=onepage&q&f=false">این</a> و <a href="http://mitpress.mit.edu/catalog/item/default.asp?ttype=2&tid=5933">این</a> و <a href="http://www.amazon.com/How-Markets-Fail-Economic-Calamities/dp/0374173206">این</a>).</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">ارو یک نتیجه جالب دیگر
را هم در کنار قضیه اول رفاه اثبات کرد. درست است که نقاط بهینه پرتو متعددی با مطلوبیت
اجتماعی متفاوت برای هر بازار وجود دارند اما هر کدام از آنها با انتخاب یک سیاست
انتقال ثروت مناسب قابل دستیابی هستند. به عبارت دیگر جامعه محکوم نیست که به نابرابری
تن در دهد و میتواند با اتخاذ سیاستهای انتقال ثروت مناسب منابع را به صورت عادلانه
توزیع نماید و رسیدن به یک نتیجه بهینه را به عهده بازار بگذارد. این نتیجه به قضیه
دوم رفاه معروف است. </span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">نکته بامزه این است که
امروز همه قضیه اول رفاه را به عنوان پشتیبان نظری وجود دست نامریی به یاد میآورند،
اما هیچ کس قضیه دوم را یادش نمیآید که میشود هم جامعه به نا برابری تن در ندهد.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<br />
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">درست است که مقاله </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">۱۹۵۰</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">ارو قدمی بزرگ به جلو بود و به نظر میرسید
شالوده ریاضی دست نامریی ریخته شده است؛ اما هنوز مسایل مهمی حل نشده باقی مانده بود.
قضیه اول رفاه تنها به ما میگفت اگر بازار رقابتی به تعادل برسد، این نقطه تعادل بهینه
است. سؤالاتی که بی پاسخ بود اینها بودند: </span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">یک. آیا لزوماً برای هر
بازار رقابتی نقطه تعادلی وجود داشت؟ به عبارت دیگر آیا اصولاً نقطه ای وجود دارد که
در آن عرضه و تقاضا برابر بشود؟<br />
دو. آیا این نقطه تعادل برای هر بازار خاص یکتا است؟ <br />
سه. آیا این نقطه تعادل پایدار است؟ به این معنی که اگر در بازاری که در تعادل است
به طور ناگهانی تقاضا برای کالایی زیاد با کم بشود، آیا بازار میتواند در نهایت خود
را به تعادل برگرداند و عرضه و تقاضا دوباره برابر شوند؟<br />
چهار. آیا مکانیزمی وجود دارد که بازار را به نقطه تعادل برساند؟</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">حالا برای آنکه دست نامریی
توجیه درست و درمان ریاضی میداشت باید پاسخ به همه این چهار سؤال مثبت باشد. در سال
</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">۱۹۵۱</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">ارو با همکاری یک ریاضی دان فرانسوی به نام
دبرو (</span><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/G%C3%A9rard_Debreu"><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Gerard Debreu</span></a><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">) ثابت کرد که پاسخ به سؤال
اول مثبت است. این اثبات تعمیم اثبات پیچیده ای بود که فون نویمان (</span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Von Neumann</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">) معروف چند سال قبل برای سؤالی مشابه ارایه داده بود. تا اینجا همه چیز عالی به نظر میرسید*. اما وقتی اقتصاددانها
که حالا همه در استفاده از ریاضیات متبحر شده بودند سراغ سؤالهای بعد رفتند دردسرها
شروع شد. در سال </span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">۱۹۶۰</span><span lang="FA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">یک بنده خدایی
<a href="http://cowles.econ.yale.edu/~hes/pub/instability.pdf">نشان داد</a> که همین مدل ایده آل ساده شده بالا که حالا به مدل ارو-دبرو معروف شده بود
میتواند تا ابد در یک سیکل بیفتد و هیچ گاه به تعادل نرسد. مدتی بعد هم شخص
خود دبرو با همکاری دو نفر دیگر نشان دادند که نقطه تعادل نه لزوماً یکتا است و نه
لزوماً پایدار (<a href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0022053173900665">این</a> و <a href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0022053174901008">این</a> و <a href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0304406874900329">این</a>). به عبارت دیگر حتی مدل ساده ارو-دبرو هم - که در مقایسه با واقعیت خیلی خوش رفتارتر بود - ممکن بود اصلا به تعادل نرسد که حالا این تعادل بهینه باشد یا نباشد.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">مشکل این جا بود که تغییر
تقاضا برای یک کالا در مجموع دو تأثیر جداگانه بر بازار میگذاشت. از یک طرف با افزایش
تقاضا برای یک کالا قیمت آن بالا میرفت. و از طرف دیگر این افزایش قیمت سبب میشد
آنهایی که مقدار زیادی از این کالا را انبار کردهاند به شادی و پایکوبی بپردازند
و آنهایی که این کالا را انبار نکردهاند اما خیلی دوست دارند آن را مصرف کنند به
خاک سیاه بنشینند و بخواهند که کمی کمتر از این کالا را مصرف کنند چون که حالا باید
کالای مورد علاقه خودشان را با قیمت بالاتری بخرند. حالا اگر به تعداد کافی از این
آدمهای دسته دوم وجود داشت بالاتر رفتن قیمت باعث میشد تقاضا برای این کالا پایین
رود و قیمتش کاهش پیدا کند. بنابراین مشخصاً اثر اول و دوم میتوانستند در دو جهت متضاد
بر بازار اثر بگذارند و اگر اثر دوم شدید تر باشد با افزایش تقاضا برای کالایی قیمت
آن هم پایین رود!</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">به زبان ریاضی منحنی تقاضا
در مجموع (و با استدلال مشابهی منحنی عرضه) میتوانست در یک بازه صعودی باشد و در بازه
دیگر نزولی! از درس اقتصاد دبیرستان هم میدانیم نقاطی که منحنیهای عرضه و تقاضا یک
دیگر را قطع میکنند همان نقاط تعادل هستند. در نتیجه ممکن بود منحنیهای عرضه و تقاضا
در بیش از یک نقطه هم را قطع کنند و هر نقطه ممکن است پایدار باشد و یا ناپایدار. در
نتیجه در مدل ارو-دبرو وقتی در یک بازار یک شوک اتفاق میفتد نه تنها ممکن است بازار
به حالت تعادل بر نگردد بلکه ممکن و وارد یک سیکل شود یا اصلاً به کل قاطی کند و رفتاری
آشوبناک (</span><span style="font-size: small;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Chaos_theory"><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Chaotic</span></a><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">) از خودش نشان دهد. </span></span><br />
<br />
<span style="font-size: small;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">این را هم که
چرا جواب سؤال چهارم منفی است به دلیل دراز شدن مطلبمان بی خیال میشویم.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">ممکن است اینجا شما گیج
شده باشید و بگویید پس این داستان که میگفتند با افزایش عرضه قیمت پایین و با افزایش
تقاضا قیمت بالا میرود چه صیغه ای است که در تمام کتب اقتصادی نوشته شده است؟ پاسخ
شما در کلمه کلیدی «مجموع» است. این جا ما با تقاضا مجموع در کل بازار سر و کار داریم
و نه عرضه و تقاضا مربوط به یک بازیگر تنها. اگر بازار تنها یک عضو داشت همه چیز گل
و بلبل بود اما مشکل ما از جایی شروع میشود که بیشتر از یک بازیگر در بازار وجود دارد.
در حالت این بر هم کنش عرضه و تقاضا را نمیتوان از هم جدا کرد چون خرج کردن یک نفر
درآمد یک نفر دیگر است و تقاضای او را برای کالاهای مختلف عوض میکند. این هم بر هم کنش در
هم آمیخته هم بستری عالی برای رفتار آشوبناک است (<a href="http://ase.tufts.edu/gdae/Pubs/rp/StillDead02.pdf">این جا</a>)**.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">این قضیه در نظریه تعادل
عمومی به <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Sonnenschein%E2%80%93Mantel%E2%80%93Debreu_theorem">قضیه </a></span><span style="font-size: small;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Sonnenschein%E2%80%93Mantel%E2%80%93Debreu_theorem"><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Sonnenschein–Mantel–Debreu</span></a><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;"> <span lang="AR-SA">یا </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">SMD</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">معروف است که نام سه نفری را که این قضیه را به طور مدون اثبات کردند
بر خودش دارد و شاید مهمترین و عمیقترین
قضیه نظریه تعادل عمومی باشد (<a href="http://hope.dukejournals.org/content/38/Suppl_1/1.full.pdf">این</a> را ببینید). اینجا میخواهم چند تا از نتایج مهم این قضیه را برای
شما بشمارم:</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">اول. این قضیه همه امیدها
برای پیدا کردن توجیهی مبتنی بر ریاضیات را برای دست نامریی به معنای بالا را از بین
میبرد. این قضیه به ما میگوید حتی در سادهترین مدل ممکن از بازار یعنی مدل ارو-دبرو
هم در مجموع بازار ممکن است به تعادل نرسد و دستی نامریی وجود نداشته باشد که همه امور
را هماهنگ و به سامان کند. الآن هم سی و چند سال است که عده ای اقتصاد دان دارند در تلاشند که یک
جوری توجیه ریاضی دست نامریی را نجات دهند و قضیه </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">SMD</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">را دور بزنند یا با تغییر مدلشان به جوابی دیگر برسند. متأسفانه به
نظر میرسد ایراد کار اساسی است و تمامی این تلاشها شکست خورده است (<a href="http://ase.tufts.edu/gdae/Pubs/rp/StillDead02.pdf">این</a> و <a href="http://www.umass.edu/preferen/Class%20Material/Readings%20in%20Market%20Dynamics/Risvi%20HOPE%202006.pdf">این</a> و
<a href="http://math.uchicago.edu/~shmuel/AAT-readings/Econ%20segment/invisible%20hand.pdf">این</a>). شاید در دنیای واقعی دست نامرییای وجود داشته باشد اما به هر حال این قضیه
تلاش برای اثبات ریاضی این نکته را حداقل در حال حاضر به بن بست رسانده است. درست هم به همین دلیل بود که در دهه هفتاد بعد از این که این قضیه اثبات شد خیلی از اقتصاددانان نظریه تعادل عمومی را رها کردند و به سراغ شاخه های دیگر اقتصاد رفتند (<a href="http://socialresearch.metapress.com/app/home/contribution.asp?referrer=parent&backto=issue,10,18;journal,33,42;linkingpublicationresults,1:109739,1">این</a>).</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">دوم. این قضیه به شدت
پنبه اقتصاد نئوکلاسیک را میزند. اقتصاد نئوکلاسیک ساختاری مبتنی بر اصول موضوع دارد
و ادعایش این است که همه با تکیه بر ابزار ریاضی میتوان تمام خصوصیات اقتصاد را
در نهایت از اصول موضوعه استخراج کرد. اصول موضوعه به نقل از <a href="http://www.paecon.net/PAEReview/issue38/ArnspergerVaroufakis38.htm">اینجا</a> اینها هستند:</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">یک. </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Methodological individualism</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">: این اصل به این معنی است
که میتوان رفتار بازار را با تنها در نظر گرفتن رفتار اشخاص توضیح داد.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">دو. </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Methodological instrumentalism</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">: این اصل به این معنی است
رفتار اشخاص در جهت ترجیحات شخصی و به منظور افزایش تحقق این ترجیحات است.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">سه. </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Methodological equilibration</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">: این اصل به این معنی است
که اگر یک مدل فرض کند که اقتصاد در حالت تعادل است از پس مدل کردن بیشتر ویژگیهای
اصلی بازار بر میآید.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">مشخصاً مدل ساده ارو-دبرو
با تکیه بر دو اصل اول و دوم ساخته شده است. قضیه </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">SMD</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">به ما میگوید اصل موضوع سوم در تناقض مستقیم منطقی با دو اصل اول
و دوم است. زیرا با اصول اول و دوم میتوان مدلی را ساخت که اصل سوم را نقض کند (رجوع
به <a href="http://sociology-compass.com/2009/08/29/the-g8-protests-and-the-logically-inconsistent-foundations-of-neoclassical-economics">این</a> و <a href="http://books.google.com/books?id=iB0LJC2htpQC&lpg=PP1&ots=Z9hyy7Attq&dq=fundamental%20flaws%20of%20general%20equilibrium%20theory&lr&pg=PP1#v=onepage&q=fundamental%20flaws%20of%20general%20equilibrium%20theory&f=false">این</a>). تنها راه خلاصی از این مشکل این است که فرض کنیم در بازار تنها یک بازیگر
وجود دارد و در نتیجه بازار همیشه به تعادلی پایدار میرسد که به نظر منطقی نمیرسد.
با مزه این است که اقتصاد نئوکلاسیک واقعاً این فرض را میکند و میگوید میتوان کل
بازار را با یک بازیگر (</span></span><span style="font-size: small;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Representative_agent"><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Representative Agent</span></a><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">)
نمایندگی کرد. مدل </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Representative Agent</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">عملاً نقطه شروع بیشتر مدلهای پیچیده تر اقتصاد نئوکلاسیک است (<a href="http://www.umass.edu/preferen/You%20Must%20Read%20This/Kirman%202010%20Economic%20Crisis.pdf">این</a> و <a href="http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1010/j.1542-4774.2010.01030.x/full">این</a>
را ببینید). در نهایت هم این تناقض منطقی اصول موضوعه اقتصاد نئوکلاسیک یک معنی بیشتر
ندارد. این که اصل موضوع سوم یک اصل کاملاً </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Normative</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">است و به جای آنکه واقعیت را همانگونه که هست توصیف کند، میگوید
که واقعیت از نظر اقتصاددان نئوکلاسیک که ادعا هم میکند نگاهی </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">Positive</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">به دنیا دارد باید چگونه باشد. شاید یک دلیل که علم اقتصاد نتوانست
بحران مالی را پیش بینی کند هم همین باشد. وقتی از یک طرف اقتصاد دان ما فکر میکند
که اصولاً بازار در تعادل است و از طرف دیگر تعادل در بازار ممکن است به راحتی بشکند،
به محض این که یک کم اوضاع به هم میریزد، مدلهای اقتصاد دان ما کلاً با واقعیت خداحافظی
میکنند. آن هم درست در همان زمانی که بیشتر از همه به آنها نیاز است یعنی در موقع
بحران.</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">سوم. <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Microfoundations">یک ایده غالب</a> در
اقتصاد در حال حاضر وجود دارد که تلاش میکند اقتصاد کلان را از اصول اقتصاد خرد در
سطح افراد استخراج کند. قضیه </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">SMD</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">به ما میگوید این تلاش ممکن است عبث باشد زیرا همان طور که دیدیم اگر
منحنی عرضه و تقاضای شخص خوش رفتار باشد هیچ تضمینی وجود ندارد که در مجموع و سطح کلان
هم عرضه و تقاضا خوش رفتار بمانند. به عبارت دیگر اگر هم یک جایی واقعاً عرضه و تقاضا
در سطح کلان خوش رفتار بود، نمیتوان علت را تنها در منحنیهای عرضه و تقاضای هر
شخص یعنی همان اصول خرد در سطح افراد جستجو کرد و باید نکات دیگر مثلاً ساختار شبکه
ای بازار را هم در نظر گرفت (<a href="http://www.debtdeflation.com/blogs/wp-content/uploads/papers/Dahlem_Report_EconCrisis021809.pdf">این</a> و <a href="http://www.econ-pol.unisi.it/bowles/Institutions%20of%20capitalism/foley%20on%20gen%20eq%202009.pdf">این</a>). </span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">چهارم. در واقعیت اوضاع
خیلی خرابتر از مدل ارو-دبرو است. مثلاً در واقعیت هیچ بازاری کاملاً رقابتی نیست
چرا که افراد به همه اطلاعات ممکن دسترسی ندارند. میشود اثبات کرد در این حالت نقاط
تعادل بازار بهینه پرتو نیستند (<a href="http://www.nber.org/papers/w3641.pdf">این</a>). در نتیجه در واقعیت نه تنها بازار ممکن است به
تعادل نرسد بلکه اگر هم رسید این نقطه تعادل ممکن است بهینه با معیار ضعیف پرتو هم
نباشد. (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stiglitz">کسی</a> که این نکته را نشان داده است، برای آن یک نوبل ناقابل گرفته است.)</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">پنجم. این قضیه به کلی
رابطه دولت و بازار را دگرگون میکند. چون نمیشود فرض کرد که بازار حتماً به تعادل
میرسد حکومت نباید بازار را به حال خودش بگذارد. تنها چیزی که حکومت میداند این است
که بازار اگر به تعادل برسد در صورتی که بازار کاملاً رقابتی باشد پاسخی بهینه با معیار
ضعیف پرتو تولید میکند. معنی این حرف این است که اگر بازار به تعادل نرسید حکومت باید
با وضع قوانین دخالت بکند. اگر هم تعادل پرتو احتمالی حاصل نا عادلانه بود باز هم حکومت
برای انتقال ثروت باید دخالت بکند. این که بازار خودش از پس همه چیز بر میآید رسماً
یک جک بزرگ است.</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">این ته مطلب هم یک چیز
با مزه بگویم. قضیه </span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">SMD</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"> <span lang="AR-SA">با وجود اهمیت بنیادینش و این که در بین اهل فن کاملاً شناخته
شده است، اصلاً به حوزه عمومی و سیاست گذاری راه پیدا نکرده است و شما این قضیه را در بیشتر کتابهای درسی اقتصاد دوره کارشناسی یا
در حوزه عمومی نمیتوانید پیدا کنید (<a href="http://larspsyll.wordpress.com/2012/08/30/economics-textbooks-scandalous-intellectual-dishonesty/">این</a> را برای توضیح ببینید). ظاهراً اعتراف
به این نکته که تلاش برای توجیه ریاضی دست نامریی شکست خورده است در برابر عامه و حتی دانشجویانشان برای
بعضی از اقتصاددان های ابر </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">Positivist</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">ما راحت نیست.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">در مطلب بعدی هم باز به
اقتصاددانها گیر خواهیم داد و خواهیم دید متدولوژی غالب حال حاضر اقتصاد چه مشکلاتی دارد. منتظر آن باشید!</span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
</div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
</div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" dir="RTL" style="direction: rtl; text-align: right; unicode-bidi: embed;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">پی نوشت:</span><br />
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">* <span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">هر دوی ارو و دبرو برای کارهایشان در حوزه نظر به تعادل عمومی بعدها برنده جایزه نوبل اقتصاد شدند. Sonnenschein استاد ممتاز دانشگاه شیکاگو است. Mantel احتمالاً برجستهترین اقتصاددان تاریخ آرژانتین و کاملاً شناخته شده است. به عبارت دیگر کسانی که روی نظریه تعادل عمومی کار میکردند و در نهایت هم نتیجه گرفتند که تلاشهایشان به بن بست رسیده است، آدمهای کوچکی نبودند.</span></span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;"></span></span><br />
<br />
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">** برای آنهایی که میدانند </span><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/N-body_problem"><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">n-body problem</span></a><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">چیست: مسئله در اینجا خیلی شبیه </span></span><span dir="LTR" style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">n-body problem</span><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: small; line-height: 105%;">
<span lang="AR-SA">است که بر هم کنش ساده چند جرم گرانشی با قوانینی ساده میتواند به
آشوب منتهی شود.</span></span></div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com12tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-59459262049139052052012-04-27T18:51:00.002-05:002012-04-28T17:01:45.260-05:00Stop CISPA<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
من آمدم فقط یک چیزی را سریع بگویم و برم.</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
اگر اخبار را کمی دنبال کنید حتما شنیده اید که کنگره آمریکا لایحه <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Cyber_Intelligence_Sharing_and_Protection_Act">CISPA</a> را دیروز طی یک رای گیری سریع و برق آسا تصویب کرده است. </div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
برای انهایی که نمی دانند: این لایحه هدفش جلوگیری از جنایات و حملات سایبری آنلاین است و به همین منظور به کمپانی های مختلف اجازه می دهد اطلاعاتی را که از شما دارند بدون دستور دادگاه و بدون اطلاع شما در اختیار حکومت آمریکا قرار دهند و اگر شما از این که اطلاعات شخصیتان لای دست و پای دولت فدرال است خوشتان نیامد نتوانید این کمپانی ها یا حکومت آمریکا را به دادگاه ببرید. چیزی که این لایحه را افتضاح می کند این است که برای آنکه این اطلاعات بدون دستور دادگاه در اختیار دولت قرار گیرد تنها وجود یک تهدید یا جنایت «سایبری» یا قصد برای «حفاظت» از افراد یا کودکان کافی است. هیچ کس هم نمی داند تهدید سایبری و حفاظت از افراد یعنی چه. مثلا این که من موسیقی غیر قانونی دانلود کردم جنایت سایبری است؟ آیا حکومت آمریکا باید از دارنده حق کپی رایت حفاظت کند؟ این که من منتقد فعالیت سیاسی قانونی آنلاین می کنم آیا به معنی این است که من یک تهدید سایبری بالقوه هستم و برای همین همه اطلاعات من باید در جیب دولت آمریکا باشد؟ آن قدر زبان این لایحه گنگ است که عملا این امکان را به دولت آمریکا می دهد که هر وقت دلش خواست به داده های شما دسترسی پیدا کند*. از سوی دیگر هم طبق این لایحه به محض آنکه دولت آمریکا به داده های شخصی شما دسترسی پیدا کرد، می تواند برای پاسداری از امنیت ملی (بخوانید هرچه عشقش کشید) از آنها استفاده کند (<a href="http://www.businessinsider.com/cispa-is-ridiculously-hideous-and-it-just-passed-the-house-2012-4">این</a> و <a href="http://www.theatlanticwire.com/technology/2012/04/why-cispa-worse-sopa/51638/">این</a> را ببینید).<br />
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
هر چند برای آنکه این لایحه قانون شود باید به تصویب مجلس سنا برسد و رییس
جمهور آمریکا آن را امضا کند**، اما همین که چنین قانونی که به شدت ضد آزادی
های فردی و حریم خصوصی افراد و ناقض قانون اساسی آمریکا است در کنگره آمریکا مطرح و تصویب می شود وحشتناک است و باعث می شود
من افسردگی ام در مورد به فنا بودن این دنیا عود کند. از آن طرف هم کمپانی های گردن کلفت مثل گوگل و فیس بوک که در قضیه <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Stop_Online_Piracy_Act">SOPA</a> شدت با این لایحه مخالف بودند (حالا این که SOPA دقیقا چه بود بماند اما همین قدر بگویم که آن هم یک لایحه افتضاح دیگر بود که به بهانه حفاظت از حقوق مولف اختیاراتی کاملا مغایر با حقوق فردی اشخاص به کورپوریشن ها می داد و یکی دو ماه پیش تا دم تصویب هم رفت اما با اقدام هماهنگ ملت روی اینترنت و کمپانی هایی مثل گوگل و فیس بوک کله پا شد)، این دفعه این دو کمپانی معظم اصلا بدشان نمی آید که CISPA تصویب شود. این قانون به این دو کمپانی اصولا مدل بیزنسشان مبتنی بر جمع آوری اطلاعات شخصی کاربرانشان است این اجازه را می دهد که حالا این اطلاعات با گستردگی بیشتری در اختیار این و آن قرار دهند و مسوولیت قانونی کمتری هم در قبالش داشته باشند. به عبارت دیگر مخالفت این دو کمپانی با لایحه SOPA خاطر آزادی دوستی این دو کمپانی نبوده است و تنها دلیلش ضرر SOPA برای بزینس این دو شرکت بوده است (یک دلیل دیگر که <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/corporations-are-people.html">کورپوریشن ها نباید شخص باشند</a>). بنابر این دوستان این دفعه هوا واقعا پس است. بعید است این بار <a href="http://www.cbsnews.com/8301-501465_162-57361906-501465/sopa-and-pipa-internet-blackout-aftermath-staggering-numbers/">یک خاموشی اینترنتی</a> اتفاق بیافتد و ما مردم عادی تنها هستیم. برای همین اگر دلتان می خواهد چیزی از آزادی های فردی شما در دنیای آنلاین باقی بماند دست به کار شوید و هر چه قدر می توانید برای توقف این لایحه تلاش کنید. شمای فارسی زبان اگر آمریکایی ای دور و برتان هست و در مورد این قانون نمی داند او و البته دوستان فارسی زبانتان را روشن کنید. اگر هم شهروند آمریکا هستید حتما و حتما با نماینده ایالت خود در مجلس سنا تماس بگیرید و مودبانه او را تهدید کنید اگر به این لایحه رای مثبت دهد، در انتخابات بعدی رقیبش رای و حمایت مالی شما را دارد.</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
واقعا حکومت آمریکا با این قانون به حکومت ایران در تجاوز به آزادی های فردی یک سور زده است.</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
پی نوشت:</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
* یکی از اساتید ممکن است بگوید ولی همین الان هم دولت آمریکا اطلاعات شخصی تهدیدات بالقوه را جمع آوری می کند. این درست، اما رسما قانونی شدن چنین کاری اولا این جمع آوری را بسیار آسان و گسترده تر خواهد کرد و ثانیا قدم اول (یا شاید چندم اگر مثل من بدبین هستید) در مسیر وحشتناکی است که اصلا به مذاق من و شمای آدم عادی خوش نخواهد آمد.<br />
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
** اوباما تهدید کرده است که طبق اختیارات ریاست جمهوری این قانون را وتو خواهد کرد. اما من چندان به این وعده او خوشبین نیستم. سر قضیه قانون <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/National_Defense_Authorization_Act_for_Fiscal_Year_2012">NDAA</a> او گفته بود این قانون را وتو می کند. NDAA یک قانون بسیار بد دیگر است که به ریاست جمهوری آمریکا این اجازه را می دهد علاوه بر خارجی ها که اصولا حساب نیستند، شهروندان آمریکا را برای مدت نامعلوم و بدون تفهیم اتهام و یا برگزاری دادگاه در صورت لزوم در حبس نگه دارد. اوباما در نهایت آن قانون را امضا کرد. به نظر من اگر ملت به امید اوباما دست روی دست بگذارند و کاری نکنند ممکن است بد کلاهی سرشان برود.<br />
<br />
*** </div>
</div>untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-41525968329833003862012-03-12T17:34:00.001-05:002012-12-26T12:34:53.906-06:00رشد اقتصادی<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
این مطلب قرار است که
به چندین سوال در مورد رشد اقتصادی جواب دهد. به هر حال رشد اقتصادی امری
خطیر است چون اگر نبود در ایران آقای احمدی نژاد در مورد رقمش گاهی <a href="http://www.radiofarda.com/content/f10_central_bank_of_iran_denies_ahmadinejad_economic_growth_rate/24488500.html">خالی بندی</a> نمی کرد و سرش هم در همه جای دنیا این قدر در محافل اقتصادی و محیط
زیست دعوا نبود. <br />
<br />
حالا این <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Economic_growth">رشد اقتصادی</a> چیست؟ حتی سر
تعریف رشد هم اتفاق نظری وجود ندارد. تعریف کلاسیک آن میزان رشد تولید
ناخالص داخلی (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Gross_domestic_product">GDP</a>) است. یک تعریف دیگر که من اسمش را رشد عملیاتی
(throughput growth) می گذارم میزان رشد مصرف منابع طبیعی و انرژی را
اندازه می گیرد. اولی واحدش به دلار است و دومی واحدش کمیت های فیزیکی مثل
واحد انرژی است. در دو قرن گذشته ما شاهد رشدی بسیار سریع هم به معنای
کلاسیک آن و هم به معنای عملیاتی اش بوده ایم. این نکته شاید سبب شود ما
تصور کنیم که در این دنیا رشد پدیده ای طبیعی و همیشگی است و الی ابد ادامه
پیدا خواهد کرد. واقعیت این است که این دوره رشد سریع در مقایسه کل تاریخ
جهان و حتی تاریخ حضور خود ما در روی کره زمین لحظه ای کوتاه بیشتر
نیست و کمتر چیزی به صورت پیش فرض در این دنیا به این شدت رشد می کند.
بنابراین منطقی است که به عنوان اولین سوال بپرسیم آیا ادامه رشد الی ابد
به خصوص در کشور های توسعه یافته ممکن است؟ <br />
<br />
واضح است که
یک حد نهایی فیزیکی برای انرژی ای که ما در کره زمین مصرف می کنیم وجود
دارد. از فیزیک دبیرستان باید یادتان باشد که انرژی مصرفی در نهایت به فرم
انرژی پست گرمایی در می آید. با <a href="http://physics.ucsd.edu/do-the-math/2011/07/galactic-scale-energy/">یک محاسبه سر انگشتی</a> می توان نشان داد اگر
روند فعلی رشد نمایی مصرف انرژی ادامه پیدا کند در عرض چند صد سال ما
انقدر گرما تولید خواهیم کرد که تمام اقیانوس ها به جوش بیایند و بخار
شوند (رشد نمایی چیز ناجوری است). مطمئنا ما دلمان نمی خواهد همه دنیا را بجوشانیم پس باید رشد مصرف
انرژی در یک جایی متوقف شود. البته یک آدم خوشحالی ممکن است بگوید زمین که
ظرفیتش تکمیل شد ما به سیارات و ستاره های دیگر خواهیم رفت و آنها را مسخر
خواهیم کرد. اینجا جایش نیست من مشکلات سفر فضایی در مقیاس بزرگ را دانه
دانه بشمارم (خودش پست جالبی می شود)، اما همین قدر بگویم که هر کسی با یک
مدرک مهندسی یا علوم به شما خواهد گفت که از مسافرت موثر و ارزان به کره
های دیگر حداقل تا چند صد سال دیگر خبری نخواهد بود و زیاد اسب خیالتان را
پرواز ندهید. ما حداقل تا چند صد سال روی همین کره زمین هستیم و نباید آن
را بجوشانیم (یکی می گفت که ساخت یک دهکده در کف اقیانوس احتمالا آسان تر ساخت یکی در کره مریخ است). از آن طرف هم ذخایر منبع اصلی انرژی ما - انرژی فسیلی - در صد
سال آینده رو به اتمام اند و این هم رشد را مشکل تر می کند. ممکن است با
جایگزینی انرژی فسیلی با انرژی های تجدید پذیر بتوان رشد انرژی را برای مدتی
ادامه داد اما در نهایت میزان انرژی خورشیدی که کل کره زمین دریافت می
کند و پایه تمام انرژی های تجدید پذیر است ثابت است و بیشتر از آن نمی توان
مصرف کرد. <br />
<br />
در مورد سایر منابع طبیعی و محیط زیست هم
اوضاع بد تر نباشد بهتر از اوضاع انرژی نیست. کافی است کمی اخبار را دنبال
کنید تا دست شما بیاید چقدر اوضاع خراب است. لایه رویی حاصلخیز خاک
دنیا که بخش اصلی تولید غذایی ما به آن وابسته است به علت فعالیت های انسانی بین ۱۰ تا ۴۰ بار سریع تر از نرخ طبیعی در معرض فرسایش قرار دارد (<a href="http://www.sciencedaily.com/releases/2006/03/060322141021.htm">منبع</a>). نابودی جنگل ها مساله ای
جدی است و سبب انقراض بسیاری از گونه های جانوران شده است. جمعیت ماهی ها
رو زوال است و تنها پنجاه سال تا نابودی کامل ماهی ها در اقیانوس ها فاصله داریم (<a href="http://www.blogger.com/">منبع</a>. <a href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/6108414.stm">این</a> را هم بخوانید). دسترسی به آب آشامیدنی سالم هر روز مشکل تر می شود و از همه
بد تر ما نزدیک خیلی از حدود بحرانی تغییرات آب و هوایی اساسی در کره زمین
هستیم (<a href="http://www.nature.com/news/specials/planetaryboundaries/index.html">این</a>). اگر یادتان باشد در <a href="http://9133.blogspot.com/2011/11/blog-post_25.html">این مطلب</a> گفتیم که تغییرات زیست محیطی ماهیت غیر خطی و
ناگهانی دارند و سیستم زیست محیطی تغییر نمی کند نمی کند و ناگهان از اساس
عوض می شود. مطابق همین مفهوم دانشمدان تعدادی حدود برای متغیر های کلیدی مانند درصد دی اکسید کربن در جو و غیره را شناسایی کرده
اند که اگر ما می خواهیم چیزی از کره زمین فعلی برای بچه های ما باقی
بماند، باید در محدوده این حدود باقی بمانیم. ما هم پیروزمندانه یا این
حدود را رد کرده ایم و یا در مسیر رد کردنشان حرکت می کنیم (<a href="http://www.nature.com/nature/journal/v461/n7263/full/461472a.html">این</a> و <a href="http://www.sciencedaily.com/releases/2012/03/120316195338.htm">این</a>). <br />
<br />
در
نهایت نظر به این که برای بیشتر منابع طبیعی و زیست محیطی عملا جایگزینی
وجود ندارد و چون نمی توان در یک دنیای متناهی تا بی نهایت رشد کرد، رشد عملیاتی نمی تواند الی ابد ادامه پیدا کند. بهبود بازدهی
استخراج منابع به کمک فن آوری و یا کشف منابع جدید بر روی کره زمین ممکن
است در کوتاه مدت مشکل ما را تخفیف بدهد. به علاوه پیشرفت فن آوری به ما
اجازه داده است از خیلی منابعی که تا پیش از این در دسترس ما نبودند
استفاده کنیم. درست هم به همین دلیل بوده است که خیلی از پیش بینی های مبنی
بر به انتها رسیدن منابع (مثلا پیش بینی جمعیت شناس قرن هجده <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Malthus">مالتوس</a> یا <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Limits_to_Growth">این</a> یکی) محقق نشده اند اما این روند تا
ابد نمی تواند ادامه پیدا کند. مثلا در مورد محدودیت های زمین قابل کشت، بازدهی زمین های
زیر کشت با استفاده از روش های کشاورزی صنعتی و کود های شیمیایی چند ده
برابر شده و این به همراه حمل نقل ارزان مبتنی بر انرژی فسیلی سبب شده مواد
غذایی فعلا به قیمت ارزان در دسترس باشند (از <a href="http://mitpress.mit.edu/catalog/item/default.asp?ttype=2&tid=10182">این کتاب</a>). درحال حاضر ۱۷ درصد نفت مصرفی ایالات متحده بدون احتساب حمل و نقل به صورت مستقیم در بخش کشاورزی مصرف می شود (<a href="http://www.fromthewilderness.com/free/ww3/100303_eating_oil.html">منبع</a>). اصلا هم معلوم نیست با تمام شدن نفت و
فسفر معدنی که کود های شیمیایی از آنها سنتز می شوند چه بلایی سر ما
خواهد آمد. به اضافه اینکه نشان داده شده خیلی وقت ها
افرایش بازدهی با افزایش تقاضا برای مصرف می تواند خودش منجر به افزایش مصرف شود (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Jevons_paradox">این</a> را ببینید). <br />
<br />
اما
در مورد امکان رشد GDP بر عکس رشد عملیاتی آنقدرها مساله روشن نیست و سر
این مساله دعوا است. در یک سمت طرفداران <span id="goog_1226071155"></span><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Neoclassical_economics">اقتصاد نئوکلاسیک<span id="goog_1226071156"></span></a> اند و سمت دیگر
طرفداران مکتب <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Ecological_economics">اقتصاد اکولوژیک</a>. <br />
طبق استدلال نئوکلاسیک ها رشد GDP
ممکن است زیرا مواد اولیه به طور کامل در نهایت با سرمایه قابل جایگزینی
است. مثلا در مورد انرژی استفاده اولیه از انرژی های فسیلی سبب انباشت
سرمایه می شود و بعد این سرمایه با بالا رفتن قیمت انرژی های فسیلی صرف
توسعه انرژی های تجدید پذیر که بسیار سرمایه بر است می شود. به علاوه برای
ایجاد ارزش تنها افزوده نوآوری و خلاقیت لازم است و با نوآوری می توان با
صرف منابع مادی کمتر و کمتر یک کار را انجام داد. مثال جایگزین شدن خدمات
دولتی با دولت الکترونیک گواه این مدعا است (از <a href="http://books.google.com/books/about/Ideology_social_theory_and_the_environme.html?id=nTdRbW3nB_oC">این کتاب</a>).<br />
از نظر طرفداران مکتب
اقتصاد اکولوژیک مشکل اینجا است که به هر حال یک بخش «فیزیکی» از اقتصاد
وجحود دارد که نمی شود میزان برداشت آن از منابع طبیعی را کوچک کرد. ما
همیشه به نیاز به غذا خواهیم داشت. همیشه باید خانه هایمان را گرم کنیم و
همیشه نیاز به آب آشامیدنی داریم و مانند آن. رشد GDP الی ابد به این معنی
است که هر سال ارزش افزوده بیشتری از مسیر فعالیت های با وابستگی کم به
منابع طبیعی مثل فن آوری اطلاعات تولید شود. برای آنکه انگیزه تولید
کالاهای ضروری فیزیکی باقی بماند، باید ارزش معادل آنها در برابر خدمات و
کالاهای و خدمات غیر فیزیکی افزایش یاید والا سهم بخش فیزیکی اقتصاد از کل
آن به صفر میل خواهد کرد و عملا کسی سراغ کشاورزی و مانند آن نمی رود. این
سبب می شود که همه هر سال بخش بزرگ تری از در آمدشان را که عمدتا از راه
فعالیت های با وابستگی کم به منابع طبیعی به دست آمده است صرف کالاهای
ضروری بکنند و در نتیجه انگیزه برای داشتن شغل های از این دست مدام و مدام
کمتر شود و عملا موتور محرک رشد اقتصادی بعد از مدتی متوقف شود (<a href="http://books.google.com/books?id=FnGH53-BGIQC&lpg=PP1&dq=herman%20daly&pg=PP1#v=onepage&q=herman%20daly&f=false">منبع</a>). به علاوه
مشخص نیست که واقعا بشود فعالیت های اقتصادی را به طور کامل از محیط فیزیکی
جدا کرد. در مثال دولت الکترونیک به هر حال نیاز به ساخت و نگه داری یک
زیر ساخت فیزیکی مخابراتی هست و این ارتباط با محیط فیزیکی در نهایت نمی
گذارد از یک جایی به بعد اقتصاد رشد کند (<a href="http://www.theoildrum.com/node/3941">این</a>).<br />
<br />
نظر شخصی من این
است که رشد GDP هنوز از مسیرهای مختلفی مانند نوآوری، افزایش بازدهی
برداشت از منابع موجود، جایگزینی منابع سوخت فسیلی و گسترش فعالیت های با
وابستگی کم به منابع طبیعی ممکن است و ما برای رسیدن به محدودیت های
فیزیکی و اقتصادی که رشد این گونه فعالیت ها را محدود می کنند هنوز مدتی
نسبتا طولانی زمان داریم. اما ما مشخصا به سرعت داریم به حد رشد عملیاتی می
رسیم و دیگر واقعا جا ندارد ما برداشت خالصمان از طبیعت را بیشتر از این
افزایش دهیم. به اضافه اینکه واقعا بخش بزرگی از منابع طبیعی هم به دلیل
محدودیت های حاکم بر دنیا قابل جایگزینی با سرمایه صرف نیست. از این نظر من
فکر می کنم ما باید از بخشی از رشد امکان پذیر دست بکشیم هر چند در نهایت
رشد هنوز ممکن است (<a href="http://krugman.blogs.nytimes.com/2010/04/13/growth-and-greenhouse-gases/">این</a> را ببینید). <br />
<br />
<br />
سوال مهم بعدی این است که آیا حالا رشد (چه عملیاتی و چه GDP) واقعا مطلوب است؟<br />
<br />
پاسخ
دنیای سرمایه داری متاثر از اقتصاد نئوکلاسیک ساده است: هر چه کسی بیشتر
مصرف کند شادتر خواهد بود. اینکه چطور این طرز تفکری مصرف گرایانه در
آمریکا و به دنبال آن دنیا رواج پیدا کرد بماند (آن را کمی در وسط های <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post.html">این مطلب</a> توضیح دادم)، اما نتیجه مستقیم این طرز تفکر این است که رشد اصولا
مطلوب است زیرا رشد غایت مصرف بیشتر محصولات و خدمات را بر آورده می کند (<a href="http://imo.thejakartapost.com/hendra/2011/09/24/what-is-the-relationship-between-restrained-consumption-and-sustainable-ecological-economy/">این</a> جمع بندی بدی از تاریخچه قضیه نکرده است).
هر چند اقتصاد نئوکلاسیک دقیقا این را نمی گوید اما حداقل در آمریکا جا افتاده است که می شود با مصرف مثلا هزار عدد تیتاپ به اندازه عضو بودن در خانواده
ای گرم و صمیمی از زندگی راضی بود.<br />
<br />
از نظر عده دیگری از
اقتصاددانان من جمله پبروان مکتب اقتصاد اکولوژیک رفاه و زندگی بهتر لزوما مترادف با مصرف بیشتر نیست (<a href="http://books.google.com/books?id=IJ5846z99tIC&lpg=PA186&ots=hwaFyFiuy9&dq=quality%20consumption%20and%20satisfaction&pg=PP1#v=onepage&q=quality%20consumption%20and%20satisfaction&f=false">این</a> و <a href="http://www.paecon.net/PAEReview/issue49/Costanza49.pdf">این</a>). اول
اینکه رفاه و زندگی بهتر نتیجه بر هم کنش مجموعه ای از عوامل است که مصرف
کالاها و خدمات تنها یکی از آنها است. عوامل مهم دیگری هم در کیفیت زندگی
نقش دارند که لزوما هم در بازار عرضه نمی شوند و هیچ کدامشان به طور کامل
هم قابل جایگزینی با چیز دیگری نیست: آسودگی خیال. بر هم کنش های اجتماعی.
احساس تعلق و بهره مندی، احساس مفید بودن و هدف داشتن، و بهره مندی از محیط
زیست و مانند آن. حالا اگر کسی بیاید این نکته را هم در نظر بگیرد که مصرف
بیشتر و بیشتر خیلی از کالاها ما را از دسترسی به این کیفیات (مثلا با نابودی محیط زیست و یا به هم زدن آسودگی خیال ما به واسطه شغلی پر اضطراب اما پر درآمد) محروم می کند و
در نتیجه در مجموع کیفیت زندگی ما را پایین می آورد، دیگر مصرف کردن
بیشتر و بیشتر لزوما به معنی بهبود کیفیت زندگی نخواهد بود (<a href="http://seri.at/allgemeines/2010/12/10/high-quality-of-life-and-less-resource-consumption-is-that-possible/">این</a>). یک روش
برای بررسی کمی این موضوع این است که در اندازه گیری رشد به جای GDP که
ارزش کل فعالیت های اقتصادی را با هم جمع می زند، از شاخص های پیچیده تری
استفاده کرد که فاکتور های انسانی، اجتماعی و زیست محیطی را هم در نظر
بگیرند (برای نمونه <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Genuine_progress_indicator">GPI</a> یا <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Index_of_Sustainable_Economic_Welfare">ISEW</a> و یا <a href="http://www.anderson.ucla.edu/x2725.xml">این</a> یکی). به عبارت دیگر علاوه بر کمیت
مصرف کیفیت آن هم باید در نظر گرفته شود. توجه کنید که تولید ناخالص داخلی
به هیچ وجه این نکته را در نظر نمی گیرد. مثلا یک حادثه نشت نفت به دریا با
وجود آنکه به هیچ وجه مطلوب اکثریت مردم نیست (جز احتمالا کسانی که در
بازار مالی روی پایین رفتن سهام کمپانی نفتی مربوطه شرط بندی کرده اند)، به
دلیل فعالیتی که برای پاکسازی اش ایجاد می کند تولید ناخالص را افزایش می
دهد! یک مطالعه با استفاده از فاکتور ISEW نشان داده است که به نظر می رسد از سال
۱۹۹۵ کیفیت زندگی در آمریکا هر سال علی رغم رشد مصرف کاهش یافته است
(<a href="http://sef.umd.edu/files/ScientificAmerican_Daly_05.pdf">منبع</a>). شاید این مطالعه بتواند توضیح دهد که چرا احساس سرخوردگی و خراب
بودن اوضاع هر روز در امریکا بیشتر می شود. این جدا از این نکته است که پیشرفت اقتصادی آمریکا در سی سال گذشته از نظر درآمدی هم وضع بخش بزرگی از مردم آمریکا بدتر کرده است و با اینکه یک آمریکایی به طور متوسط دو برابر کالا و خدمات به نسبت به سی سال پیش تولید می کند، قدرت خرید مردم این کشور اصلا تغییری نکرده و تمام این ثروت اضافی به جیب ثروتمندان رفته است (<a href="http://www.nytimes.com/imagepages/2011/09/04/opinion/04reich-graphic.html?ref=sunday">منبع</a>). یعنی کلاهی که سر مردم آمریکا رفته دو لبه بوده است. نه کیفیت زندگیشان بهتر شده و نه لااقل به جایش می توانند بیشتر مصرف کنند. آخرش می بینند که مثل تراکتور کار کرده اند و کشورشان محیط زیست دنیا را گل کاری کرده است که عده ای این وسط ثروتمند تر شوند. دومین نکته این است که در آمد
بیشتر هم لزوما به معنی زندگی بهتر نیست. <a href="http://www.pnas.org/content/107/38/16489.long">یک مطالعه</a> نشان می دهد که بهبود
کیفیت زندگی با افزایش درآمد تا یک حدی از درآمد اتفاق می افتد و از یک
درآمدی بیشتر کیفیت زندگی با افزایش در آمد عملا تغییری نمی کند. کاهنمن
اقتصاد دان رفتاری برنده نوبل این حد را برای آمریکا حدود سالی ۷۵ هزار دلار
برای هر خانوار محاسبه کرده است. به این معنی هم رشد اقتصادی و به دنبال آن
رشد درآمد فرد کمک چندانی به بهبود کیفیت زندگی در کشور های ثروتمند
نخواهد کرد. مشکل کشور های ثروتمند به خصوص آمریکا در عدم تولید ثروت و یا
کمبود منابع نیست؛ مشکل در عدم توجه به فاکتور های مختلف در کیفیت بهبود
زندگی فرای مصرف است.<br />
<br />
احتمالا شما هم موافقید که هدف نهایی
تلاش های بشر باید بهبود کیفیت زندگی همه باشد و نه ثروتمند شدن عده ای
خاص و تعدادی کمپانی. (اگر با این فرض مشکل دارید کلا این مطلب را نخوانید.
برای اعصابتان خوب نیست.) بنابراین یک اولویت اساسی دیگر هم وضعیت کشورهای
فقیر است. مشخصا هم رشد GDP و هم رشد عملیاتی در کشور های در حال
توسعه برای ریشه کنی فقر ضروری است و برخلاف کشورهای ثروتمند مصرف بیشتر
واقعا وضع زندگی مردم این کشورها را بهتر می کند. بانک جهانی، صندوق
توسعه پول و سایر دوستان سرمایه دار می گویند به همین دلیل باید کشور های
ثروتمند به صورت شش سیلندر با استفاده از هر امکانی از جمله مصرف منابع
طبیعی بیشتر رشد کنند تا بازار مصرفی برای کالاهای تولید شده در کشور فقیر
وجود داشته باشد و به مدد جهانی سازی امکان سرمایه گذاری در کشور های فقیر
توسط کشور های توسعه یافته هم ایجاد شود و در نتیجه رشد در کشور های فقیر
پا بگیرد (باز از <a href="http://books.google.com/books/about/Ideology_social_theory_and_the_environme.html?id=nTdRbW3nB_oC">این کتاب</a>). به عبارت دیگر رشد اقتصادی همه ی دردها را درمان خواهد کرد. این
نسخه به نظر کمی ساده انگارانه می رسد. با توجه به تقریبا به انتها رسیدن
امکان رشد عملیاتی در مقیاس جهانی هیچ راهی جز این نیست که کشور های
ثروتمند به خصوص آمریکا رشد عملیاتی خود را در قدم اول متوقف کنند و در قدم
دوم از میزان مصرف منابع طبیعی و انرژی خود بکاهند تا جا برای مصرف کشور
های فقیر باز شود (<a href="http://www.theoildrum.com/node/3941">این</a>). اتفاقی که خیلی بعید به نظر می رسد چون معمولا رهبران
سیاسی که مصرف بیشتر و رشد را وعده بدهند برای عموم جمعیت ناآگاه محبوب تر
خواهند بود و برنده هر انتخاباتی خواهند شد. ولی شاید اگر این توقف رشد
همراه با بهبود دیگر فاکتور های کیفیت زندگی در کشور های توسعه یافته همراه
باشد امیدی به تحقق آن باشد. شاید اگر مردم کشور های توسعه یافته ببینند که
برای زندگی بهتر لزوما نباید تا خرخره مصرف کرد حاضر شوند به کاهش مصرفشان
تن در بدهند.<br />
<br />
عده ای هم این وسط می گویند که توقف رشد
عملیاتی سبب نابودی اشتغال می شود و بنا براین ما وسعمان نمی رسد این رشد
را متوقف کنیم. اولا که این طور نیست. توسعه زیر ساخت های انرژی های تجدید
پذیر و تلاش برای بهبود کیفیت زندگی به معنی بالا فعالیت اقتصادی سنگینی را
طلب می کند که این تعداد بسیار زیادی شغل جدید ایجاد خواهد کرد (<a href="http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000274798">این</a>). به علاوه
به فرض هم که نرخ اشتغال بالا رود. محیط زیست یک کالای تجملی نیست که اگر
وسعمان رسید آن را هم در سبد خود قرار می دهیم؛ به این دلیل ساده که بدون آن
ما وجود نخواهیم داشت که حالا بخواهیم مشغول به کاری باشیم و یا نباشیم.<br />
<br />
<br />
سوال
اساسی بعدی در مورد رشد اقتصادی این است که آیا مکانیزم بازار در حالت
فعلی اش توانایی توقف رشد عملیاتی و یا حداقل جایگزینی رشد مصرف انرژی های
فسیلی با تجدید پذیر را دارد و می تواند رشد فعالیت های اقتصادی با وابستگی
کم بر منابع طبیعی را تضمین کند؟<br />
<br />
فکر نکنم هیچ اقتصاد
دانی که سرش به تنش بیارزد وجود داشته باشد که به سوال فوق پاسخ بله بدهد.
تقریبا همه اقتصاددانها معتقدند که وضعیت فعلی انرژی و محیط زیست نمونه
بارزی از <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Market_failure">شکست بازار</a> است. اگر <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/corporations-are-people.html">یادتان باشد</a> شکست بازار وقتی اتفاق می افتد
که <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Externality">اکسترنالیتی</a> وجود داشته باشد و هزینه فعالیت اقتصادی در پاچه موجود
ثالثی برود. در اینجا هم مشخصا محیط زیست آن موجود ثالث بی چاره است که بی
آنکه بخواهد دارد هزینه استفاده مجانی ما از ذخایر انرژی فسیلی را می دهد.
راه های زیادی برای اصلاح این وضعیت پیشنهاد شده است اما همه آنها در نهایت
مصرف کربن را هدف می گیرند (کربن به معنی مصرف هر نوع سوخت فسیلی به علاوه
چوب درختان). یک راه پشنهادی <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Emissions_trading">Cap-and-Trade</a> است که به هر کشور سهمیه ای
برای آزاد سازی دی اکسید کربن اختصاص می دهد و به کشورها امکان تجارت این
سهمیه ها را هم می دهد. یعنی اگر من کمتر از سهمیه ام مصرف کردم می توانم
آن را به شمای پر مصرف بفروشم. به این ترتیب انگیزه ای اقتصادی برای کاهش
مصرف کربن به وجود می آید. این روش در حال حاضر در اتحادیه اروپا برای دی
اکسید کربن در حال اجرا است و بازاری هم برای دی اکسید نیتروژن در آمریکا
وجود دارد که موفق هم بوده است. یک راه دیگر <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Carbon_tax">مالیات گرفتن روی مصرف کربن</a>
است که سر اینکه این راه بهتر است یا Cap-and-Trade دعوا است و هر کس نظری
دارد. من شخصا فکر می کنم ایده آل این است که نه تنها روی کربن بلکه باید
روی هر نوع استفاده از منابع طبیعی و زیست محیطی و معدنی به علاوه هر نوع دفع مواد به محیط زیست و ایجاد آلودگی مالیات اساسی گرفته شود و به
جای آن مالیات بر ارزش افزوده کاهش پیدا کند تا ملت انگیزه داشته باشند که
هم مصرف کربن به علاوه آلودگی را کاهش دهند و هم فعالیت های اقتصادی با
وابستگی کم به منابع طبیعی را توسعه دهند. <br />
<br />
البته یک عده
آدم خوشحال می گویند که با مشکل تر شدن دسترسی به نفت ارزان بازار خود به
خود به سمت انرژی های جایگزین خواهد رفت و اگر تا آن موقع به دلیل گرم شدن
زمین همه چیز به فنا نرفته باشد اوضاع خودش درست می شود. اما جدای مساله
گرم شدن کره زمین هم این اتفاق احتمالا نخواهد افتاد. یک دلیلش این است جایگزینی انرژی های
فسیلی با جدید پذیر نیازمند تغییرات اساسی در حوزه حمل و نقل (و به تبع آن
در طراحی شهری) و کشاورزی است و زیر ساخت های تولید و انتقال و ذخیره انرژی
جدیدی هم باید ساخته شوند (<a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post_15.html">این مطلب</a> من یادتان بیاید). این کار هزینه بسیار بالایی خواهد داشت و در
عین حال بسیار هم انرژی بر خواهد بود. اگر ما دست روی دست بگذاریم و منتظر
بازار شویم تا خودش دست به کار شود احتمالا بازار که دید بلند مدت خوبی
ندارد (در نهایت سود سالانه هر کمپانی برایش مهم است نه چیز دیگر)، درست
همان موقعی دست به کار خواهد شد که انرژی به علت بیشتر شدن تقاضا از عرضه
اش به شدت گران شده و اقتصاد جهانی هم به دنبال این گرانی حال و روز خوبی
ندارد. کاملا ممکن است که بازار در آن زمان از پس تامین سرمایه و انرژی
لازم برای چنین تلاش بزرگی بر نیاید و ما در یک <a href="http://energybulletin.net/stories/2011-10-26/peak-oil-crisis-energy-trap">تله کمبود انرژی</a> گرفتار
شویم. <a href="http://econ-www.mit.edu/files/6515">یک مطالعه</a> جدید از اقتصاددان معروف <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Daron_Acemoglu">عاصم اوغلو</a> نشان می دهد که برای
جلوگیری از گرفتار شدن در این تله و تضمین رشد بلند مدت نه تنها باید روی
کربن مالیات گرفته شود، بلکه دولت ها هم باید به صورت فعال وارد صحنه شوند و
روی انرژی های جایگزین سوبسید دهند تا این صنایع در زمان پیشی گرفتن
تقاضای انرژی های فسیلی از عرضه اش به بلوغ لازم برای جایگزینی انرژی های
فسیلی رسیده باشند. به علاوه مدل برادر عاصم مشخص می کند که حدود دخالت
دولت در بازار تا کجا باید باشد. اگر امکان جایگزینی کامل انرژی های فسیلی
با تجدیدپذیر وجود داشته باشد دخالت دولت موقت خواهد بود و بعد از ملتی
بازار خودش از پس قضیه بر خواهد آمد. اما اگر این امکان جایگزینی به صورت
کامل وجود نداشته باشد دخالت دولت باید همیشگی باشد و حداقل تا کشف منبع
انرژی با امکان جایگزینی کامل روی کربن مالیات گرفته شود و برای تحقیقات
انرژی سوبسید داده شود. روی امکان جایگزینی کامل انرژی های فسیلی با انرژی
های تجدید پذیر هم <a href="http://alternativeenergy.procon.org/view.answers.php?questionID=001244">بحث</a> زیاد است. در نهایت به نظر من حداقل در دو بخش کشاورزی و حمل و
نقل (به خصوص در آمریکا که اتومبیل وسیله اصلی حمل و نقل است) امکان جایگزینی
کامل وجود ندارد و هیچ نوع خودروی الکتریکی با هیدروژنی نمی تواند کار یک کامیون هجده
چرخ را بکند.<br />
<br />
در مورد بیشتر منابع طبیعی اما همین امکان
جایگزینی محدود هم وجود ندارد. همان طور که در <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post_31.html">این مطلب</a> توضیح دادم سپردن
منابع طبیعی به مالکیت خصوصی هم به تنهایی جوابگو نیست و نیاز به بنیاد های
جدید و مدیریت دولت ها در همکاری با یکدیگر بر منابع طبیعی عمومی است.<br />
<br />
نکته آخر
هم این است که ساختار فعلی و مکانیزم بازار امکان استفاده موثر از رشد
اقتصادی را در کشور های فقیر فراهم نمی کند. این درست که رشد اقتصادی جهان
واقعا وضع عده زیادی از مردم کشور های فقیر را بهتر کرده است، اما این رشد
با ساختار فعلی اش لزوما زیر ساخت های انسانی و نهاد هایی را که برای گذار
یک کشور از مرحله در حال توسعه به توسعه یافته را لازم دارد ایجاد نمی کند و
به همین دلیل رشد در این خیلی از کشورها پس از مدتی متوقف می شود (<a href="http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=5752&title=jobs-growth-poverty-employment">منبع</a>).
به علاوه نابرابری در کشور های توسعه نیافته هم امکان اثر گذاری این رشد
را کم می کند. برای مثال دو کشور را با ۴۰ درصد جمعیت زیر خط فقر و رشد اقتصادی
۲ درصد در سال در نظر بگیرید با این نفاوت که در یکی توزیع درآمد نسبتا
عادلانه است و در دیگری نیست. کشور اول برای کاهش درصد افراد زیر خط فقر به
نصف به ده سال زمان نیاز خواهد داشت در حالی که کشور دوم برای انجام مشابه
همین کار به شصت سال زمان نیاز دارد (مثال از <a href="http://ideas.repec.org/p/wbk/wbrwps/3677.html">اینجا</a>). بنابراین علاوه بر تلاش برای رشد
کاهش نابرابری و برنامه ریزی مرکزی برای ایجاد زیر ساخت های انسانی لازم هم
باید در دستور کار کشور های فقیر باشد (<a href="http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=4892&title=millennium-development-goals-equitable-growth-policy-brief">این</a>) چیزی که عملا در حال حاضر جز در چین هیچ خبری
از آن نیست. یک نکته بامزه دیگر هم این است که جهانی سازی این فرصت را به
کشور های ثروتمند داده که بخش بزرگی از فعالیت اقتصادی انرژی بر و «کثیف»
خودشان مثل بخش تولید صنعتی را به کشور های در حال توسعه انتقال دهند (<a href="http://www.cddc.vt.edu/knownet/lse-whitecollar-paper.pdf">منبع</a>) و بعد
هم با پررویی بگویند ما آلودگی خودمان را کاهش دادیم حالا نوبت کشور های
در حال توسعه است! همین باعث شده عده ای توهم بزنند که اصولا با پیشرفت یک
کشور از مرحله توسعه نیافته تا یک جایی میزان فشار بر محیط زیست افزایش می
یاید و بعد که کشور به یک حد بالا از توسعه رسید فشار بر محیط زیست کاهش می
یابد (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Kuznets_curve">این</a> را ببینید) و ما برای حل مشکلات زیست محیطی لازم نیست کاری بکنیم. رشد خودش همه چیز را حل می کند. این دوستان فراموش کرده اند که علت اصلی این کاهش فشار
بر محیط زیست در کشورهای پیشرفته در بیشتر موارد کاهش واقعی مصرف نیست بلکه
انتقال بخش های ناجور اقتصاد به دلیل آزادی جابجایی سرمایه به کشور های در
حال توسعه است. بنابراین علاوه بر مالیات بر کربن نیاز به یک ساز و کار
جهانی هم هست که جابه جایی سرمایه بین کشور های مختلف را کنترل کند که تا
در یک جا قوانین زیست محیطی به صنعتی برای تغییر فشار آوردند، صنعت مربوطه
به یک کشور در حال توسعه که هنوز رشد عملیاتی در دستور کارش است فرار نکند
تا به روش سابقش ادامه دهد (<a href="http://www.theoildrum.com/node/3941">این</a> را ببینید) و عملا مردم کشور های فقیر هزینه مصرف بالای مردم کشور ثروتمند را بدهند. اتفاقی که در حال حاضر بیش از پیش دارد می افتد.<br />
<br />
<br />
آخر مطلب هم کمی
حرف های فلسفی بزنم. اگر به طبیعت نگاه کنیم می بینیم واکنش طبیعی
تمامی موجودات زنده به کمبود منابع جنگیدن بر سر منابع است. گوریل ها سر
قلمرو با هم دعوا می کنند. هر درخت سعی می کند بیشتر از درختان دیگر رشد
کند و روی بقیه سایه بیاندازد و مانند آن. ما آدم ها هم اگر مطابق ذات
تکاملی مان عمل کنیم احتمالا در نهایت طبیعی ترین مسیر این است که بیشتر و
بیشتر مصرف کنیم و بعد که کمبود منابع پیش آمد با هم بجنگیم. یعنی جنگ
طبیعی ترین نتیجه ممکن شرایط کمبود منابع است نه کاهش مصرف و تمام داستان
هایی که در بالا تعریف کردیم. تنها در یک صورت این واکنش «طبیعی» محقق
نخواهد شد؛این که اکثریت ما از این چیزی که بقیه جانوران ندارند استفاده
کنیم: قدرت تفکر. <br />
<br />
<br />
پی نوشت: <br />
یک. یکی ممکن
است بگوید که تکنولوژی های جدیدی که ما در آینده کشف خواهیم کرد به کمک ما
خواهند آمد و ما نباید توانایی های گونه بشر در نوآوری و اختراع را دست کم
بگیریم. من در آینده نیستم و آینده را نمی توانم پیش بینی کنم اما یک چیز
را می دانم. این اعتماد به نفس ما انسان ها به توانایی هایمان تا حد زیادی
کاذب است. بیشتر دستاورد های بشر در یکی دو قرن گذشته نتیجه مستقیم وجود یک
منبع انرژی عملا مجانی بوده است که ما آن را طی فعل و انفعالاتی تبدیل به
افتخارات به یاد ماندنی کرده ایم (این <a href="http://books.google.com/books/about/Overshoot.html?id=_e-Q56mT6k4C">کتاب</a> کلاسیک را ببینید). مثلا اکتشافات فضایی ما را در نظر
بگیرید. هر کدام از آن موشک هایی که فضاپیمایی را به مدار زمین می برند
انرژی فوق العاده زیادی را مصرف می کنند. حالا فرض کنید نفت نبود. دلم می
خواست می دیدم چه کسی می تواند یک تن بار را به مدار زمین برساند (برای سفر
به ماه حدود پنجاه تن بار به مدار زمین برده شد). محدودیت های جدیدی که ما
به آنها داریم می رسیم با تمام مسایلی که ما در گذشته حل کردیم متفاوت
اند. این محدودیت ها ناشی از حدود فیزیکی حاکم بر جهان اطراف ما هستند.
زمین بدبخت دیگر بیشتر از این نمی کشد. بیشتر از این جمعیت را نمی تواند
تغذیه کند. نمی تواند برای همه این آدم ها انرژي لازم برای روزی چند ده
کیلومتر رانندگی را حالا با هر وسیله ای که شمای مخترع صلاح می دانی فراهم
کند. عده ای هم این وسط مدام از همجوشی هسته ای (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear_fusion">fusion</a>) حرف می زنند و این
که ما حداقل به صورت آزمایشی روی همجوشی <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/ITER">کار می کنیم</a> و فقط یک هل کوچک
لازم است تا این تکنولوژی به مرحله تجاری برسد و ما از آب کره بگیریم. خود
من هم تا وقتی در مورد جزییات یک نیروگاه گداخت هسته ای چیزی نمی دانستم
فکر می کردم که راه نجات ما همین است. اما واقعیتش را بخواهید ساخت یک
نیروگاه گداخت هسته ای که انرژی خروجی از ورودی اش به اندازه کافی بیشتر باشد و به علاوه
قابل اطمینان و ایمن و به اندازه کافی ارزان باشد که بشود در مقیاس یزرگ از
آن استفاده کرد خیلی مشکل تر از چیزی است که فکرش را می کنید و به یک
تعداد خوبی پیشرفت اساسی در فیزیک و مهندسی که هر کدام شایسته یک جایزه
نوبل هستند نیاز است تا این کار انجام شود. یک دلیلی وجود دارد که چهل
پنجاه سال است که فیزیک دان ها توی سر خودشان میزنند که راکتور گداخت هسته
ای بسازند و نمی شود (<a href="http://www.eoearth.org/article/Nuclear_fusion_power">این</a> و <a href="http://physics.ucsd.edu/do-the-math/2012/01/nuclear-fusion/">این</a> را ببنید). به نظر من از جنبه مهندسی مساله ساخت اقتصادی راکتور
گداخت شاید بارها سخت تر از ایجاد یک پایگاه فضایی دائمی در سطح کره ماه باشد و من و
خیلی های دیگر روی انجام شدنش به این زودی ها حساب نمی کنیم.<br />
<br />
دو. یکی دیگر هم ممکن است گیر بدهد ای موجود چرا این قدر چپ می زنی. باید در پاسخ بگویم بنده چپ نیستم اما فکر می کنم بازار آزاد ارباب گونه بشر نیست که نشود به آن گفت بالای چشمت ابرو است بلکه خدمتکار بشر است. اگر یک جایی این خدمتکار خدمتی را که لازم بود نمی داد، باید بازار را با وضع قوانین و مالیات به گونه ای طراحی کرد که این خدمت را نتیجه دهد.</div>
</div>
</div>
untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com13tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-5900409600782001492012-03-10T06:00:00.001-06:002012-03-15T11:51:11.594-05:00Just world hypothesis<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
یک فیلم سینمایی را به صورت تصادفی انتخاب کنید و آن را تماشا کنید. به احتمال خیلی خوبی اتفاق فوق در فیلم مزبور می افتد: <br />
آدم خوب داستان برنده می شود و به خوبی و خوشی الی ابد زندگی می کند و آدم بد داستان نتیجه اعمال پلید خود را می بیند و اگر یک جوری در آخر کشته نشود حداقل به فنا می رود. یعنی خیلی بعید است در فیلمی آدمی واقعا بد و بی ریخت و درب و داغان و بد جنس باشد و او آخر فیلم برنده شود.<br />
<br />
یک سوال فنی این است که چرا در بیشتر فیلم ها و داستان ها و افسانه ها در نهایت آدم بد داستان به سزای اعمالش می رسد و آدم خوب پاداش اعمال نیکویش را دریافت می کند؟<br />
<br />
شاید علتش این باشد که ما آدم ها دوست داریم فکر کنیم دنیا اصولا در و پیکر دارد و در آن در نهایت عدالت بر قرار است. به این جهت گیری ذهنی ما در انگلیسی <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Just-world_hypothesis">just world hypothesis</a> (پیش فرض وجود عدالت در دنیا) می گویند. یک کلمه کلیدی اینجا «پیش فرض» است. واقعا هیچ دلیل محکمی وجود ندارد که در این دنیا عدلی وجود داشته باشد. این ما هستیم که فرض می کنیم عدلی بر قرار است؛ چون دلمان می خواهد ساز و کار دنیا بر مبنای حساب و کتابی باشد و نشود که کسی واقعا همیشه انتخاب های بد انجام دهد و هیچ مشکلی برایش پیش نیاید. <br />
<br />
مطالعات متعددی در حوضه روان شناسی اجتماعی وجود این پیش فرض در ذهن گونه بشر را بررسی کرده اند. اولین کسی که روی این قضیه کار کرد روانشناسی به نام <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Melvin_J._Lerner">ملوین لرنر</a> در دهه ۶۰ میلادی بود. او در یک مطالعه کلاسیک آمد از عده ای دانشجوی دختر خواست که رفتار شخصی با (نام مستعار فاطی) را که در برابر آنها به سوالاتی جواب می دهد زیر نطر بگیرند. فاطی هر وقت پاسخ غلط به سوالی می داد به عنوان مجازات شوک الکتریکی دردناکی را دریافت می کرد. (البته واقعا شوکی در کار نبود و طرف یک بازیگر بود اما جماعت دانشجو این را نمی دانستند). بعد از آنکه نیمی از زمان آزمایش سپری شد او به دسته ای از دانشجویان که به تصادف انتخاب شده بودند این امکان را داد که تصمیم بگیرند که آیا شوک های الکتریکی ادامه پیدا کند یا نه که البته همه آنها نصمیم به توقف شوک الکتریکی گرفتند. اما دسته دیگر چنین امکانی را نداشت و به آنها گقته شد که شوک تا پایان پاسخ گویی به سوالات ادامه پیدا خواهد کرد. به علاوه فاطی جلو یک بخشی از دسته دوم یک فیلم هندی هم اجرا کرد: این که نمی خواهد به آزمایش ادمه دهد و در جواب به او گفته شد اگر آزمایش ادامه پیدا نکند همه دانشجویان نمره ای برای آزمایشگاه روانشناسی نمی گیرند و فاطی با بی میلی به آزمایش ادامه داد. این طوری دانشجوان این بخش دسته دوم فکر می کردند مجازات فاطی کمی هم تفصیر آنهاست. در نهایت هم لرنر به ملت پرسش نامه ای را داد که در آن سوالاتی مانند این که چقدر فاطی دوست داشتنی بود؟ چقدر آدم پخته ای بود؟ چقدر خودحواه بود؟ چقدر او را شبیه خودتان یافتید و مانند آن پرسیده شده بود. پاسخ ملت به پرسش نامه خیلی جالب بود. آنهایی که امکان توقف شوک را داشتند خوشبینانه ترین ارزیابی را از فاطی داشتند. و ارزیابی دسته دوم که امکان توقف شوک را نداشت به طرز معنی داری از فاطی پایین تر بود. از همه جالب تر، آنهایی که فکر می کردند فاطی به خاطر آنها دارد درد می کشد بدبینانه ترین ارزیابی را از فاطی داشتند.به نظر می رسید دانشجویان لرنر در دسته دوم به شخصیت فاطی نمره پایینی داده بودند تا بین شخصیت او و سرنوشتش در این آزمایش «تطابق» بر قرار شود (<a href="http://books.google.com/books?id=6lJN8B2g7-UC&lpg=PP3&ots=ZriTvDllW_&dq=melvin%20lerner20%22a%20pioneer%20in%20the%20psychological%20study%20of%20justice%22&pg=PP1#v=onepage&q&f=false">منبع</a>)! به عبارت دیگر ما آدم ها وقتی با موقعیت دردناک روبه رو می شویم که با پیش فرض ذهنی ما مبنی بر حساب و کتاب داشتن دنیا تناقض دارد، فرض می کنیم که حتما کسی که رنج می برد یک مشکلی دارد که این بلا سرش آمده است و حقش است. حتی اگر واقعا ندیده باشیم که قربانی مزبور انتخاب اشتباهی را انجام دهد هم باز بر این باور هستیم.<br />
<br />
لرنر اما در اینجا توقف نکرد. در آزمایش دیگری او از عده ی دیگری خواست که باز هم رفتار شخصی را (این بار با نام مستعار هوشنگ) که در برابر آنها به سوالاتی جواب می دهد زیر نطر بگیرند. این بار هم او ملت را به دو دسته تقسیم کرد. در آخر آزمایش در مقابل دسته اول مبلغ زیادی به عنوان پاداش به هوشنگ پرداخت شد و البته به ملت هم گفته شد این مبلغ کاملا تصادفی پرداخت شده است. اما هوشنگ در مقابل دسته دوم هیچ پاداشی را دریافت نکرد. این بار ارزیابی گروهی که دیده بودند هوشنگ پاداشی را دریافت کرده با این که می دانستند این پاداش تصادفی بوده است به طرز معنی داری از دسته دیگر بهتر بود. باز هم ملت ارزیابی شان را از طرف برای «تطابق» با سرنوشتش تغییر داده بودند! نتیجه ای که لرنر گرفت ساده بود: ما می خواهیم که در دنیا عدالت وجود داشته باشد پس فرض می کنیم که وجود دارد.<br />
<br />
بعد از لرنر هم به کرات با آزمایش های دقیق تر وجود این پیش فرض تایید شد و امروز درک خوبی از جنبه های مختلف این پیش فرض در روان شناسی به دست آمده است. مثلا نشان داده شده که هرچه قربانی کمتر در مسوول سرنوشت دردناکش باشد او نمره کمتری از نظر ملت کسب می کند و یا اینکه وجود این پیش فرض در کشور های مختلف شدت و ضعف دارد و بین <a href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0191886900002245">مذهبی</a> و دیکتاتور مآب بودن و این پیش فرض یک همبستگی وجود دارد (<a href="http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.2044-8309.1989.tb00880.x/abstract">این</a>). مکانیزم های مختلفی هم برای توضیح این پیش فرض توسط روان شناسان پیشنهاد شده است. اولی اینکه این پیش فرض یک واکنش دفاعی است و به ما کمک می کند که در این دنیای بی رحم و بی صاحاب زنده بمانیم و کمتر احساس آسیب پذیری کنیم: کنترل زندگی من دست خودم است. من اگر انتخاب درست و اخلاقی را انجام دهم و اگر اشتباهات این آدم بدبخت را انجام ندهم در نهایت من برنده می شوم. ظلم بر قرار نمی ماند و از این جور افکار شیرین. دومین پیشنهاد متمرکز بر اضطراب و سرگشتگی ما است وقتی متوجه می شویم ما در دنیایی بی در و پیکری زندگی می کنیم که پر از بی عدالتی است و در آن بدون هیچ دلیلی ممکن است آدم های خوب آسیب بینند و آدم های بد برنده شوند. هضم این سرگشتگی برای خیلی ها به این سادگی ها نیست و در نتیجه ما به این فرض که عدالتی وجود دارد پناه می بریم. از این جنبه معلوم می شود چرا بین این فرض و مذهبی بودن هم رابطه نزدیکی است. اعتقاد به دنیای دیگر هم مکانیزم مشابهی برای هضم اضطراب مرگ است (<a href="http://www.allwrongworld.com/article/the-just-world-fallacy/">این را ببینید</a>). به علاوه انسان خیال آسوده تری خواهد داشت اگر فرض کند که اگر در این دنیا عدالت نیست در جای دیگری هست و درد مجازاتش هم خیلی زیاد است.<br />
<br />
حالا تبعات Just World hypothesis چیست؟<br />
<br />
ساده ترینش این که حالا معلوم می شود چرا وقتی عشقتان به شما خیانت می کند شما فکر می کنید که او جزای این عملش را خواهد دید. بعد هم که می بینید نه تنها جزایی ندیده بلکه خیلی هم خوشحال و سرحال است، شما آتش می گیرید. <br />
<br />
اما یک نتیجه مهم تر این است: <br />
در دنیایی که در آن عدالت وجود دارد عاقبت به خیری در نهایت تنها برای آدم های خوب است. حالا اگر شما مثل بیشتر مردم آمریکا آدم مادی ای باشید و فکر کنید که رسیدن به پول و مقام عاقبت خیری است و به علاوه ندانید اصولا در دنیا چه خبر است و چه قدر دنیا می تواند بی در و پیکر باشد،
ممکن است به این پیش فرض ذهنی (نادرست) خود اعتماد کنید و به صورت اتوماتیک نتیجه بگیرید که خواص و ثروتمندان باید آدم های خوب و اخلاقی ای باشند و ثروت و قدرت حق سزاوار آنها است (مثلا <a href="http://campaignstops.blogs.nytimes.com/2012/03/04/other-peoples-suffering/">این</a> و <a href="http://thedailycannibal.com/2011/11/04/your-own-fault/">این</a> را ببینید). به علاوه آدم های فقیر و بدبخت هم تنبل و بد و بی اخلاق هستند. اگر هم کسی فقیر و بد بخت بیچاره بود مقصر خودش است و اگر کسی ثروتند است هم نتیجه تلاش و پشتکار او بوده است*. یا جدیدا مد شده که می گویند مشکل الان آمریکا هم خورد رفتن اخلاق در طبقه متوسط است نه قبضه شدن کشور توسط عده ای خاص (مثلا <a href="http://www.economist.com/blogs/democracyinamerica/2012/03/morals?fsrc=rss">این</a>). حالا شما تا فردا برایشان دلیل و سند بیاور که نه این گونه نیست و لزوما فقر یا ثروت ارزش انسانی کسی را تعیین نمی کند: بین هوش بالا و ثروت همبستگی ای وجود ندارد و آدم هایی با هوش کمی بالاتر از متوسط
بیشترین احتمال ثروتمند شدن را دارند در حالیکه در آدم های با هوش زیر
متوسط و خیلی باهوش این احتمال کاملا کمتر است (<a href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160289607000219">اینجا</a>). آدم های ثروتمند احتمال بیشتری وجود دارد که دروغ بگویند تقلب کنند یا دزدی کنند (<a href="http://www.bloomberg.com/news/2012-02-27/wealthier-people-more-likely-than-poorer-to-lie-or-cheat-researchers-find.html">این</a>). قدرت سبب بی تفاوتی به سرنوشت دیگران و عدم توانایی کنترل خود می شود (<a href="http://psycnet.apa.org/journals/rev/110/2/265/">منبع</a>. <a href="http://www.nytimes.com/2007/04/04/opinion/04conniff.html?_r=1&ex=1176350400&en=68fee251af9b4729&ei=5058&partner=IWON">اینجا</a> را هم بخوانید). بین درآمد و طبقه اجتماعی والدین و درآمد و طبقه اجتماعی فرزندان همبستگی وجود دارد (<a href="http://www.oecd.org/dataoecd/2/7/45002641.pdf">منبع</a>). موفقیت در زندگی به شدت به این که کودکی در کجا زندگی کند بستگی دارد (<a href="http://foundationcenter.org/pnd/news/story.jhtml?id=166200008">ازاینجا</a>). ثروت جدید تولید شده در جامعه ترجیح می دهد به سمت آدم هایی که از قبل ثروتمند هستند برود** (<a href="http://www.pnas.org/cgi/content/short/104/15/6112">این</a>). حتی یک مطالعه وجود دارد که نشان می دهد که فاکتور شانس می تواند در جهت تجمع ثروت در دست عده ای عمل کند (<a href="http://www.sciencedaily.com/releases/2011/07/110721172334.htm">منبع</a>)*** و غیره. هیج کدام به گوش این جماعت نمی رود. <br />
<br />
به علاوه شاید این داستان توضیح دهد که چرا در آمریکا عده ای از آدم های محافظه کار شدیدا با این که پول مالیاتشان برای خدمات درمانی و اجتماعی به فقرا صرف شود مخالفند، در حالیکه با این که مبلغ کلانی از مالیاتشان صرف نجات بانک های گردن کلفت شود مشکلی ندارند.<br />
<br />
<br />
پی نوشت:<br />
* دو مطالعه از جانب دو مرکز تحقیقاتی وابسته به محافظه کاران وجود دارد که چنین ادعایی می کنند. <a href="http://www.commondreams.org/views.shtml?/views02/1227-06.htm">این</a> را بخوانید. نشان داده چرا استدلال این دو مطالعه نادرست اند. عده ای هم <a href="http://blogs.wsj.com/wealth/2008/01/14/the-decline-of-inherited-money/">می گویند</a> درصد خالص ثروتی که در آمریکا به ارث رسیده است حدود ۲۰٪ است پس ثروتمندان خودشان با کار کوشش ثروتمند شده اند. مشکل این استدلال به نظر من این جاست که مساله پول روی پول گذاشتن را در نظر نمی گیرد. تولد در خانواده ای نسبتا ثروتمند هم آدم را در راه کسب ثروت و پیشرفت بسیار جلو می اندازد.<br />
<br />
** برای آنهایی که می دانند <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Preferential_attachment">preferential attachment</a> در یک گراف پیچیده چیست: مکانیزم انتقال ثروت این جا preferential attachment است که باعث می شود ثروت توزیع توانی (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Power_law">power law</a>) پیدا کند. هر وقت چیزی توزیع توانی داشت هم یعنی اصلا به صورت عادلانه توزیع نشده است. حالا شاید یک مطلب در مورد توزیع توانی که مفهوم مهمی است نوشتم.<br />
<br />
*** در <a href="http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0020728">مطالعه مربوطه</a> طرف آمده از یک مدل بسیار ساده برای شبیه سازی رقابت تعداد زیادی سرمایه گذار استفاده کرده است. در ابتدای شبیه سازی همه سرمایه گذاران ثروتی مساوی دارند. به علاوه میزان سود هر سرمایه گذار در سال به صورت کاملا تصادفی از میان مجوعه مقادیر ممکن انتخاب می شود. در نتیجه سود بالا در یک سال لزوما به معنی سود بالا در سال های بعدی نیست و مدل اصلا تفاوت سرمایه گذاران را در توانایی و عملکرد را در نظر نمی گیرد. به علاوه در این مدل فرض شده که ثروت هر سرمایه گذار بعد از مرگ او به فرزندش انتقال پیدا می کند. بعد حتی در این مدل ساده هم شبیه سازی تجمع شدید ثروت در دست عده ای را با گذشت زمان نشان می دهد. دقت کنید این عده ثروتمند در این مدل واقعا جز این که خوش شانس بودند هیچ فرقی با بقیه نداشتند. حالا یکی ممکن است به درستی این ایراد را بر این مطالعه بگیرد که این مدل زیادی برای دنیای واقعی ساده است یا اینکه پارامتر های مدل با داده های دنیا واقعی تایید نشده است یا اینکه مشخص نیست دقیقا نقش وراثت به چه میزان است. اما نکته مهم این است که این مدل حداقل این نکته را نشان می دهد که شانس می تواند فاکتور مهمی در تجمع ثروت باشد و نمی شود بدون هیچ دلیلی فرض کرد هر کس ثروتمند است نتیجه لیاقت خودش بوده است.</div>
</div>untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com8tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-19638575823155867002011-12-15T20:50:00.034-06:002011-12-16T05:34:22.663-06:00Overdraft fee<div style="text-align: right;" dir="rtl">من آخر ترم ام بود و به به دلیل مشغله نبودم. اما حالا کمی سرم خلوت شده و می خوام یک سری مطلب در مورد کارت اعتباری در آمریکا رو شروع کنم. داستان کارت اعتباری هم مثل بحران مالی نسبتا پیچیده است و اگر ما بخواهیم به عمق قضیه برویم احتمالا بیشتر از یک مطلب لازم است.<br /><br />اول از همه بیایید برویم سر یک موجود ساده تر. حساب بانکی در آمریکا (checking account). در بیشتر جاهای دنیا از جمله اروپا و همین ایران خودمان حساب های جاری یک هزینه سالیانه دارند. به این معنی که سالانه مبلغی کوچکی از حساب شما کسر می شود و صرف هزینه های خدمات دهی به شما می شود. اما در سالهای اخیر در آمریکا مطابق روند گل و بلبل همه چیز حساب های جاری هم (در خیلی از بانک ها) مجانی شده اند. و از آن بهتر، همراه هر کدام از این حساب های مجانی یک کارت هست که به آن debit card می گویند که شما با آن می توانید از حسابتان خرج کنید بدون آنکه نیاز به حمل پول نقد داشته باشید. البته این کارت ها بر خلاف معادل هایشان در ایران از معمولا از شبکه شرکت خدمات کارت اعتباری <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Visa_Inc.">Visa</a> استفاده می کنند که در مطلب های بعد جزییاتش را که جالب هم هست با هم خواهیم دید. به علاوه شما یک دسته چک هم دارید. حالا حتما می پرسید چکونه این همه خدمات مجانی است؟ یعنی در دنیای سرمایه داری بانک ها این قدر مشتری هایشان را دوست دارند که به همه حساب مجانی می دهند؟ نه! بالاخره هزینه های خدمات دهی به شما از یک جایی باید تامین شود و آن هم جریمه هایی است که آدم های فقیر می شوند وقتی حسابشان منفی می شود. به این جریمه یا به قول بانک ها تعرفه، <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Overdraft">overdraft fee</a> می گویند. حالا چه جوری ممکن است کسی جریمه شود؟ یک سناریو محتمل این است: فرض کنید پول برق شما ماهانه به طور اتوماتیک از حساب شما کم می شود. این ماه به دلیلی مصرف شما زیاد تر از همیشه بوده و در نتیجه شما پول برق بیشتر شده و مبلغ زیاد تری از معمول از حساب شما برداشت شده است. در نتیجه به دلیل بی پولی و فقرموجودی حساب شما حالا دقیقا صفر دلار شده است. در ضمن شما علاوه بر بی پولی ایراد دیگری هم دارید و آن این است که حواستان هم پرت است و هنوز نمی دانید که حساب شما صفر شده است. صبح که شما می روید سر کار یک قهوه یک دلاری می خرید. حساب شما می شود منفی یک دلار. بانک می آید اول قهوه را حساب می کند اما برای آنکه حساب شما منفی شده یک تعرفه ۳۵ دلاری* از شما بابت این خدمت عظیم حساب کردن قهوه می گیرد و حساب شما می شود منفی ۳۶ دلار**. تا شب که شما می روید خانه و می فهمید که حسابتان منفی شده است دو تا خرید کوچک یکی دو دلاری دیگر هم می کنید و هر دفعه ۳۵ دلار تعرفه می خورید. شب که می روید و حسابتان را چک می کنید می بینید حساب شما شده منفی صد و ده دلار! چند روز بعد که حقوق می گیرید صد دلار از حقوق شما می رود که حساب شما دوباره صفر شود. حساب ظاهرا مجانی شما فقط در یک نوبت برای شما حدود صد دلار آب خورده است! یک چنین اتفاقی خیلی بیشتر از آنکه فکرش را بکنید می افتد. به خصوص برای آدم های فقیر. بانک ها یاد گرفته اند که آدم های فقیر با یک احتمال خوبی که به تجربه با دقت خوبی آنرا محاسبه کرده اند ممکن است یک جایی یک سوتی بدهند و حسابشان منفی بشود و بشود یک تعرفه اساسی به آنها بست. بنابراین خیلی از آنها اصلا آمده اند کل مدل بیزنس شان در مورد حساب های جاری را بر این پایه بنا کرده اند. تعرفه ها طوری تنظیم شده اند که نه تنها هزینه های خدمات بانکی پوشانده شود که سود قابل توجهی هم برای بانک باقی بماند (<a href="http://consumerist.com/2009/10/how-the-banking-industry-wants-you-to-think-about-overdraft-fees.html">این</a> را ببینید). در حدی که مثلا در سال ۲۰۰۹ در مجموع بانک ها حدود ۳۹ ملیارد دلار درآمد از محل overdraft fee ها داشتند (منبع این <a href="http://www.fdic.gov/bank/analytical/overdraft/">گزارش</a>) و نیمی از سود بانک های تجاری هم از محل تعرفه های مختلف که overdraft fee یکی از مهم ترین آنهاست بوده است. از آن طرف هم که حساب های ظاهرا مجانی مشتری بیشتری را جذب می کند. ملت هم که کلا خوشحالند. یا اصلا نمی دانند چنین جریمه هایی وجود دارد یا اینکه اگر هم می دانند می گویند من حواسم جمع است و برای من پیش نمی آید. خود من وقتی اولین حسابم را باز می کردم کسی به من نگفت که چیزی به نام overdraft fee وجود دارد و فکر می کردم مثل خیلی کشور های اروپایی حساب شما که منفی شد بانک حساب شما را بلوکه می کند و خرید های بعدی شما انجام نمی شود و شما می فهمید که مشکلی هست. اما وقتی یک بار حسابم منفی شد و ۱۴۰ دلار جریمه شدم تازه به وجود این fee پی بردم! در مورد خاص من داستان حتی جالب تر هم بود. ظاهرا بانک ان زمان من (Bank of America) <a href="http://www.pewtrusts.org/our_work_report_detail.aspx?id=85899364999">روش با مزه ای</a> در پردازش هزینه های ملت داشته است. وقتی چندین هزینه با فاصله زمانی نسبتا کوتاه روی حساب ملت می آمده بانک به جای آنکه آنها را به ترتیب زمانی شان پردازش کند آنها از به ترتیب مبلغ بزرگ به کوچک پردازش می کرده است. با این کار اگر حساب شما منفی شود شما جریمه بیشتری می شوید؛ آن خرید بزرگ اول حساب شما را صفر می کند و بعد شما برای هر کدام از چندین خرید کوچک یک تعرفه ۳۵ دلاری می خورید. در صورتی که اگر آن چند خرید کوچک زود تر از خرید بزرگ روی حساب شما آمده بودند و اگر بانک اول آنها را پردازش می کرد شما فقط یک بار برای منفی شدن حسابتان جریمه می شدید و این ظاهرا ممکن است اتفاقی باشد که در مورد من افتاد. در آن زمان اعتراض های من به بانک به جایی نرسید و تنها در نهایت یکی از جریمه ها را لغو کردند و من ۱۰۵ دلار تعرفه را با جان و دل پرداخت کردم. اما یکی دو سال بعد برایم بک نامه از دادگاه ایالتی فلوریدا آمد که گروهی از مشتری های Bank of America که به این روش جریمه شده بودند آن بانک را به دادگاه برده اند و در نهایت در جریان دادگاه بانک با شکات مصالحه کرده و قبول کرده که به ازای هر دلار جریمه ۴۵ سنت را بر گرداند که کلش ۴۱۰ ملیون دلار شده است! یعنی بانک نزدیک به یک ملیارد دلار فقط از این عوض کردن ترتیب پردازش خرید ها درامد داشته که نیم ملیارد دلارش هم در نهایت به جیبش رفته است (<a href="http://www.bloomberg.com/news/2011-11-07/bank-of-america-410-million-overdraft-fee-accord-wins-court-approval.html">این</a> را ببینید). هیچ کس هم نیست به بانک بگوید بالای چشمت ابرو است. در ادامه نامه هم قاضی مربوطه به اطلاع من رسانده بود که اگر مایل به قبول این توافق هستم که لازم نیست اقدامی کنم و مبلغ توافقی به من بر می گردد (هنوز خبری از آن پول نشده است). اما اگر این توافق را قبول ندارم می توانم با استخدام وکلای خود راسا از بانک شکایت کنم. من هم با اینکه فکر می کردم بانک باید بخش بزرگ تری از جریمه را برگرداند، چون دیدم چند صد هزار دلار ناقابل ندارم که پول وکیل درجه یک بدهم که صد دلارم را کامل پس بگیرم همان را قبول کردم. حالا معنی کل این داستان چیست؟ ساده است. جماعت فقیر تر (امثال من دانشجو) دارند هزینه حساب مجانی برای آدم های ثروتمند تر را که حسابشان همیشه پر از پول است می دهند (<a href="http://blogs.reuters.com/felix-salmon/2010/06/17/interchange-and-free-checking/">مرتبط</a>). یعنی انتقال ثروت از آدم های فقیر به ثروتمند و نه بر عکس! از آن طرف هم توهم مجانی بودن حساب باعث می شود افراد بیشتری به خصوص آدم های فقیری که به علت هزینه سالیه افتتاح حساب تا آن زمان حسابی نداشته اند بیایند حساب باز کنند و احتمالا هم در تله overdraft fee سر یک سهل انگاری کوچک بیفتند (تعجب نکنید. همچین آدم هایی به تعداد زیاد در آمریکا وجود دارند).<br /><br />حالا یکی ممکن است بگوید چگونه چنین کار رسما کثیفی قانونی است؟ (اگر فکر می کنید که این کار کثیف نیست باید بگویم لوح روح شما مطابق ادبیات کتاب دینی دبستان های ایران سیاه شده و به برگشت شما دیگر امیدی نیست.) تا قبل از سال ۲۰۱۰ هیچ قانونی که به این مساله بپردازد نداشت. بانک ها مراقب بودند که اسم حساب کردن خرید های زیر صفر شما را «خدمت» یا courtesy بگذارند نه چیزی که واقعا بود یعنی یک قرض. و به همین دلیل است که پولی که شما می دهید اسمش fee (تعرفه) است نه fine (جریمه) یا loan (قرض). دلیلش هم این بود که <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Truth_in_Lending_Act">قوانینی</a> در مورد قرض دادن پول وجود داشت و قرض دهنده باید قبل از قرض دادن پول به قرض گیرنده شرایط قرض را اطلاع می داد و با او توافق می کرد تا قرض اصولا بتواند انجام شود*. اگر هم بانک قرار بود این کار را بکند دیگر نمی توانست تعرفه های با مزه اش را در پاچه ملت کند و حتی اگر ۱۰۰۰ درصد هم بهره برای قرضش منظور می کرد نمی توانست برای یک قهوه یک دلاری که آنرا روز بعدش طرف تصفیه می کرد ۳۵ دلار از او بگیرد (<a href="http://www.federalreserve.gov/newsevents/testimony/braunstein20090319a.htm">این</a> را ببینید). از آن طرف هم خدمت مربوطه هم که هر قیمتی که بانک خدوم ما رویش بگذارد دارد و در نتیجه بانک ها می توانند تعرفه را تا رقم عجیب غریب ۳۵ دلار بالا ببرند. بازار هم که واکنش خاصی نمی تواند نشان بدهد چون حالا که بیشتر بانک ها امکان گرفتن رقم های عجیب غریب زیاد را دارند ترجیح می دهند روی این داستان رقابت نکنند و همه با هم تعرفه را رقم های نسبتا بالایی بگذارند (این به نظر من یک مثال از <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post_31.html">معمای زندانی تکرار شونده</a> است که همکاری بین بانک ها می تواند شکل بگیرد) . در نهایت در سال ۲۰۱۰ بانک مرکزی آمریکا که دید آش خیلی شور شده با وضع قانونی این امکان را به دارندگان حساب داد که از بانک بخواهند آنها را از این خدمتش مستثنی کند و به جایش هر وقت حسابی منفی شد آن را بلوکه کند. دقت کنید که خود دارندگاه حساب باید این درخواست را می دادند نه اینکه از این به بعد این لطف اتوماتیک شامل حال همه نشود. در نتیجه هم در عمل حدود ۹۰ درصد دارندگان حساب که به خصوص شامل قشر پایین و کم سواد که هدف نهایی این تعرفه بودند برای لغو خدمت فوق درخواستی نکردند و هنوز بانک هابا روش سابق دارند سودشان را می کنند و حساب مجانی به ملت می دهند (<a href="http://www.ft.com/intl/cms/s/0/5eb4cc72-3f9b-11e0-a1ba-00144feabdc0,s01=1.html#axzz1geu3WK9n">منبع</a>. <a href="http://moneyland.time.com/2011/06/02/why-your-checking-account-is-getting-more-expensive/">این</a> را هم در مورد این داستان و واکنش بانک ها به آن ببینید.)<br /><br />به نظر من بانک مرکزی آمریکا و یا کنگره اگر می خواهد واقعا کاری کند دو کار می تواند انجام بدهد: روش بازار آزاد: این خدمت عظیم بانک ها در حساب کردن قهوه شما یک قرض با بهره بالا حساب شود و تمامی موارد قوانین پول قرض کردن بر آن کم و بیش حاکم شود. به این معنا که حد بالایی برای بهره قرض فوق وجود داشته باشد و تعرفه قرض دادن پول مقدار عجیب غریبی نباشد و قبل از قرض دادن قرض نیاز به توافق روشن و صریح بانک و مشتری (مثلا امضای یک قرارداد در موقع باز کردن حساب) باشد و دفعات این قرض دادن از عدد مشخصی بیشتر نشود و غیره. به این ترتیب حداقل سنگ بنای بازار آزاد یعنی انتخاب آزادانه و شفاف مشتری حفظ می شود و خدمات هم درست قیمت گذاری می شوند. دقت هم کنید شرایط حاضر یک از وارد شکست بازار است و طی شرایطی ناعادلانه عدم شفافیت و معمای زندانی تکرار شونده جلوی انتخاب بانک بهینه را می گیرد و در نتیجه تعرفه ها به علت رقابت پایین نمی آیند. احتمالا شفافیت و کم کردن حاشیه سود عجیب و غریب بانک ها روی تعرفه بتواند سبب رقابت جدی تر بین بانک ها آنها بشود. روش سوسیالیستی: بانک ها در رویکردی شفاف هزینه سالیانه ی نسبتا ناچیزی را برای افتتاح حساب از همه ی دارندگان حساب بگیرند. حالا شما بر مبنای میزان سوسیالیست/کاپیتالیست بودنتان یکی و یا ترکیبی از این دو را انتخاب کنید. در مجموع نظر شخصی من این است که روش دوم عادلانه تر است چون من نگران انتقال ثروت از آدم های فقیر تر و نا آگاه به آدم های ثروتمند تر هستم و روش اول در نهایت امکان این انتقال ثروت را شاید فراهم کند.<br /><br />حالا این داستان را دارید؟ داستان کارت اعتباری هم درست مثل همین است منتها با یک مکانیزم پیچیده تر. یعنی باز هم فقرا هزینه سواری ثرومندان رامی دهند. این داستان را در مطلب بعدی پی می گیریم.<br /><br />پی نوشت:<br />* مبلغ overdraft fee از چند دلار در بعضی بانک های کوچک محلی تا ۴۰ دلار متغیر است. میزان آن ایالت به ایالت هم در خود یک بانک هم فرق می کند. معمولا در بانک های بزرگ میزان آن بین ۲۵ تا ۳۵ دلار است.<br /><br />** جالب است که مثل همیشه هم برادر گرینسپن رییس بانک مرکزی وسط ماجرا بود و او بود که به بانک ها اجازه کارهای فوق را داد.<br /></div>untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com22tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-740481311050209802011-11-25T21:03:00.038-06:002011-11-26T14:58:43.424-06:00دریاچه ارومیه و فاجعه دریاچه آرال<div style="text-align: right;" dir="rtl">یکی از موضوعاتی که این مدت ذهن من رو مشغول کرده وضعیت دریاچه ارومیه است. به نظر میاد که در جامعه وبلاگی سر علت های پایین رفتن سطح آب دریاچه اورمیه و همین طور پیامد های این پایین رفتن و تاثیر افتصادی اون اختلاف نظر هست (<a href="http://climatechange.ir/component/tag/Urmia.html">این</a> و <a href="http://chaay.ghoddusi.com/2011/09/post_1239.html">این</a> و <a href="http://logosoftime.org/shahryar/?p=342">این</a> و <a href="http://irpdonline.com/2011/09/05/143/">این</a> رو ببینید). <a href="http://www.eoearth.org/article/Lake_Urmia?topic=49560">عده ای</a> می گویند که منشا اصلی خشک شدن دریاچه اقدامات انسانی است: استفاده بیش از حد از آب شیرین ورودی به دریاچه برای آبیاری کشاورزی، حقرچاه های عمیق، سد سازی و ساخت پل شهید کلانتری در وسط دریاچه که امکان جریان یافتن کافی آب بین دو نیمه شمالی و جنوبی دریاچه را از بین برده است. عده ای دیگه که وابستگان به دولت و حکومت عمدتا بخشی از این گروه هستند می گویند که علت اصلی عوامل خارج از کنترل انسان مثلا خشکسالی، تغییر اقلیم و گرم شدن کره زمین هست (مثلا <a href="http://darvish100.blogfa.com/9005.aspx">این جا</a>). یک عده دیگری هم از دیدگاه افتصادی مساله رو بررسی می کنند و می آیند می گویند به مساله نجات دریاچه باید به چشم یک مساله هزینه و فایده نگاه کرد. یعنی بیاییم هزینه نجات دریاچه رو بسنجیم و بعد ارزش فایده حاصله رو هم تخمین بزنیم و با در نظر داشتن احتیاط سیاست مناسب رو انتخاب کنیم. تا اینجا متین. اما مشکل از نظر من وقتی به وجود می آید که بعضی از طرفداران این نظر می آیند استدلال می کنند که از طرفی نجات دریاچه مثلا به وسیله افزایش آب ورودی به دریاچه از طریق کاهش فعالیت های کشاورزی یا بالا بردن کارایی آبیاری در حوزه دریاچه از طریق سرمایه گذاری روی آبیاری تحت فشار و قطره ای هزینه ای سرسام آور را به دولت و بخشی از جامعه تحمیل می کند و از طرفی هم هزینه های نابودی دریاچه محدود است. نگرانی من این است که وقتی این نظر با نظری که می گوید علت اصلی خشک شدن دریاچه اقدامات خارج از کنترل انسان است ترکیب شود عملا نتیجه منطقی این بشود که کاری نمی شود کرد و برویم خانه هایمان.<br /><br />حالا من این وسط چی میگم؟ راستش من در زمینه بحث سر علل خشک شدن دریاچه تخصص خاصی ندارم که بخواهم در این بحث شرکت کنم هر چند در مجموع نظر من این اینه که نقش اقدامات انسانی در این میان پر رنگ تر است مثلا چون دریاچه وان در شرق ترکیه که در اقلیم مشابهی قرار دارد سرنوشت مشابهی پیدا <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Lake_Van">نکرده است</a>. در مورد هزینه های نجات دریاچه هم اطلاعات کافی در اختیارم نیست که نظر بدهم اما درباره یک موضوع می توانم صحبت کنم. هزینه های نابودی دریاچه. هر چند تخمین زدن هزینه های واقعی نابودی دریاچه کار بسیار مشکلی هست چون نمی شود به دلایل مختلف روی بخش بزرگی از میراث زیست محیطی به آسانی قیمتی گذاشت، اما حداقل می شود ترسیم کرد که اگر دریاچه خشک بشود چه اتفاق هایی ممکن است بیافتد. چون هم منابع درست و حسابی در مورد دریاچه ارومیه خیلی در دسترس نیست می خواهم به جای بررسی مستقیم مساله دریاچه ارومیه سرگذشت خشک شدن یک دریاچه دیگر یعنی دریای آرال را برای شما تعریف کنم. مستند حرف زدن هم چون منابعی زیادی در مورد دریاچه آرال وجود دارد خیلی آسان تر است. یک هدف دیگرم هم این است که می خواهم ببینم آیا موارد مشابهی بین دو دریاچه هست و آیا ما می توانیم نکات عبرت آموزی از داستان دریاچه آرال در مورد عواقب احتمالی خشک شدن یک دریاچه آب شور یاد بگیریم یا نه. شاید این نکته کمی کفه ترازوی هزینه های نابودی دریاچه رو سنگین کند و خدای نکرده ما کمی جدی تر به حل این مشکل و قدم در جهت توسعه پایدار فکر کنیم.<br /><br />دریاچه آرال یک زمانی چهارمین دریاچه بزرگ دنیا بود و به اندازه کشور ایرلند مساحت داشت. عمده آب ورودی به این دریاچه از دو رود بزرگ آمو دریا از جنوب و سیر دریا از سمت شمال می آمد و بخش اعظم مردم آن منطقه در حوزه آب ریز این دو رودخانه زندگی می کردند (<a href="http://books.google.com/books?id=5YrqQqW11aYC&lpg=PA54&ots=6tb8rjTZZ1&dq=aral%20sea%20added%20value%20compared%20to%20its%20damages&pg=PA50#v=onepage&q&f=false">منبع</a>). به طور تاریخی حدود نیمی از آب این دو رود برای کشاورزی و تامین آب شرب مردم منطقه به کار می رفت و بقیه آن به دریای آرال می ریخت. در نتیجه سطح آب دریای آرال برای هزاران سال کم و بیش ثابت مانده بود و بخش بزرگی از ثروت و آبادانی منطقه مدیون حضور با ثبات دریاچه آرال بود. در دریاچه آرال صنعت ماهیگری رونق داشت و ۶۰ هزار نفر در این صنعت مشغول به کار بودند و یک ششم ماهی شوروی از آنجا صید می کردند. دریاچه ی آرال همچنین هوای منطقه را ملایم می کرد و رطوبت تبخیر شده از آن باعث بارندگی در منطقه می شد. تالاب ها و جنگل های توگای حاشیه دریاچه و در کناره رود خانه های آمو دریا و سیر دریا هم تنوع زیستی بالایی به منطقه داده بود و دلتای این دو رود در حاشیه این دریاچه یکی از حاصل خیز نقاط دنیا بودند (منبع <a href="http://www.cambridge.org/gb/knowledge/isbn/item1157926/?site_locale=en_GB">این کتاب</a> فصل اول). کلا همه چیز گل و بلبل بود تا اینکه در دهه پنجاه خروشف رهبر فرزانه وقت شوروی به این نتیجه رسید که شوروی باید در کشت پنبه خودکفا بشود. در نتیجه به صورت وسیع زمین های منطقه به صورت انحصاری به زیر کشت پنبه رفت و کانال ها و زه کشی های جدیدی هم ساخته شد تا برداشت از آب دو رودخانه حوزه آرال هر چه بیشتر شود. این را هم بگویم که پنبه کلا محصول ناجوری است. اولا آب زیادی می خواهد و ثانیا در برابر آفت مقاوم نیست و بیشتر از هر محصول دیگر نیاز به آفت کش دارد. بنابراین کاشت آن بیشتر از خیلی محصولات دیگر فشار به منابع یک منطقه وارد می کند و اگر مراقب نباشیم به آسانی سبب آلودگی منطقه در بلند مدت می شود (<a href="http://www.panna.org/resources/cotton">منبع</a>). اما شوروی دست بر دار نبود و بعد از آنکه بخش اعظم زمین های حاصلخیز به زیر کشت رفت، ملت سراغ زمین های دور دست تر و غیر حاصلخیز در تاجیکستان و ازبکستان و قزافستان و ترکمنستان امروزی رفتند که تا قبل از آن بیابانی بیش نبودند. برای آن هم که بشود در آن بیابان ها چیزی کاشت و برداشتی مشابه زمین های حاصل خیز تر داشت نیاز به آب و به خصوص کود های شیمیایی بیشتر و بیشتری بود. خیلی جا ها اصلا زمین هایی که زیر کشت می رفت اولش شوره زار بود که با حجم عظیمی از آب نمک های زمین شسته می شد و بعد زمین مربوطه به زیر کشت می رفت. به عبارت دیگر دوستان باهوش کمونیست راهی پیدا کرده بودند که بدون آنکه بازدهی کشاورزی با افزایش وسعت زمین های زیر کشت پایین رود، با فشار آوردن بیشتر به محیط زیست تا حد زیادی کشاورزی را گسترش دهند. از یک دیدگاه این روش کاملا هم اقتصادی بود. چون حالا که آب ظاهرا اضافه و ارزان موجود بود تنهای به بهای مصرف بیشتر کود و آفت کش ها (که هزینه آن به نسبت ناچیز بود) می شد تقریبا با همان قیمت تمام شده قبلی پنبه کاشت و بیشتر و بیشتر سود کرد. به عبارت دیگر به زبان اقتصاد دان ها تابع منافع اقتصادی در دامنه بزرگی غیر نزولی به مقیاس بود*. معنی این حرف این است که می شد بدون مشکل کشاورزی را گسترش داد بدون آنکه سود ناشی از کشاورزی به صورت جدی کاهش یاید (<a href="http://www.cambridge.org/gb/knowledge/isbn/item1157926/?site_locale=en_GB">منبع</a>). در نتیجه زمین های زیر کشت از ۴.۵ ملیون هکتار در سال ۱۹۶۰ با یک افزایش ۶۰ درصدی به ۷.۲ ملیون هکتار درسال ۹۰ رسید (این آمار را با دو الی سه برابر شدن زمین های زیر کشت در طول سی سال گذشته و توسعه کشاورزی آب بر را به نقل از معاون عمرانی استاندار** در <a href="http://www.tabnak.ir/fa/news/188540/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D8%BA%D9%81%D9%84%D8%AA%DB%8C-50-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87">اینجا</a> مقایسه کنید). در نتیجه این اقدامات آب ورودی از دو رودخانه سیر دریا و آمو دریا در دهه هشتاد به ۱۵ ٪ مقدار سه دهه پیش کاهش پیدا کرد و حتی در بعضی سال ها آب ورودی از رودخانه آمو دریا که سه دهه پیش ۷۰٪ آب آرال را تامین می کرد عملا به صفر رسید. در نتیجه سطح آب دریاچه آرال که در سال ۱۹۶۰به طور متوسط ۵۳ متر بود ابتدا با نرخ ۲۰ سانتی در سال در دهه شصت و بعد با نرخ شصت سانتی متر در سال در دهه هفتاد و در نهایت هشتاد سانتی متر در سال در دهه هشتاد کاهش پیدا کرد. حالا شما بیایید این نرخ را با نرخ کاهش ۳۰ و ۳۲ سانتی متری دریاچه ارومیه در دو سال گذشته که خشکسالی خاصی هم نبوده مقایسه کنید و یادتان هم باشد که دریاچه ارومیه کوچک تر و کم عمق تر است (به نقل از یک مسوول وزارت نیرو در <a href="http://www.iranseda.ir/FullItem/?g=877157">این مصاحبه</a>). به علاوه هم درست مثل آرال نرخ کاهش سطح در دریاچه ارومیه هم ظاهرا هر سال شتاب می گیرد (منبع). در نهایت هم که دریاچه آرال در دهه نود به وضع بحرانی رسید و کمی بعد هم رسما خشک شد. اول از همه برای اینکه عمق فاجعه دستتان بیاید به دو عکس زیر نگاه کنید یکی از این عکس ها دریاچه را در سال ۸۹ نشان می دهد و دیگری ۲۰ سال بعد در سال ۲۰۰۸.<br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJSAiPfuu4iSeyPZy-eP9IE1LRp5Uwf6p423gkozl9vC-3CwOV6CJV6Y8O9L9aR_ph0A5ocyDWY2_tSjNvIJx6WVdg4mHzyQ03A5n58MJWqVyoJQ0iQcAn8kXfiefiBU0uA63GDw/s1600/Aral_Sea_1989-2008.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 294px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJSAiPfuu4iSeyPZy-eP9IE1LRp5Uwf6p423gkozl9vC-3CwOV6CJV6Y8O9L9aR_ph0A5ocyDWY2_tSjNvIJx6WVdg4mHzyQ03A5n58MJWqVyoJQ0iQcAn8kXfiefiBU0uA63GDw/s320/Aral_Sea_1989-2008.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5679181901554538386" border="0" /></a>حالا این را مقایسه کنید با وضعیت دریاچه ارومیه در سال های ۲۰۰۳ و ۲۰۱۰:<br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXiMGXZFnIqzWAfU6Ps77JAzAjJlLPmDu1nfD230hdzUFvoIGtM8e9iepKF5KAaIUPGCPz27IQT0pBNLH-wxYkHRDblNa2ZL0sV6zyLnR6T0xsKei7xxq0hQN0bl-8qor-AJBR3g/s1600/urmia.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 248px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXiMGXZFnIqzWAfU6Ps77JAzAjJlLPmDu1nfD230hdzUFvoIGtM8e9iepKF5KAaIUPGCPz27IQT0pBNLH-wxYkHRDblNa2ZL0sV6zyLnR6T0xsKei7xxq0hQN0bl-8qor-AJBR3g/s320/urmia.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5679181283199762962" border="0" /></a><br />حالا وجدان زیست محیطی مان به درد آمد بیایید ببینیم که خشک شدن وسیع دریاچه آرال چه اثراتی داشت؟ اولین مشکل جدی و قابل لمس نابودی ماهی ها در اوایل دهه هشتاد با تبخیر آب دریاچه و بالا تر رفتن میزان نمک دریاچه از سطح قابل تحمل ماهی ها بود. در نتیجه صنعت ماهی گیری بزرگی که در منطقه وجود داشت خوابید. جالب است بدانید که بعد از نابودی ماهی ها حکومت وقت به سبک تمام دولت های توتالیتر دیگر برای آنکه مردم را ساکت نگه دارد ماهی هایی را که در دریای شمال یا اقیانوس آرام صید شده بودند در عمل کاملا غیر اقتصادی به کارخانه های فرآوری ماهی در منطقه حمل می کرد تا کارگران این کارخانه ها سر کار بمانند (<a href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0959378093900056">منبع</a>). به مرور هم که سطح آب عقب و عقب تر رفت بندر هایی که در حاشیه دریاچه بودند و حمل نقل دریایی نقش بزرگی در اقتصادشان داشت شدیدا ضربه دیدند. از آن طرف هم تالاب ها و جنگل های حاشیه دریاچه (که تا حدودی قابل مقاسیه با تالاب های اطراف دریاچه ارومیه بودند) به دلیل عقب رفتن آب و در نتیحه پایین رفتن سطح آب های زیر زمینی کم کم خشک شدند. به خصوص آسیب در دو ناحیه دلتای رود های امو دریا و سیر دریا که اهمیت اکولوژیک و اقتصادی فوق العاده ای داشت خیلی شدید بود و گیاهان آب دوست منطقه با گیاهان نمک دوست در روندی تدریجی جایگزین شدند و تنوع زیستی منطقه به شدت کاهش یافت. به طوری که تا سال ۹۰ حدود ۸۵ درصد تالاب های مربوطه نابود شده بود و ۱۵ درصد باقیمانده هم شدیدا آلوده بود (<a href="http://books.google.com/books?id=5YrqQqW11aYC&lpg=PA55&ots=6tb9liMX32&dq=aral%20sea%20parker%20yearbook&pg=PA53#v=onepage&q=aral%20sea%20parker%20yearbook&f=false">منبع</a>). اما اگر با خودتان فکر می کنید دریاچه ارومیه که ماهی ندارد و یا اینکه حمل نقل دریایی در آن انجام نمی شود و یا تالاب های اطراف آن که مهم نیستند و بنابراین ما مشکلی نخواهیم داشت بقیه اش را گوش کنید. با تبخیر بیشتر دریاچه کوچک و کو چک تر شد و نمک بیشتر و بیشتری به جای دریاچه باقی ماند. این نمک به همراه گرد و غبار و از همه بد تر کود های شیمیایی و آفت کش هایی که در تمام این سالها راهشان را به دریچه آرال پیدا کرده بودند و حالا با خشک شدن دریاچه به صورت ذرات جامد در آمده بودند با باد شروع پخش شدن به نواحی اطراف کرد به طوری که سالی ۱۵۰ ملیون تن گرد و غبار که یک درصدش نمک بود در سال بر سر زمین های اطراف فرو می ریخت (<a href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673699047534">این</a>) و بعضی گزارش ها حتی از رسیدن این گرد غبار نمکی به فاصله ۵۰۰ کیلومتری دریاچه حکایت داشت (منبع بیشتر آمار این <a href="http://books.google.com/books?id=5YrqQqW11aYC&lpg=PA55&ots=6tb9liMX32&dq=aral%20sea%20parker%20yearbook&pg=PA53#v=onepage&q=aral%20sea%20parker%20yearbook&f=false">کتاب</a> است). در نتیجه منطقه ای به وسعت چهار صد هزار کیلومتر مربع (تقریبا دو برابر اندازه کل استان خراسان سابق) با جمعیت حدود پنج ملیون نفر یا به دلیل غبار نمکی و یا کویر زایی تحت تاثیر قرار گرفت و این به معنی یک فاجعه تمام عیار انسانی بود در حدی که بعضی ها به ماجرا نام چرنوبیل ساکت دادند (<a href="http://books.google.com/books?id=_FjXiPOFcs8C&lpg=PA423&ots=7XhxU16__0&dq=quiet%20chernobyl%20aral%20basin&pg=PA423#v=onepage&q&f=false">منبع</a>). این گرد و غبار نمکی به هر جا که می رسید رشد گیاهان را اول متوقف می کرد و در نهایت هم به همراه با پایین رفتن سطح آب های زیر زمینی سبب نابودی آنها می شد و سرزمین های سر سبز را به کویر تبدیل می کرد. به علاوه غبار نمکی اثر مخربی روی زمین های کشاورزی داشت و سبب می شد بازدهی این زمین ها کاهش پیدا کند. از آن طرف با خشک شدن دریاچه که درست مانند دریاچه ارومیه نقش موثری در تعدیل آب و هوای منطقه داشت (<a href="http://galin.blogfa.com/post-313.aspx">این</a> را در مورد نقش دریاچه اومیه در آب هوای آذربایجان غربی ببینید. به عبارت دیگر شاید گرم تر شدن منطقه به نقل از منابع مختلف نه علت خشک شدن دریاچه بلکه مثل مورد آرال تا حدی معلول آن باشد) آب هوای منطقه در نواری به عرض ۱۰۰ کیلومتر اطراف اطراف دریاچه که سابقا معتدل بود تبدیل به آب هوای کویری شد به طوری که تابستان ها گرم تر و زمستان ها سرد تر شدند و دو فصل بهار و پاییز کوتاه تر شدند. این معنی اش بود که فصل کاشت به مرور کوتاه تر و کوتاه تر شد. اثر مخرب دیگر این غبار نمکی آلوده به آفت کش ها و کودهای شمیایی روی سلامت انسان ها بود. با اینکه که این اثر مخرب روی سلامتی برای مدت ها از عموم پنهان می شد، در نهایت معلوم شد هر جور بیماری که فکرش را بکنی از سرطان و بیماری های تنفسی و آلرژی ها تا بیماری های کلیوی و کبدی و هپاتیت و حصبه نرخ به شدت بالاتری در منطقه در مقایسه با دیگر مناطق اتحاد جماهیر شوروی داشت. کم خونی هم در میان زنان منطقه شایع شد به طوری که در یک مقطع زمانی ۸۷ درصد دختر های نوجوان، ۹۱ درصد زنان غیر باردار و ۹۹ درصد (این رقم در ایران خودمان هم بالا است اما نه دیگر این قدر) زنان باردار در منطقه کم خونی داشتند. مرگ میر نوزادان و مادران، موارد عقیم شدن و زایمان های مشکل و نوزادان ناقص هم در تمام این سالها در منطقه به شدت رو به افزایش بود. یک نمونه از مناطقی که آسیب شدید دیده بود منطقه کزیل اوردا در قزاقستان بود که در آن امید زندگی از ۶۴ سال با کاهشی باور نکردنی به ۵۱ سال رسده بود (منبع <a href="http://www.adb.org/Documents/Presentations/RC_Shared_Water/Ataniyazova.pdf">این</a> و <a href="http://www.iml.rwth-aachen.de/elearning/srw/uebungsmaterial/AralSeaDisaster.pdf">این</a>). از آن طرف هم استفاده بیش از حد کود و سموم که سبب آلودگی منابع آب شیرین منطقه اعم از جریان های سطحی و به خصوص سفره های آب زیر زمینی شده بود، به همراه پایین رفتن تدریجی سطوح آب های زیر زمینی دسترسی به آب آشامیدنی سالم را مشکل و مشکل تر می کرد و نبود تاسیسات کافی برای تصفبه آب برای این سطح از آلودگی سبب می شد عملا عده زیادی مجبور به استفاده از آب آلوده شوند که این هم وضع را بد تر می کرد (<a href="http://www.cambridge.org/gb/knowledge/isbn/item1157926/?site_locale=en_GB">منبع</a>)***. یعنی وضع جوری شده بود که همه در منطقه اطراف دریاچه یک درد و مرضی داشتند. در نتیجه همه این مشکلات اعم از کمبود آب آشامیدنی سالم، امکانات درمانی ای که برای این سطح از بیماری ها اصلا کافی نبود و نابودی محیط زیست برای بخش بزرگی از جمعیت منطقه عملا راهی جز مهاجرت باقی نمانده بود که آن هم علی رغم حمایت ضمنی دولت کمونیستی از مهاجرت آن هایی که بیشترین آسیب را دیده بودند به دلایل مختلف سیاسی و اجتماعی عملی نشد (حدس من این است اگر روزی لازم باشد ساکنان حاشیه دریاچه ارومیه به جاهای دیگر مهاجرت کنند کل منطقه منفجر خواهد شد. حالا نظر شما را نمی دانم.)<br /><br />یک نکته خیلی ناجور هم در این داستان فیدبک های مثبتی زیادی بودند که همه وضع را بدتر و بدتر می کردند. مهم ترین اش این بود که هر چه بازدهی کشاورزی کاهش پیدا می کرد، مصرف کود های شیمیایی و آب بالاتر و بالاتر می رفت تا این کاهش جبران شود تا جایی که با کمال شگفتی که در یک مقطع زمانی مصرف کود شیمیایی آن به تا ده برابر متوسط سرانه در اتحاد جماهیر شوروی و سرانه سموم آفت کش در منطقه به پنجاه برابر سرانه در روسیه رسید و بعد هم که بخش بزرگی از همین کود های شیمیایی راهش را به آرال باز کرد و به صورات غبار بر سر همان کشاورزانی که از آن استفاده می کردند تا معیشت خود را نجات دهند فرو ریخت. یک فیدبک مثبت دیگر این بود که با نمکی شدن زمین کشاورزان سعی کردند با آب بیشتر نمک را شستشو دهند که این هم به نوبه خودش هم سبب کاهش آب ورودی به آرال می شد و هم این آب هر چه نمک و کود بود با خودش می شست و به آرال می برد و آرال را نمکی تر و آلوده ترمی کرد و اوضاع را بدتر می کرد. یکی دیگرش هم این بود که به مرور که با تغییرات آب و هوایی فصل کاشت درمناطق نزدیک تر به دریاچه کوتاه شد زمان دیگر برای کاشت پنبه به اندازه کافی طولانی نبود و در نتیجه درصد بزرگی از کشاورزان به جای پنبه برنج کاشتند که فصل کاشت کوتاهی لازم داشت اما آب بیشتری می خواست (منبع باز هم <a href="http://www.cambridge.org/gb/knowledge/isbn/item1157926/?site_locale=en_GB">این</a>). از یک منظر همه این موارد نمونه های بارزی از <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Prisoner%27s_dilemma">معمای زندانی</a> و مساله <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Tragedy_of_the_commons">tragedy of the commons</a> بودند که در <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post_31.html">این مطلب</a> من با آنها آشنا شدیم. در همه این موارد منافع همه کشاورزان طبیعتا در این بود که با هم همکاری کنند و هر کس از سرانه مصرف آب و کود شمیایی و سموم اش بکاهد اما در رقابت بر سر منابع و سهم آلوده کردن محدود برای همه کشاورزان درست مثل معمای زندانی استراتژی غالب ترکاندن بقیه بود که نتیجه اش فقط شتاب گرفتن روند خشک شدن و آلودگی دریاچه آرال بود. نکته اصلی هم که من را به شدت در مورد دریاچه ارومیه نگران می کند همین است. من استعداد به وجود آمدن این فیدبک های مثبت و این معماهای زندانی را کاملا در ایران خودمان هم می بینم. در همین حال حاضرش مصرف سموم و کود شمیایی در ایران بدون ضابطه و خارج از کنترل است (<a href="http://www.etemaad.ir/Released/90-06-16/279.htm">این</a> را ببینید) و یا حفر چاههای عمیق غیر مجاز به شدت رایج است طوری دولت به فکر افتاده جلوی آن را بکیرد (<a href="http://ainanews2.atorpat.com/Default.aspx?tabid=1298&articleType=ArticleView&articleId=96603">منبع</a>) و هر چند هنوز میزان سرانه استفاده از سموم و کود شیمیایی با میزانش در حوزه دریاچه آرال فاصله زیادی دارد اما اگر زمانی به علت کاهش بازدهی کشاورزی منتج از خشک شدن دریاچه ارومیه انگیزه مصرف بیش از حد سموم و کود های شیمیایی و آب های زیر زمینی به وجود آید پیش بینی من این است وضعیت بسیار ناجور خواهد بود. حالا این را کنار این نکته بگذارید که ارومیه در منطقه ای <a href="http://www.ij-healthgeographics.com/content/6/1/8">باد خیز است</a> و طبق بر آورد سازمان بهداشت جهانی خطر پراکندگی ذرات معلق در آن با باد نسبتا بالا است***. به علاوه دولت پرافتخار ایران هم سابقه درخشانی در حفاطت از محیط زیست ندارد و وقتی دولت شوروی با آن گردن کلفتی اش نتوانست اوضاع را کنترل کند بعید می دانم دولت ایران هم اگر اوضاع بحرانی شود بتواند مثلا جلوی مصرف بیش از حد کود و سموم را بگیرد. نتیجه می تواند خیلی وحشتناک باشد و همان غبار نمکی آلوده به کود و سموم شیمیایی که بر مردم ناحیه آرال بارید در مقایس کوچک تری بر سر مردم استان های غربی کشور ما هم ببارد که سلامت مردم را به خطر خواهد انداخت و هزینه های فوق العاده زیادی را به ما تحمیل خواهد کرد.<br /><br />یک سوالی که این جا مطرح می شود این است چرا دولت کمونیستی معتقد به برنامه ریزی مرکزی شوروی عملا برای حل مشکل اقدام جدی انجام ندادند و دست کشاورزان را برای تخریب هر جه بیشتر محیط زیست باز گذاشتند؟ اولین و مهم ترین دلیل این است که بیشتر تغییرات زیست محیطی روندی تدریجی و غیر خطی دارند. به علاوه هر سیستم زیست محیطی تا میزان مشخصی پایدار است و می تواند فشار وارده به آن را تحمل کند. به این معنی که سیستم زیست محیطی مزبور خیلی وقت ها در یک وضعیت (فاز) می کند و هر چه قدر که شما با آن ور می روی و به آن فشار وارد می کنی باز هم همه چیز گل و بلبل به نظر می رسد. تا ابن که این فشار به یک حد بحرانی می رسد و ناگان رفتار سیستم زیست محیطی مزبور از اساس عوض می شود و به حالت پایدار جدیدی می رود که دیگر هم به این آسانی از این حالت پایدار جدید در نمی آید (این نقطه تغییر حالت ناگهانی سیستم با تغییر تدریجی ورودی های سیستم اسم های زیادی دارد و در فیزیک به آن نقطه <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Phase_transition">گذر فاز</a> و در علوم محیط زیستی به آن <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Tipping_point_%28climatology%29">tipping point</a> می گویند). مثلا در مورد دریاچه آرال این کاهش آب ورودی به دریاچه و عوارضش تا مدت ها اثرش را نشان نمی داد و کاهش سطح آب روند کندی داشت. در نتیجه ملت و جکومت وقت فکر می کردند که اوضاع عادی است تا این که ناگهان وضعیت به یک حد بحرانی رسید و قبل از این که دولت شوروی فرصت کند کاری کند سطح آب به شدت پایین رفت در یکی دو دهه کل دریاچه رسما خشک شد. به عبارت دیگر تمام مشکلات جور واجوری که من پاراگراف های قبل برای شما تعریف کردم اثرشان به تدریج و طی چند دهه اول به آرامی ظاهر شد و بعد کم کم شدت گرفت و همین در چند دهه اول تشخیص آنها را از یک مثلا سیکل طبیعی که ناشی از اقدامات انسانی نیست مشکل می کرد. بامزه اش این است که یک در دهه هفتاد یک مهندس روس بعد مشاهده وضعیت آمده بود <a href="http://www.highbeam.com/doc/1G1-84184701.html">گفته بود</a> اینجا اشتباه از طبیعت است و یکی دیگر هم گفته بود خشک شدن دریاچه اجتناب ناپذیر است! هر دوی این دو گزاره گهر بار هم بیست سال بعد اشتباه بودنشان معلوم شد. درست هم به دلیل همین تدریجی بودن تغییر است که اصولا حول بیشتر فاجعه های زیست محیطی یک عدم اجماع علمی وجود دارد و درست مثل وضعیت فعلی ایران همیشه هستند کسانی که قضیه را بیشتر سیکلی طبیعی و تا حدی خارج از کنترل انسان بدانند. در نهایت هم ترکیب این عدم اجماع با هزینه های بالای اقدام برای حل مشکل عملا به سیاست مداران این اجازه را می دهد که کاری انجام ندهند یا اقداماتشان کافی نباشد. دلیل دوم بر می گردد به مساله <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Externality">اکسترنالیتی</a>. همان طور که در <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/corporations-are-people.html">این مطالب</a> دیدیم اکسترنالیتی یعنی اینکه هزینه یک فعالیت اقتصادی در پاچه یک شخص ثالت بدون خواست و رضایت آن شخص برود. به عبارت دیگر شمای فعال اقتصادی بیایی برای کاهش هزینه هایت آنها را به شخصی یا چیزی بیرونی انتقال دهی. این را داشته باشید. حالا فرض کنید که شما خروشف خردمند در دهه پنجاه هستید. شما می خواهید هر چه سریع تر کشورتان در کشاورزی خودکفا شود و به علاوه اقتصاد مناطق آسیای میانه که زیر حکمرانی دولت مترقی کمونیست است پیشرفت کند. مشکل این جا است که آباد کردن و توسعه درست هزینه دارد و شما که درگیر جنگ سرد با آمریکا شده اید ترجیح می دهید یک معجزه ای بشود و آسیای مرکزی آباد شود و کشاورزی شما بهترین در دنیا باشد و شما خرج زیادی هم نکنید. بنابراین به صورت طبیعی دولت شما دنبال راه حل های کم هزینه تر می گردد. یک راه نسبتا کم هزینه تر ساخت کانال و تغییر مسیر رودخانه های آمو دریا و سیر دریا برای آبیاری بیابان های منطقه است و شما می توانید با کمک یک سرمایه گذاری اولیه و این همه آب عملا مجانی و کود های شمیایی و آفت کش ها بیابان ها را آباد کنید. مردم هم خوشحال که آبادانی شده و به روح پدر شما سلام می فرستند و شما می توانید بودجه تان را صرف ساخت زیردریایی های اتمی کنید. اما مشکل اینجا است که این دنیا متاسفانه قوانین خودش را دارد و اصولا نمی شود یک چیزی را مجانی به دست بیاورید. هزینه این خودکفایی و آبادانی آسان شما هم فشاری است که به محیط زیست وارد می شود. به عبارت دیگر محیط زیست است که بدون آنکه بخواهد، دارد هزینه آبادانی شما را که قائدتا شما باید خودتان با زدن از هزینه برنامه های نظامی تان و مردمتان با کار و کوشش بیستر پرداخت می کردند می دهد. این یک مثال واضح از اکسترنالیتی است چون شما و مردمتان آمده اید مشکل خودتان را به جای حل گردن موجودی خارجی و نسل های بعد انداخته اید. حالا اگر از آن طرف تغییرات محیط زیست خودش را هم همان طور که گفتیم در آن اوایل نشان ندهد ممکن است شما به کل یادتان برود چه کار دارید می کنید و فکر کنید که این آب اصولا مجانی است. چیز مجانی هم یک خاصیت بدی دارد. وقتی به آن عادت کردی اگر یک روز نباشد بد جور شما دردتان می آید. اگر بخواهیم از یک منظر دیگر به قضیه نگاه کنیم کاری که شما کرده اید این بوده که دم و دستگاه نالایق شما به علاوه مردم نا آگاه که عرضه طراحی و اجرای یک توسعه واقعی را نداشته اند، آمده اند با یک میانبر سر خودشان را کلاه گذاشته اند و یک توسعه قلابی به بهای نابودی آینده نسل های بعد را به خودشان قالب کرده اند. درست هم به همین دلیل وقتی که کم کم نشانه های آسیب به محیط زیست از اویل دهه شصت رو می شود خیلی از آدم ها و دم دستگاه مدیریت شما نمی توانند و نمی خواهند بپذیرند که علت اصلی این وضع فعالیت های بشری بوده. چون قبول این نکته به معنی دست کشیدن از عادت شیرین سواری مجانی است که خیلی سخت بشود کسی را راضی کرد که این کار را نکند. درست هم به همین دلیل است که در دهه هفتاد و هشتاد مساله در شوروی سابق امنتی می شود و هر گونه اشاره به مساله سانسور می شود (<a href="http://www.springerlink.com/content/n582p783761xr3w8/">منبع</a>). از آن جالب تر این است که به نظر می رسد به هر حال در دهه شصت و هفتاد تحلیل سود زیان (هر چند نادرستی) هم صورت گرفته بوده و با بزرگ کردن ضرر اقتصادی اقدامات لازم عملا آگاهانه تصمیم ادامه روند سابق گرفته شده است (<a href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0959378093900056">منبع</a>). در واقع مجموعه دولت شوروی در نهایت ترجیح داده است که به توهم شیرین توسعه همین طور ادامه دهد. از این نظر شاید هم بتوان گفت چرا مساله دریاچه ارومیه در آذربایجان هم امنیتی شده است. شاید چون قبول خراب بودن اوضاع و اقدام جدی برای رفع مشکل برای دولت و مردم ایران هم به اندازه دولت و مردم شوروی سخت است. و هیچ کس نمی خواهد قبول کند که گسترش پر افتخار و ساده تر کشاورزی در منطقه به جای کار سخت اجرای یک برنامه توسعه واقعی و پایدار هزینه های کار را گردن دریاچه ارومیه انداخته است. درست هم به همین دلیل است که طرح هایی مثل انتقال آب ارس به دریاچه اورمیه از نظر من جدای هزینه بالایش نادرست به نظر می آیند. نظر به مجانی نبودن هیچ چیز مطمئنا اجرای چنین طرح هایی یک سری اکسترنالیتی جدید به محیط زیست تحمیل خواهد کرد به اضافه اینکه این راه حل یک جور هایی قلابی است. این راه حل فقط به ما کمک می کند که کمی بیشتر از دوش محیط زیست سواری بگیریم و فاجعه غیر قابل اجتناب را کمی عقب بیاندایم بدون آنکه واقعا مساله مان را حل کنیم. حالا از این نکته که به هر حال انتقال آب از ارس بازندگانی در حوزه آن رود خواهد داشت می گذریم. آخرش فقط یک راه می ماند: وقت آن شده که مردم و حکومت ما به فکر انجام کار سخت و گل توسعه پایدار باشند و جا پای حکومت و مردم شوروی سابق در نادیده گرفتن حقیقت نگذارند.<br /><br />یک درس دیگری هم ما اینجا می گیریم. اینکه محیط زیست اگر آسیب ببیند درست کردنش به این آسانی ها نیست؛ کما این که تلاش برای احیای منطقه آرال هم با وجود مشارکت بانک جهانی و تلاش کشور های آسیای میانه به کندی پیش می رود (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Aral_Sea">این</a>). بنا براین اگر روزی قرار شد در کشوری برنامه ای اجرا شود که تغییری بزرگ در پارامتر های زیست محیطی می دهد برای جلوگیری از اتفاقات ناجور دولت باید به صورت فعال محیط زیست را زیر نظر بگیرد و امکان این که برنامه ها در صورت نیاز اصلاح و حتی متوقف شوند در برنامه تا حد امکان پیش بینی شود. به علاوه با توجه به این نکته که همیشه یک نقطه بحرانی وجود دارد که برگشت از آن بسیار مشکل است باید توجه خاصی به شناسایی حد این نقاط برگشت ناپذیر بشود و تا جایی که می شود تنها وقتی چراغ سبز برای ادامه تغییرات زیست محیطی داده شود که مطئن باشیم نزدیک یک نقطه بحرانی نیستیم. از همه مهم تر باید به نشانه های خطر هر چند کوچک حساسیت بیشتری داشت چرا که اگر تغییری اتفاق بیفتد معمولا ناگهانی است. کارهایی که به هیچ وجه در حال حاضر در ایران انجام نمی شود و در حوزه کشاورزی ما فقط توکلمان به ابالفضل است که چیزی نمی شود. معاون وزارت نیرو می آید می گوید نباید در وضعیت اغراق کرد در صورتی که ذات فاجعه های زیست محیطی به ما می گویند اتفاقا اینجا اگر اغراق کردیم عقلانی است. به علاوه تجربه تلاش تقریبا ناموفق کشور های حوزه آرال در ده پانرده سال گذشته برای حل مشکلشان نشان می دهد اگر بخواهیم وقتی اوضاع واقعا خراب است کاری کنیم ممکن است دیر شده باشد.<br /><br />ممکن است آخر این مطلب یکی بیاید بگوید حالا این کار گل <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Sustainable_development">توسعه پایدار</a> را چه طور باید انجام داد. من جواب ساده و سرراستی برای این سوال ندارم و اصلا هدف از نوشتن این مطلب هم پاسخ به این سوال نبوده است. مساله توسعه پایدار مثل بقیه مسایل اقتصادی یک مساله پیچیده است که راه حل ساده ای ندارد و کلی آدم هم الان دارند روی آن کار می کنند. مشخصا برای توسعه پایدار به مجموعه ای از مشارکت بازار به همراه حضور به جا و حساب شده دولت نیاز است. یعنی نمی شود با یک راه حل ساده انگارانه مثل کاهش ضربتی سهمیه آب کشاورزی و یا انتقال آب از ارس یا باز کردن سد ها مساله آن را حل کرد چون به هر حال حیات اقتصادی منطقه در حال حاضر به آب وابسته است و هر حرکت نادرستی سبب نابودی زندگی خیلی ها خواهد شد. یک راه بیشتر ندارد. اگر ملت و حکومت واقعا به آینده خودشان و نسل های بعدی اهمیت می دهند تلاش در جهت توسعه پایدار را شروع کند و آماده باشند که هزینه های اضافی اش را کم کم بدهند و آن را از روی دوش محیط زیست بردارند. درخواست از حکومت برای خلق راه حلی از غیب و یا امنیتی کردن ماجرا جواب نخواهد داد کما اینکه در مورد دریاچه آرال هم نداد.<br /><br />پی نوشت:<br />* یک معنی این نکته این است که من فکر می کنم <a href="http://chaay.ghoddusi.com/2011/09/post_1240.html">این نظر</a> کمی ساده سازی بیش از حد است. نویسنده این وبلاگ می گوید که چون اصولا تابع منافع کشاورزی نزولی به مقیاس است (با زیر کشت رفتن زمین های بهره وری از آب کاهش می یابد)، گسترش کشاورزی عملا در یک نقطه ای متوقف می شود و شاید هم دریاچه خود به خود نجات پیدا می کند (هر چند نویسنده واضح به این نکته آخر اشاره نکرده است). مساله این جا است که چون دامنه خطی بودن تابع منافع کشاورزی وسیع است اصلا معلوم نیست که این نقطه توقف رشد در جایی اتفاق بیفتد که آستانه آسیب به محیط زیست رد نشده باشد. اتفاقی که در در مثال دریاچه آرال دقیقا رخ داد.<br /><br />** راستش را بخواهید من مشکل اساسی با آمار مربوط به ایران دارم. <a href="http://climatechange.ir/blogs/36-blogen/551-urmia-lake-6.html">اینجا</a> به نقل از سایت وزارت جهاد سازندگی می گوید که زمین های زیر کشت در سی سال گذشته ثابت مانده که به نظر من منطقی نمی آید. تقریبا همه آدم های دیگر از جمله معاون امور آبی وزارت نیرو و معاون استاندار می گویند (<a href="http://www.tabnak.ir/fa/news/188540/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D8%BA%D9%81%D9%84%D8%AA%DB%8C-50-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87">این </a>و <a href="http://www.tabnak.ir/fa/news/188540/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D8%BA%D9%81%D9%84%D8%AA%DB%8C-50-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87">این</a>) میزان زمین های زیر کشت زیاد شده و کشت آب بر هم رواج پیدا کرده. حالا من حرف چه کسی را قبول کنم؟ یک دوستی داشتم که در سازمان محیط زیست ایران کار می کرد. او تعریف می کرد درخواست فلان آمار مثلا از طرف فلان سازمان بی المللی برایشان می آمد. مسوول مربوطه هم چون اصولا آنها در خیلی از موارد آمار به درد بخوری نداشتند با مشورت با بخار معده اش یک عددی در سند های مربوطه می نوشت و برای متقاضی می فرستاد. راست و دروغش با خودش.<br /><br />*** البته مشخصا همبستگی به معنای علیت نیست و این که بیماری ها به همراه خشک شدن دریاچه ظاهر شده اند لزوما معنی اش این نیست که خشک شدن دریاچه مسوول این بیماری ها است و تا مدت ها بخش بزرگی از دانشمندان وابسته به حکومت شوروی مدام عین طوطی این نکته را تکرار می کردند. اما از یک جایی که گذشت این قدر آش شور شد که دیگر کسی رویش نشد بگوید علت مشکلات بهداشتی در منطقه ربطی به خشک شدن دریاچه ندارد. به علاوه اینکه با فروپاشی شوروی فرصت آنکه مطالعاتی انجام شود که رابطه علت و معلولی بین وضعیت بهداشتی منطقه و فاجعه آرال را بررسی کند هم به وجود آمد (مثلا <a href="http://www.blogger.com/www.fao.org/docrep/w2598e/w2598e04.htm">این</a> را ببینید)<br /><br />**** در یک کامنت یک مطلبی که الان یادم نیست کجا بود یک دانشمندی امده بود گفته بود که مگر کویر نمک قم آنجا مشکل سلامتی ایجاد کرده است که حالا ما نگران کویر نمک شدن ارومیه باشیم. این دوست دانشمند را ارجاع می دهم به همان نقشه بادخیزی منطقه سازمان بهداشت جهانی و البته تفاوت گستردکی کشاورزی و استفاده از سموم و کود شیمیایی در اطراف کویر نمک و دریاچه ارومیه.<br /></div>untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com10tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-2201561868057603382011-11-14T23:04:00.018-06:002011-11-15T14:48:25.923-06:00سبیل<div style="text-align: right;" dir="rtl">من دیشب که مطلب بحران مالی را تمام می کردم ظاهرا زیادی خوشحال بودم و یادم رفت در مورد یکی از موارد مهم و جالب موثر در بحران یعنی behavioral economics بنویسم. به هر حال آن را به مطلب پایینی اضافه می کنم و الان خوشه های خوشه-فاک ما از هشت تا به نه افزایش یافته است. <a href="http://9133.blogspot.com/2011/11/blog-post_13.html">آن</a> را بخوانید!<br /><br />حالا که آمدم اینجا یک ماجرا هم تعریف کنم. معمولا در دانشگاه ما به در و دیوار آسانسورها پوستر سخنرانی های مختلف به همراه عکس سخنران مربوطه را می جسبانند و برای آن تبلیغ می کنند. یک مدتی بود در یکی دو آسانسور در دانشگاه ما شخص یا اشخاصی ناشناس و ضد اجتماع به این پوستر ها حمله می کردند و برای سخنرانان سبیل و عینک و دندان دراکولایی می گذاشتند. امروز که سوار آسانسور مربوطه شدم دیدم که یک کاغذ پرینت گرفته اند و زده اند به دیوار که رویش تعدادی صورت کارتونی بدون سبیل وجود دارد و بالایش نوشته است: اگر به کشیدن سبیل علاقه دارید از صورت های زیر استفاده کنید اما اعلامیه ها را تخریب نکنید. ملت هم آمده بودند عقده سبیل کشی خود را بر روی آن صورت ها تخلیه کرده بودند. برای صورت ها دیالوگ هم نوشته بودند و بین صورت ها بگو و مگوهایی هم در گرفته بود. در نتیجه فقط یکی از تبلیغات سخنرانان سبیل داشت که آن هم سبیلی نازک و لطیف بود نه یک سبیل ناصرالدین شاهی معمول. ظاهرا هم وقتی که کاغذ مربوطه پر می شود و همه صورت های کارتونی سبیل دار می شوند یک کاغذ جدید می زنند به دیوار آسانسور. به قول آمریکایی ها made my day.</div>untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-28134149904857221172011-11-13T20:56:00.049-06:002011-11-20T12:48:50.941-06:00بحران مالی - خدا بخواهد قسمت آخر<div style="text-align: right;" dir="rtl">من در <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/derivatives.html">اینجا</a> و <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post_31.html">اینجا</a> و <a href="http://9133.blogspot.com/2011/11/blog-post.html">اینجا</a> یک سری مقدمه در مورد بحران مالی نوشتم. اگه این مطلب ها رو نخوندید توصیه می کنم اول اونها رو بخونید و بعد بروید سراغ ادامه مطلب.<br /><br />یکی از کلمه های مورد علاقه من کلاستر فاک (cluster-fuck بر وزن cluster-bomb یعنی همان بمب خوشه ای خودمان) هست و کاربردش در توصیف وضعیت هایی است که در آنها همه چیز این قدر با هم اشتباه است که انسان فقط به فاک نمی رود، بلکه از تمام جهت های ممکن فاک ها به صورت خوشه ای روی او عمل می کنند. یک مثال از چنین وضعیت هایی بحران مالی اخیر آمریکا است که در آن این قدر بازار، حکومت و مردم آمریکا خواسته و یا نا خواسته اشتباهات جور واجور کردند که رسما راه ندارد هیچ کلمه مهربان تری از کلاستر فاک را برای توصیف آن سیرک استفاده کرد. البته بعضی از آدم های لیبرتارین و نزدیک به وال استریت (<a href="http://www.capitalnewyork.com/article/culture/2011/11/3971362/bloomberg-plain-and-simple-congress-caused-mortgage-crisis-not-banks">مثلا شهردار نیویورک</a>) هستند که می گویند قضیه بحران مالی فاک خوشه ای نبوده و همه چیز خیلی گل و بلبل بوده تا اینکه حکومت بی دست و پا و مردم بی چشم و رو می آیند اشتباهاتی مهلک می کنند و بحران می شود. بیایید اول داستان این اشتباه مهلک را به روایت آنها بخوانیم:<br /><br />همه چیز در دهه سی آمریکا گل و بلبل بود تا دو جانور به نام فنی می (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Fannie_Mae">Fannie Mae</a>) و فردی مک (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Freddie_Mac">Freddie Mac</a>) توسط کنگره برای کمک به خانه دار شدن مردم فقیر بعد از بحران بزرگ دهه سی تاسیس شدند. این دو جانور در واقع <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Government-sponsored_enterprise">کورپوریشن هایی وابسته به حکومت</a> بودند که هدفشان تسهیل دسترسی مردم کم در آمد به وام های مسکن بود. مکانیزم کار این دو جانور هم این گونه بود که می آمدند از کمپانی ها و بانک هایی که وام مسکن می دادند وام هایی را که از یک حدی مبلغشان درشت تر نبود و یک سری شرایط دیگر مانند ریسک قابل قبول را داشتند می خریدند، یعد بخشی از آنها را پیش خودشان نگه می داشتند و بخشی دیگر را در قالب MBS ها (که توضیح آنها را در <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/derivatives.html">این مطلب</a> دادیم) تبدیل به بسته های سرمایه گذاری کرده و بعد از تضمین این MBS ها آنها را به دیگر سرمایه گذاران می فروختند. این سرمایه گذاران هم خوشحال که این سرمایه گذاری ها توسط این دو کورپوریشن که حمایت ضمنی دولت فدرال را داشتند تضمین شده حاضر بودند این MBS ها را با سود بالاتری نسبت به سود اولیه وام های مسکن در ازای ایمن بودن آنها بخرند. به این ترتیب اگر کمپانی ها و بانک هایی که وام مسکن می دانند شرایط مورد نظر فنی و فردی را تامین می کردند همیشه می توانستند وامی را که دادند به پول تبدیل کنند و سریع از دست آن خلاص شوند. اما اگر وام ها شرایط مورد نظر فنی و فردی را نداشت باید بانک ها خودشان وام هایشان را آب می کردند. در نهایت وجود این دو کورپریشن دولتی سبب می شد که به بازار وام مسکن نقدینگی لازم تزریق شود و در نتیجه آدم های بیشتری بتوانند وام مسکن بگیرند و صاحب خانه شوند. بعد در سال ۱۹۶۸ سهام فنی و فردی که تا آن زمان دولتی بودند در بازار بورس به سرمایه گذاران خصوصی عرضه شد و به مرور زمان هم قوانینی که شرایط وام هایی که فنی و فردی می خریدند را مشخص می کردند آسان تر شدند و فنی و فردی وام های بیشتری را خریدند. بعد هم در سال ۱۹۷۷ کنگره قانون <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Community_Reinvestment_Act">Community Reinvestment Act</a> را در اقدامی مداخله جویانه در کار بانک ها تصویب کرد که به بانک ها و شرکت های وام دهنده فشار می آورد که به آدم ها بدبخت و بیچاره هم وام بدهند و البته بعد آنها را به فنی و فردی بفروشند. این روند را کلینتون تشدید کرد و در نتیجه کم کم بیشتر و بیشتر تعداد بیشتری آدم بدبخت بیجاره که اعتبار و کار درست و حسابی نداشتند توانستند وام مسکن بگیرند. بانک ها هم علی رغم میلشان مجبور شدند در حالیکه به زور آنها را روی زمین می کشیدند و می بردند به وام دادن به این آدم ها تن در بدهند. این آدم های فقیر هم که بی مسوولیت. با اینکه می دانستند که شکل باز پرداخت یک وام مسکن چند صد هزار دلاری نیستند ریختند برای وام گرفتن. در نتیجه بازار وام های مسکن پر ریسک که به آن <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Subprime_lending">sub-prime mortgage market</a> می گویند به شدت تقویت شد. بانک ها هم که مجبور بودند با این وامهای sub-prime سر و کله بزنند سعی کردن در قالب derivative ها ریسک این وام ها به بقیه موسسات مالی منتقل کنند تا بازار ایمن تر شود که متاسفانه نشد و بازار derivative ها به محض این که آن آدم های بی مسوولیت با اولین مشکلات اقتصادی قسط هایشان را ندادند ترکید و بحران مالی شد و همه بدبخت شدند. بنابراین مقصر های اصلی کنگره و دولت فدرال و مردم فقیر بی مسوولبت (که معمولا یا رنگین پوست بودند با لاتینی تبار و البته دمکرات) در این بحران مالی بودند و وال استریت هم خودش این جا قربانی بوده است.<br /><br />راستش من به شدت با هم آوردن سرو ته بحران مالی با روایت بالا مخالفم و به نظرم این روایت که امثال فاکس نیوز (معادل خبر گذاری فارس در ایران) <a href="http://video.foxbusiness.com/v/4508717/whos-at-fault-for-2008-financial-crisis/">آن را</a> هر روز تکرار می کنند یکی از بزرگ ترین خالی بندی ها در تاریخ معاصر کشور آمریکا است. (در کمال شگفتی از یکی خوانندگان یاد گرفتم که اقتصاد دانی وطنی به نام آقای غنی نژاد هم تا حدودی طرفدار <a href="http://tiny.cc/wkede">این روایت</a> است.) حقیقت این است که روایت بالا تنها یکی از جنبه های کل ماجرا است که عده ای دوست دارند آن را بزرگ کنند تا همه چیز گردن کس دیگری جز بازار بیفتد. نه اینکه مداخله های دولت که من هم به آنها اشاره خواهم کرد در این ماجرا دخیل نبوده است اما به نظر من مشکلات بازار بود که باعث شد بحران این قدر شدید شود و دامنه اش به بیشتر بخش های اقتصادی برسد*. پس بیایید کمی به عمق قضیه برویم و من یکی یکی جنبه های کلاستر فاک بحران مالی را برایتان توضیح دهم.<br /><br />اول. همان طور که در <a href="http://9133.blogspot.com/2011/11/blog-post.html">این مطلب </a>دیدیم بانک مرکزی آمریکا و در رأسش آلن گرینسپن در اوایل دهه گذشته نرخ بهره را بر مبنای اعتمادش به بازار کاهش داد و آن را برای مدت زمانی طولانی پایین نگه داشت. او نرخ بهره را از شش و نیم درصد در سال ۲۰۰۰ به رقم بی سابقه یک درصد در سال ۲۰۰۲ رساند و تا ژوئن سال ۲۰۰۴ نرخ بهره را روی یک درصد نگه داشت (منبع امار و ارقام <a href="http://www.gpoaccess.gov/fcic/fcic.pdf">این</a> و <a href="http://www.amazon.com/How-Markets-Fail-Economic-Calamities/dp/0374173206">این</a>). بعد معلوم شد که این تصمیم بانک مرکزی آمریکا اشتباهی مهلک بوده. با توجه به این که در آن سال ها تورم ۲ درصد بود این تصمیم بانک مرکزی آمریکا به این معنی بود که هزینه قرض کردن پول منفی است و بنابراین همه ریختند برای هر چه بیشتر پول قرض کردن. در نتیجه کل جمع میزان همه بدهی ها در آمریکا از رقم ۳۲ هزار ملیارد دلار در سال ۲۰۰۲ با ۴۲ درصد افزایش به ۴۵ هزار ملیارد دلار در سال ۲۰۰۶ رسید (برای آنکه دستتان بیاید چه قدر این رقم ها بزرگند بگویم که کل تولید ناخالص داخلی آمریکا با آن عظمتش در آن زمان حدود ۱۵ هزار ملیارد دلار بود). یک سوم از این بدهی سهم بدهی های خانوار شامل وام مسکن و کارت های اعتباری بود و یک سوم دیگرش سهم موسسات مختلف مالی و یک سوم بقیه هم مربوط به بدهی های دولت آمریکا و سایر کورپوریشن ها بود. این که چرا رقم بدهی های موسسات مالی هم این قدر زیاد بود درکش زیاد سخت نیست. وقتی عملا هزینه ای برای قرض کردن پول وجود نداشت برای بانک ها و موسسات مال صرف می کرد که با قرض کردن پول leverage خود رو بالا ببرند و همان طور که در <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post_31.html">این مطلب</a> توضیح دادیم امکان سود کردنشان را به بهای ریسک بیشتر بالا ببرند. در نتیجه میزان تعهدات مالی همه بانک ها به شدت در از سال ۲۰۰۲ تا سال ۲۰۰۶ اقزایش پیدا کرد و همه بانک هر چه بیشتر به پول قرض کردن وابسته شدند. از آن طرف یک اتفاق مهم در سال ۲۰۰۴ افتاد. حکومت ها در همه جای دنیا برای کنترل ریسک فعالیت های بانک ها آنها رو ملزم می کنند که به میزانی پول قرض کنند که نسبت بدهی ها به تراز مالی آنها (debt to equity ratio) از میزان مشخصی تجاوز نکنه تا به این ترتیب هر بانکی یک حداقلی از موجودی رو در صورت مواجه با مشکل برای بازپرداخت قرض هاش داشته باشد. در بانک داری سنتی معمولا این نسبت ۱۲ است اما در سال ۲۰۰۴ <a href="http://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=6&ved=0CGEQFjAF&url=http%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FU.S._Securities_and_Exchange_Commission&ei=84rATuOEIqKAsgKmq-TfBA&usg=AFQjCNFM7_vgfRvUcYYH1C7f-Y3hRFok8A">SEC</a> که بخش عمده نظارت بر وال استریت و معاملات مالی بر عهده اش بود؛ زیر فشار لابی بانک ها پنج بانک بزرگ سرمایه داری آمریکا (گلدمن سکس، مورگن استنلی، مریل لینچ، بر استرنز و لمن برادرز) را از این قانون مستثنی کرد و به اون ها عملا اجازه داد که هر چه بیشتر دلشون می خواد برای افزایش leverage هاشون پول قرض کنند و debt to equity ratio خودشون رو تا حتی در مواردی تا ۳۳ بالا ببرند (<a href="http://www.nytimes.com/2008/10/03/business/03sec.html?em=&pagewanted=print">منبع</a>). برای اینکه بفهمید معنی debt to equity ratio برابر ۳۳ چیست فرض کنید که تراز بانکی با نسبت تراز به بدهی ۳۳ برابر یک ملیارد دلار است. بنابراین این بانک ۳۳ ملیارد دلار بدهی دارد که با آن سرمایه گذاری کرده است. حالا اگر به هر دلیلی سرمایه گذاری های این بانک بیشتر از رقم ناچیز ۴٪ یعنی حدود ۱ ملیارد و دویست ملیون دلار ضرر بدهند این بانک ورشکست می شود. بنابراین افزایش leverage و در نتیجه نسبت فوق خیلی جای خطای کمی برای بانک ها و موسسات مالی در سرمایه گذاری هایشان می گذارد و هر اتفاق نسبتا کوچکی ممکن است باعث ورشکستی های گسترده شود. حالا این را بگذارید کنار مدل های معیوب محاسبه ریسک که در <a href="http://9133.blogspot.com/2011/11/blog-post.html">این پست</a> توضیحش را دادیم. بانکی که اصلا جای ضرر دادن در سرمایه گذاری هایش را ندارد ریسک را هم به صورت سیستماتیک کمتر از چیزی که هست محاسبه می کند. فکر کنم روشن باشد که نتیجه خیلی چیز جالبی از آب در نخواهد آمد.<br /><br />دوم. نرخ پایین بهره بانک مرکزی آمریکا یک پیامد دیگر هم داشت. سرمایه گذار هایی که دنبال سرمابه گذاری مطمئن با سود قابل قبول بودند دیگر نمی توانستند سراغ اوراق قرضه فدرال یا ایالتی بروند و باید سرمایه جایگزین و مطمئنی با سود بیشتر برای آن پیدا می کردند. بنابراین همان طور که در این مطلب دیدیم derivative ها و به خصوص MBS برای پاسخ گویی به این نیاز مطرح شدند و بانک ها هم به نوبه خود شروع کردند به تلاش برای بالا بردن حجم معاملات derivative تا کارمزد بیشتری نصیب آنها شود. بنابراین در بازار وام های مسکن هم تقاضا به شدت بالا رفت و لازم بود که به طریقی این تقاضا پاسخ داده شود. بنابراین همه روی آوردند از محصولات با کیفیت بازار وام های مسکن sub-prime استفاده کنند. (بازار وام های مسکن sub-prime در دهه نود هم وجود داشت اما خیلی کوچک تر بود و به علاوه از نظر وال استریت این بازار غیر قابل اعتماد و بی اهمیت بود.) یک سناریو معمول در اولیل دهه ۲۰۰۰ این بود. یک بانک (مثلا گلدمن سکس) می آمد یک ملیارد دلار به یک کمپانی وام دهنده (مثلا Countrywide که بزرگترین دهنده وام های sub-prime در زمان خودش بود و بعد Bank of America آن را <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Countrywide_Financial">خرید</a>) پول قرض می داد . بعد کمپانی وام دهنده شروع می کرد قرض دادن این پول در قالب وام های مسکن ریسکی به آدم های بدبخت و بیجاره (<a href="http://www.rollingstone.com/politics/blogs/taibblog/mike-bloombergs-marie-antoinette-moment-20111103">این</a> را ببینید). یعنی این طوری نبود که همیشه ملت بیایند التماس کنند که به ما وام بدهید، بلکه خود کمپانی های وام دهنده به صورت فعال دنبال همچین آدم هایی می گشتند و برای آنکه بتوانند به آنها وام بدهند هزار کلک و حقه بازی هم سوار می کردند. مثلا در آن زمان کاملا معمول بود که کمپانی های وام دهنده که قاعدتا باید دنبال این باشند که ببینند وام گیرنده ها واقعا می توانند وامشان را پس بدهند یا نه، می آمدند و به افراد کم درآمد و بیکار کمک می کردند که به دروغ درآمدشان را بیشتر از چیزی که هست جا بزنند (این کار یک جرم فدرال است و قابل پی گیری در دادگاه است) تا بتوانند وام بگیرند (<a href="http://www.amazon.com/How-Markets-Fail-Economic-Calamities/dp/0374173206">منبع</a>). یا مثلا این که شرکت های وام دهنده با عرضه وام های «ابتکاری» به مشتاقان خانه دار شدن کمک می کردند. یک نمونه از این وام های ابتکاری Adjustable Rate Mortgage يا ARM بود که به وام گیرنده این امکان را می داد در سالهای اول با پرداخت نکردن سود وامش قسط پایین تری بدهد به بهای اینکه سودی که پرداخت نکرده به اصل پولی که بدهکار است اضافه شود! مشخصا برای خیلی از آمریکایی های طبقه پایین که سواد درست و حسابی نداشتند درک این نکته که چنین نوع وامی در بلند مدت به شدت به ضرر آنهاست آسان نبود و نمی فهمیدند که اینجا آنها دارند روی سود بدهی شان هم سود می دهند. بنابراین خیلی از آدم های فقیر می امدند گزینه ARM را چون ففط رقم قسط اولیه آن پایین تر بود انتخاب می کردند بدون آنکه بدانند دارند چه گرفتاری ای برای خود درست می کنند. بعد هم در سال ۲۰۰۴ همان قوانین نضفه نیمه ای که در مورد وام مسکن و رتبه بندی اعتباری لازم برای آن وجود داشت هم توسط نهاد فدرال Office of the Comptroller of the Currency <a href="http://www.policyarchive.org/handle/10207/bitstreams/1916.pdf">لغو شد</a> و بانک های سرمایه گذاری بزرگ هم که به دلیل جنس فعالیت هایشان بر خلاف بانک های تجاری به مشتریان وام های مسکن دسترسی نداشتند شروع کردند به خریدن کمپانی های فعال در بازار sub-prime تا مستقیما بتوانند از فرصت پایین بودن نرخ بهره های بانک مرکزی استفاده کنند. در نتیجه این بازار به شدت رشد کرد طوری که ارزش وامهای sub-prime پرداختی بین سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ به هزار و هفتصد ملیارد دلار رسید. چون بانک ها و کمپانی های فعال در بازار sub-prime فقط derivative ها یا وام هایی را که خرید و فروش می کردند برای زمان کوتاهی نزد خود نگه می داشتند، عملا برایشان مهم نبود که ریسک مرتبط یا این سرمایه گذاری ها واقعا چه مقدار است و تنها دنبال آن بودند به هر کس که شد وام بدهند و بعد سرمایه گذاری های ظاهرا مافوق طلایی شان را به دیگران بیاندازند. این داستان هم یک اسم خوبی بعد پیدا کرد: <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Predatory_lending">predatory lending</a> یعنی وام دادن درنده خو و منظور این بود که دیگر بانک های بی گناه و قربانی ما از سر اجبار نبود که به ملت بی پول وام می دادند، بلکه برعکس بانک هاو کمپانی های وام دهنده مثل یک شکارچی درنده دنبال مشتری برای وام هایشان می گشتند. در نتیجه همه این داستان ها تقاضا هم به صورت مصنوعی به شدت برای خانه بالا رفت و در نتیجه خانه ها مدام و مدام قیمتشان از ارزش واقعی آنها<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_housing_bubble"> بیشتر شد</a>. جالب هم است بدانید که قانون Community Reinvestment Act هیج الزامی برای کمپانی های وام دهنده که ۵۰ ٪ بازار sub-prime دستشان بود نداشت. به علاوه حدود ۳۰٪ دیگر بازار هم دست کمپانی هایی بود که Community Reinvestment Act تنها تاثیری حداقلی روی آنها داشت و هیچ جور نمی شود گفت بانک ها مجبور بودند که وارد بازار sub-prime بشوند (<a href="http://www.racialequitytools.org/resourcefiles/kirwan3.pdf">منبع</a>). یک نکته دیگر هم این بود وقتی بازار sub-prime رشد کرد فنی می و فردی مک تا آن زمان وارد این بازار نشده بودند دیدند که دارد سهمشان از بازار وام های مسکن برای آدم های کم درآمد کم می شود، بنابراین زیر فشار سهام داران خصوصی خود و حکومت که دوست داشت همه را صاحب خانه کند این دو کمپانی هم عملا مجبور شدند روش های گذشته شان مبنی بر اجتباب از وام های پر ریسک را کنار بگذارند و آنها هم به مرور شروع کردند به خرید و فروش وام های sub-prime (<a href="http://www.nytimes.com/1999/09/30/business/fannie-mae-eases-credit-to-aid-mortgage-lending.html">منبع</a>). و این خودش به نوبه خود وضعیت را بدتر کرد چون سرمایه گذار هنوز این توهم را داشتند که MBS های این دو کمپانی عملا هیچ ریسکی ندارد. ممکن است این آخرش یک سوال برای شما پیش بیاید که چرا این قدر مردم کم در آمد آمریکا دنبال وام ارزان بودند و مثلا با پس انداز کردن خانه نمی خریدند. به نظر من یک دلیل ساده دارد. رشد نا برابری. به هر حال وقتی ثروت کشوری در مدت زمان سی سال دو برابر می شود باید سهمی هم به آن آدم کم در آمد هم برسد.البته سهم او به جای ثروت واقعی وام های sub-prime و بعد کلی بدهی است، آنهم نه چون وام دهندگان عاشق آدم کم درآمد ما هستند بلکه برای اینکه میزان مصرف این آدم کم درآمد حداقل برای مدتی به اندازه سابق بماند و کورپوریشن ها بتوانند کماکان پولشان را در بیاورند. بعد از مدتی هم همان طور که انتظارش می رفت خیلی ها نتوانستند از پس قسط هایشان بر بیایند و بانک ها خانه های این آدم ها را مصادره کردند و گذاشتند برای فروش. در نتیجه کم کم عرضه خانه در بازار بالا رفت و این باعث شد که قیمت خانه به شدت سقوط کند. در نتیجه در یک مقطع زمانی خیلی ها متوجه شدند میزان بدهی آنها به فلان بانک به مراتب بیشتر از ارزش خانه شان است! در نتیجه خیلی از این آدم ها هم حتی اگر توانایی پرداخت قسط هایشان را داشتند هم از پرداختن قسط هایشان سر باز زدند؛ چون نمی ارزید برای خانه ای که دویست هزار دلار می ارزد چهارصد هزار دلار زیر قرض باشی (<a href="http://www.wisegeek.com/what-is-an-underwater-mortgage.htm">برای اطلاعات بیشتر</a>). این هم به نوبه خودش در قالب یک سیکل معیوب به مصادره های بیشتر و بدتر و بدتر شدن اوضاع انجامید.<br /><br />سوم. همان طور که در مطلب های قبل دیدیم بحران به هیج وجه این قدر دامنه دار نمی شد اگر موسسات رتبه بندی سرمایه گذاری فاسد به derivative های مشتق از وام های مسکن درب و داغان بالا نمره AAA نمی دانند. اما هر سه موسسه رتبه بندی سرمایه گذاری یعنی Moody's و S&P و Fitch به بخش بزرگی از CDO های مشتق از این وام های مسکن نمره AAA دادند و سرمایه گذاران هم که به آنها اطمینان داشتند بدون آنکه به دلیل عدم شفافیت بازار واقعا بدانند چه مزخرفی را دارند می خرند سبدشان را از این نوع CDO ها تا خرخره پر کردند و البته بانک هایی هم که این سرمایه گذاری ها را می فروختند علی رغم آن که در مواردی می دانستند چه چیزی را دارند به آنها می اندازند (مورد بعدی را ببینید) این نکته را به مشتری هایشان نمی گفتند. جالب است که غیر از صندوق های بازنشستگی دو مشتری بزرگ این نوع CDO ها دو کمپانی شیطانی فنی و فردی یعنی همان مقصران اصلی این بحران به روایت وال استریت بودند که بنا بر وظیقه قانونیشان این نوع سرمایه گذاری ها را می خریدند. به هر حال به وضوح مشکل اصلی مقررات زدایی از بازار derivative ها بود که باعث شده بود عملا نه بازار derivative ذره ای شفاف باشد، نه موسسات مالی در معاملات derivative ها باید پولی را برای جبران خسارت های احتمالی کنار بگذارند و نه بیمه این فراورده ها قانون مند باشد. درست هم به همین دلیل بزرگترین کمپانی بیمه آن زمان <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/American_International_Group">AIG</a> توانست حدود ۴۰۰ ملیارد دلار در قالب قرارداد های بیمه و CDS ها برای پوشاندن خسارت های احتمالی بازار derivative ها تعهد کند، بدون آنکه حتی یک دلار پول برای پرداخت خسارت های احتمالی کنار بگذارد (<a href="http://www.econ.yale.edu/seminars/macro/mac08/Swagel-090409.pdf">این مقاله خوب</a> را ببینید). این کاملا بر خلاف روش معمول کمپانی های بیمه در همه ی فعالیت های دیگر بود. در هر نوع بیمه دیگر اگر کسی چیزی را هزار دلار بیمه می کند شرکت بیمه مربوطه مثلا ۲۰ دلار را کنار می گذارد که اگر لازم شد خسارتی پرداخت کند این شرکت موجودی ای برای پرداخت آن داشته باشد. طبیعتا هم این رویکرد AIG سبب شد به محض ترکیدن بخش نسبتا کوچکی از بازار derivative ها AIG تا مرز ورشکستگی برود و لازم باشد دولت فدرال به سنت کینز در مجموع ۱۲۰ ملیارد دلار از پول مالیات دهندگان را برای نجات این شرکت در اختیار آن قرار دهد.<br /><br />چهارم. شاید بد نباشد در این میان به طور اخص به بانک سرمایه گذاری گلدمن سکس اشاره کنیم. ظاهرا گلدمن سکس تنها بانکی بود که دقیقا بر عکس همه خودش می دانست سرمایه گذاری هایی که می فروشد مزخرف است (<a href="http://www.nytimes.com/2009/07/17/opinion/17krugman.html?partner=rss&emc=rss">اینجا</a>). در مواردی گلدمن یک کار بامزه اضافه هم کرد. گلدمن آمد و با خرید یک سری CDS از کمپانی AIG روی ضرردادن سرمایه گذاری هایی که در غالب CDO به دیگران می فروخت، شرط بندی کرد. به این ترتیب که اگر این سرمایه گذاری ها که صاحبانشان حالا یک بدبخت دیگری بود ضرر دادند گلدمن سکس پولی از AIG دریافت کند (<a href="http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=ax3yON_uNe7I">منبع</a>). به علاوه حتی <a href="http://articles.businessinsider.com/2010-04-16/wall_street/30097785_1_fabrice-tourre-mortgage-bonds-abacus-2007-ac1">معلوم شد</a> که گلد من به این هم راضی نبود و به صورت فعال شروع کرد به فروش CDO هایی که طراحی شده بودند که ضرر بدهند تا گلدمن سکس هر چه بیشتر از محل خرید CDS ها سود ببرد. تا جایی که تا قبل از بحران مالی ارزش این نوع CDS ها به حدود ۲۲ ملیارد دلار رسیده بود. وقتی AIG نابود شد ۱۳ ملیارد دلار از پولی که مالیات دهندگان به AIG داده بودند صرف پرداخت CDS های گلدمن سکس شد. در نهایت درست به دلیل چنین روش هایی بود که گلدمن سکس بر عکس تمامی بانک های دیگر ضرر چندانی بحران مالی ضرر نکرد و بلکه حتی درست بعد از بحران مالی هم این بانک زرنگ سود آور بود (<a href="http://readersupportednews.org/news-section2/320-80/5617-senate-panel-goldman-sachs-profited-from-financial-crisis">منبع</a>). از نظر عده ای گلدمن سکس به دلیل همین روش ها بزرگ ترین کلاه بردار تاریخ آمریکاست (<a href="http://www.huffingtonpost.com/2010/04/16/goldman-sachs-fraud-expla_n_540938.html#s81812&title=Goldman_Creates_A">این را ببینید</a>). کلاه برداری که البته از نظر این عده این قدر زورش زیاد است که کسی نمی تواند به آن بگوید بالای چشمش ابرو است و وزیر خزانه داری آمریکا در زمان بحران مالی خیلی تصادفی CEO سابق این بانک است.<br /><br />پنجم. در مطالب قبلی دیدیم که چطور آلن گرینسپن ریسس بانک مرکزی آمریکا از اختیارات خودش برای نظارت بر بانک ها استفاده نکرد. عدم اشراف به مشکلات منتج از مقررات زدایی باعث شد که بن برنانکی جانشین او هم تا مدت ها اثر بحران مالی را محدود ارزیابی کند و علی رغم وضع خراب بازار کاری انجام ندهد. استدلال برنانکی این بود که وقتی کل ارزش وام های sub-prime (در سال ۲۰۰۷) حدود هزار و خورده ای ملیارد دلار است که تنها بخش نسبتا کوچکی از ۱۲ هزار ملیارد دلار ارزش کل وام های مسکن در آمریکا است و وقتی کل ارزش بازار بورس آمریکا حدود ۱۸ هزار ملیارد دلار است جای نگرانی نیست. حتی اگر به فرض محال نیمی از ارزش وام های sub-prime نابود شود این معادل پایین رفتن ۴ درصدی بازار بورس خواهد بود که چندان فاجعه بزرگی نیست (باز هم از <a href="http://www.amazon.com/How-Markets-Fail-Economic-Calamities/dp/0374173206">این کتاب</a>). اما چیزی که او به آن دقت نمی کرد این بود که به دلیل نرخ بالای leverage بانک ها به شدت در برابر ضرر آسیب پذیر بودند و همین ضرر نسبتا کم وام های sub-prime می توانست یک بانک را زمین بزند (<a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post_31.html">این مطلب</a> را یادتان بیاید). به عبارت دیگر چون بانک ها موقع معاملات derivative ها پولی را کنار نمی گذاشتند، از نظر liquidity هم خیلی ضعیف تر از میزان مطلوب بودند و در صورت حتی ضرری نسبتا کوچک کل نقدینگی آن ها روی هوا می رفت. به علاوه به محض آنکه یک بانک دچار مشکل می شد مطابق <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post_31.html">معمای زندانی</a> اعتماد و همکاری بین بانک ها به طور کامل از بین می رفت و این مشکلات بانک ها چندین برابر می کرد. در نهایت هم چون از طریق derivative ها ریسک ها بین همه تقسیم شده بود و به علاوه لغو قانون Glass-Steagall به موسسات مالی مختلف این امکان را داده بود که وارد این بازار شوند هر ضرری در وام های مسکن باعث ضربه خوردن تعداد زیادی نهاد مالی و سرمایه گذار می شد (رجوع به <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/derivatives.html">این مطلب</a>).<br /><br />ششم. به نظر من لغو قانون <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Glass%E2%80%93Steagall_Act">Glass-Steagall</a> با یک مکانیزم پیچیده تر دیگر هم اوضاع را بدتر می کرد. قوانین بین المللی بانکداری به بانک ها اجازه می دهند که برای ارزیابی ریسک معاملات خود از مدل هایی که در خود بانک طراحی شده اند استفاده کنند. به خصوص وقتی معامله آن قدر پیچیده باشد که مدل ریسک استانداردی برای آن وجود ندارد عملا چاره ای جز این نیست که خود بانک (و نه مثلا فلان نهاد نظارتی) میزان ریسکش را محاسبه کند. حالا فرض کنید دو موسسه مالی بخواهند با هم معامله ای انجام دهند و هر کدام از آنها مدل خودش برای ریسک معامله را داشته باشد: فروشنده ریسک آن که چقدر ممکن است قیمت کالایی را که الان می فروشد بعدا بالا رود و او ضرر کند و خریدار ریسک آن که چقدر ممکن است قیمت کالایی را که الان می خرد بعدا پایین رود و او ضرر کند. اول فرض کنید مدل هر دو موسسه نتیجه مشابهی در مورد ریسک معامله را برای آن موسسه به دست دهد. به این معنی که هر دو موسسه یک جور احتمال بالا رفتن و پایین رفتن قیمت ها را محاسبه کنند. در نتیجه عملا معامله ای صورت نمی گیرد چون بدون توجه به این قیمت کالای مزبور بر اساس پیش بینی دو مدل بالا یا پایین برود، یکی از دو طرف محاسبه می کند که ضرر می کند و آن یکی محاسبه می کند که سود می کند. طبیعتا هم کسی وارد معامله ای که فکر می کند در آن ضرر می کند نمی شود. حالا فرض کنید فروشنده پیش بینی می کند به احتمال زیاد قمیت ها پایین خواهد رفت و خریدار این که قیمت ها بالا می رود و به عبارت دیگر پیش بینی ریسک دو طرف معامله دقیقا عکس یکدیگر باشد. در این صورت معامله حتما سر می گیرد چون هر دو طرف فکر می کنند که معامله به نفع آنها است. نتیجه ای که می گیریم این است: اگر طرفین از مدل داخلی خود برای محاسبه ریسک استفاده کنند معاملات تنها وقتی انجام می شود که ریسک های محاسبه شده دو طرف با هم تفاوت داشته باشند. به عبارت دیگر در بازار مکانیزمی وجود دارد که وقتی خریدار فروشنده روی ریسک با هم توافق نظر دارند اجازه نمی دهد معامله ای سر بگیرد. این معنی اش این است که وقتی سر و ته ریسک کالایی واضح است این کالا معامله نمی شود و فقط کالا هایی معامله می شوند که ملت روی ریسک آن توافق نظر نداشته باشند. به این معنی کالاهایی که وضعیتشان شفاف نیست اتوماتیک مطلوب خواهند شد چون نظر به اطلاعات ناکافی هر کسی می آید ریسک متفاوتی به این کالای خاص می دهد. یک مثال عالی از چنین نوع کالایی derivative ها در بازار مقررات زدایی شده هستند. به عبارت دیگر ایجاد derivative ها و از بین بردن شفافیت بازار نتیجه منطقی قوانین بین المللی بانک داری است و اگر شما بیایی derivative ها را قانون مند کنی، فردا بازار یک کالای غیر شفاف دیگر پیدا می کند که جای derivative ها را بگیرد. به این دلیل که واقعا هم در توان نهاد های نظارتی نیست برای هر معادله خودشان ریسک آن را محاسبه کنند فقط یک کار می شود کرد. این که نگذاشت این نهاد های مالی از یه حدی بزرگ تر شوند که وقتی بازاری مثل بازار derivative ها شکل گرفت و بعد ترکید، حداقل مالیات دهندگان برای جلوگیری از نابودی کل اقتصاد مجبور نشوند که این موسسات را نجات دهند. نظر به این استدلال لغو قانون Glass-Steagall که تا حدی جلوی بزرگ شدن نهاد های مالی را می گرفت اشتباه ترین کار ممکن است (ایده این پاراگراف از <a href="http://www.reddit.com/r/politics/comments/fuaee/oscarwinning_documentarian_charles_ferguson/c1ipurn">این کامنت هوشمندانه</a> یکی از کاربر های reddit است). از آن طرف هم نهاد های مالی که می دانند اگر از یک حدی بزرگ تر شوند می توانند از جیب مالیات دهندگان ریسک کنند تمایل دارند هرچه بیشتر بزرگ تر شوند (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Too_big_to_fail">too big to fail</a>) و تا جایی که می شود خود را به تار و پود بقیه اقتصاد کشور ها و حتی اقتصاد جهانی گره بزنند که در صورت بحران حکومت عملا جز آنکه به کمک آنها بیاید انتخابی نداشته باشد.<br /><br />هفتم. از اواخر دهه هشتاد بود که در آمریکای سرمایه داری مدل پرداخت به مدیران از صرف یک حقوق بالا به incentive based compensation شروع به تغییر کرد. با این معنی که برای آنکه کارکنان و مدیران کلیدی انگیزه بیشتری برای سود آور تر کردن کمپانی خود داشته باشند پاداش های آنها به عملکرد کمپانی مربوطه گره زده شود. این نوع پرداخت پاداش مطمئنا یک قدم به جلو نسبت به قبل بود، اما مشکلات اساسی مربوط به خودش را به خصوص در موسسات مالی داشت. یکی از این مشکلات این بود که در کوتاه مدت سود آوری یک موسسه مالی با میزان ریسکی که این موسسه مایل به قبول آن است همبستگی مستقیم دارد. بنابراین مدیران (و همین طور کارمندان کلیدی مثل trader ها) انگیزه دارند که با ریسک کردن بزینس خود را در کوتاه مدت به سود دهی برسانند تا به پاداش بیشتری برسند(<a href="http://academic.udayton.edu/carlchen/Chan%20Research/JBF2006.pdf">این مقاله</a> را ببینید). رفتن سراغ <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Tail_risk">ریسک های طرف دم </a>تابع سود زیان که ضرر های بزرگی را به دنبال داشتند اما احتمالشان کم بود به خصوص این امکان را به مدیر می دادند که بار خود را ببندد و بعد کمپانی را رها کند که در بلند مدت بترکد. همان طور هم که حدس زدید عملا مکانیزمی هم وجود نداشت که از مدیران برای ریسک های قدیمی و فراموش شده باز خواست کند. یک جور هایی دلیل تکیه بر ابزار ناکافی VaR برای محاسبه ریسک هم این بود که این امکان را به مدیران می داد که بدون عذاب وجدان از زیر پا گذاشتن محاسبات ریسک به پاداششان برسند (رجوع به <a href="http://9133.blogspot.com/2011/11/blog-post.html">این مطلب</a>). البته مدیرانی هم بودند که آدم های بی اخلاقی نبودند و سعی می کردند از جبهه دیگری به مساله نزدیک شوند. این مدیران یک لشکر ریاضی دان و فیزیک دان درجه یک استخدام می کردند که برایشان پیچیده ترین مدل ممکن محاسبه ریسک را طراحی کنند که دیگر هیچ کس نتواند از ریسک بلند مدت معامله مربوطه سر در بیاورد. در نتیجه حالا که نتیجه محاسبات ریسک بلند مدت معامله قطعیتش را از دست داده بود، این مدیران مسوول مجبور می شدند در رویکردی عمل گرایانه بیایند و هر آنچه که قبلا جواب داده را دوباره استفاده کنند که البته ترجمه اش همین میشد که بی خیال ریسک طرف دم و توزیع سود و زیان دم کلفت و ریاضی و آمار. پاداش رو بچسب. اگر هم بانک ما ترکید خدا بزرگ است دودش توی چشم سهام داران یا از آن بهتر توی چشم مالیات دهندگان می رود (<a href="http://semyondukach.blogspot.com/2009/01/real-cause-of-financial-crisis.html">این</a> را ببینید).<br /><br />هشتم. در نهایت هم وقتی مدیران موسسات مالی رقیب در برابر این سوال قرار گرقتند که آیا باید به روش های نیمه کثیف بالا برای سود آورتر شدن در کوتاه مدت روی بیاورند یا نه، معمای زندانی ضربه آخر را زد. این مدیران می توانستند همه با هم همکاری کنند و هیچ کس سراغ این روش های نیمه کثیف نرود. در نتیجه هیچ کس در کوتاه مدت از بقیه جلو نمی افتد که سبب بشود بقیه سهمشان از بازار و پاداش هایشان و احتمالا کارشان را از دست بدهند. اما طبق معمای زندانی همه مدیران استراتژی ترکاندن بقیه را انتخاب کردند و با تمام توان رفتند سراغ روش های فوق برای سود آور تر شدن در کوتاه مدت. به قول <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Prince">چارلز پرینس</a> CEO وقت Citigroup تا وقت موسیقی نواخته می شود همه باید بلند شویم و برقصیم (<a href="http://www.ft.com/intl/cms/s/0/80e2987a-2e50-11dc-821c-0000779fd2ac.html#axzz1dfCzKeDA">اینجا</a>).<br /><br />نهم. در اقتصاد و فایننس یک مقهومی است به نام فرضیه بازار کارا (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Efficient-market_hypothesis">efficient market hypothesis</a>) که بیان می کند اگر کسی ریسک را در نظر بگیرد و به اطلاعات کافی دسترسی داشته باشد نمی تواند به صورت مداوم از متوسط سود بازار بیشتر سود کند. به عبارت ساده تر نمی شود از بازار جلو زد. این فرضیه یک جورهایی فقط به زبان متفاوت بیان کردن این نکته است که دست نامریی همیشه به خوبی کار می کند. به این معنی که اگر در بازار قیمت کالایی زیاد تر از ارزش واقعی اش باشد ملت که اطلاعات کاملی از بازار دارند و به این نکته واقف اند آن کالا را می فروشند و درنتیجه عرضه بالا رفته و قیمت آن کالا پایین می رود و اگر قیمت کالایی پایین تر از چیزی که باید باشد هم برعکس ملت می خواهند آن را بخرند در نتیجه تقاضا زیاد می شود و قیمت بالا می رود. به عبارت دیگر کمی که می گذرد اطلاعات ملت از بازار و آن کالای خاص در قیمت آن خودش را نشان می دهد. از این نظر قیمت یک کالا به تعبیر <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Hayek">هایک</a> یک جور هایی اطلاعات مربوط به کالا را کد می کند و آن را به فروشندگان و خریداران انتقال می دهد. بنابراین مثلا اگر شما دیدی همین طور قیمت خانه بالا می رود بدان که واقعا خانه ها به اندازه قیمت روزشان می ارزند و این قیمت بالا رفتن بی حکمت نیست.این فرضیه ظاهرش خیلی زیبا و دلرباست اما به نظر من درست مثل جریان دست نامریی در زمان بحران این فرضیه هم درست نیست (کلا هم سر درست و نادرست بودنش بحث است). حالا چرا من می گویم این فرضیه درست نیست؟ به دلایل مختلف که دو تایش را اینجا می نویسم. اول. فرض کنید که سال ۲۰۰۴ است و قیمت خانه همین طور بالا می رود. شما هم یک مدیر عامل یک موسسه سرمایه گذاری هستید و چون آدم باهوشی هستید فهمیده اید که خانه ها واقعا به اندازه قیمتشان نمی ارزند. اما از آن طرف شما پیش بینی می کنید که اکثریت ملت خنگ بر خلاف شما به این زودی ها این نکته را نخواهند فهمید. حالا دو وضعیت ممکن است اتفاق بیفتد. یکی اینکه شما به دلیل آنکه می دانید خانه ها الکی گران شده اند مطابق فرضیه بازار کارا وارد بازار نشوید و از آن طرف چند نفر دیگر که به باهوشی شما هستند هم همین کار را بکنند و در نتیجه تقاضا پایین برود و قیمت خانه منطبق بر ارزش واقعی اش پایین رود. دومین امکان این است که شما چون احتمال قوی می دهید تب خانه به این زودی ها فروکش نمی کند، تصمیم می گیرید تعدادی خانه را بخرید و مدت زمان کوتاهی بعد آنها را بفروشید تا از موقعیت استفده کنید و سودی سریع این وسط ببرید. چندین باهوش دیگر هم همین کار را می کنند و در نتیجه تقاضا برای خانه حتی از آنچه که الان هست بالاتر می رود و قیمت خانه به جای پایین تر رفتن بالا تر میرود و تب بازار مسکن شدید تر می شود. تجربه نشان داده در هنگامی که بحران آغاز می شود در عمل امکان دوم در بازار های مالی اتفاق می افتد (<a href="http://books.google.com/books?id=mGjStFEi2kQC&dq=isbn:0198292279">این کتاب</a> را ببینید). به عبارت دیگر نه تنها بازار به موقع بحران کالا ها را درست قیمت گذاری نمی کند بلکه رفتار بازار قیمت گذاری غلط کالاها را تشدید هم می کند. اگر کمی دقیق تر فکر کنیم علت این پدیده هم روشن است. بر خلاف آنچه فرضیه بازار کارا به ما می گوید این افراد باهوش برای تصمیم گیری روی ارزش واقعی کالا و به قول اقتصاد دانان economic fundamentals تکیه نمی کنند بلکه معیار تصمیم گیری آنها عملا پیش بینی آنها از رفتار جماعت خنگ تر است. این مکانیرم تا حد زیادی مسوول رشد حبابی قیمت خانه در قبل از بحران مالی بود. جالب است بدانید این ایده ها اصلا هم جدید نبودند و شصت هفتاد سال قبل توسط کینز مطرح شده بودند اما ملت طرفدار اقتصاد بازار آزاد به آنها گوش نکردند. بگذریم که در دو سه دهه گذشته هم با ظهور <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Behavioral_economics">behavioral economics</a> این مسایل دوباره مطرح شده بودند (مثلا <a href="http://vif.com.mx/Behavioral%20Finance%20-%20Andrew%20Lo.pdf">این مقاله</a> جالب را ببینید). بد نیست به یک نکته دیگری هم توجه کنید. در مثال بالا با اینکه این مدیران به صورت شخصی عقلانی رفتار می کنند اما نتیجه رفتار آنها در کل بر خلاف پیش بینی اقتصاد کلاسیک غیر عقلانی است. دلیل دوم من که فرضیه بازار کارا درست نیست به گاهی (به ظاهر) غیر عقلانی بودن رفتارهای ما انسان ها بر می گردد. برای نمونه نشان داده شده است که خیلی وقت ها آدم ها ممکن است بر خلاف نظر شخصی و پیش بینی شان عمل کنند (<a href="http://www.economics.harvard.edu/faculty/stein/files/AER-1990.pdf">این مقاله</a> و باز هم <a href="http://books.google.com/books?id=mGjStFEi2kQC&dq=isbn:0198292279">این کتاب</a> را ببینید). دوباره فرض کنید که شما مدیریت یک سرمایه گذاری را بر عهده دارید و کمپانی شما در کار خرید و فروش آبمیوه است. شما بعد از تفکر بسیار در باب آبمیوه فهمیده اید که آب میوه دیگر کالایی استراتژیک نیست و قیمت آب میوه پایین خواهد رفت. اما بر خلاف شما همه تحلیل گران و به خصوص هیات مدیره شرکت شما فکر می کنند که نظر به اهمیت آب میوه قیمت آن امکان ندارد که پایین برود. فرض هم کنید واقعا تحلیل شما درست است هر چند شما خودتان کاملا از تحلیلتان مطمئن نیستید. بر مبنای تحلیلی که شما دارید کار منطقی این است که سریع هرچه سهام آب میوه دارید را بفروشید. اما شما می دانید اگر این کار را بکنید داد هیات مدیره در می آید و این جماعت که منطق توی کتشان نمی رود ممکن است شما را اخراج کنند. بنابراین تصمیم می گیرید که به آب باریکه حقوق مدیریتتان بچسبید و همراه بقیه جماعت نادان سهام آب میوه تان را نگه دارید به این امید که گران شود. حتی ممکن است شما خودتان را این گونه هم توجیه کنید که حتما بازار چیزی را می داند که شما نمی دانید و بالاخره یه دلیلی هست که همه فکر می کنند قیمت آب میوه بالا می رود (<a href="http://marshallinside.usc.edu/Mweinstein/teaching/fbe552/552secure/notes/fads%20paper%20from%20jep.pdf">این مقاله</a> کلاسیک به این مساله می پردازد). اگر همه مدیران دیگری هم که متوجه بی اهمیت شدن آب میوه شده اند مثل شما به دلیل تاثیر پذیری از نظر غالب ساکت بمانند، همه آب میوه هایشان را نگه می دارند و در نتیجه عرضه کم می شود و قیمت آب میوه به شدت بالا می رود و تب آب میوه ایجاد می شود. به عبارت دیگر بازار ممکن است به دلیل تقلید ملت از هم دیگر و بی توجهی آنها به اطلاعاتشان از وضع بازار، کالایی را اشتباه قیمت گذاری کند. مشابه این اتفاق هم به احتمال زیاد در مورد مسکن در بحران مالی اخیر هم افتاد و خیلی از کسانی که می دانستند خانه ها بیش از حد گران شده اند، چون جو عمومی این بود که رشد قیمت خانه ها طبیعی است به تحلیل خود توجه نکردند. طبق معمول هم آلن گرینسپن و تیم اقتصادی حکومت وقت این وسط مشغول گل کاری بودند و مدام به بازار اطمینان می دادند رشد بی سابقه قیمت ملک و املاک در آمریکا بر مبنای economic fundamentals است و بازار در قیمت گذاری اش اشتباه نکرده است (از <a href="http://press.princeton.edu/titles/8474.html">اینجا</a>).<br /><br />در نهایت هم که بحران شد و ترکیدن بانک ها و موسسات بیمه و<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Troubled_Asset_Relief_Program"> بسته نجات مالی</a>** هفتصد میلیارد دلاری و نابودی کار و خانه و زندگی چندین میلیون آمریکایی و لذت بردن تمام مدیرانی که در این جریان نقشی داشته اند از پاداش های سخاوتمندانه ای گرفته بودند - بدون آنکه حتی یک نفر از آنها مورد بازخواست قرار بگیرد و رکود اقتصادی ای که در آمریکا هنوز هم ادامه دارد و مشکلات دیگر که احتمالا خودتان داستانش را بهتر از من می دانید. البته SEC تازگی ها <a href="http://www.sec.gov/rules/proposed/33-8655.pdf">پیشنهاد داده</a> سیستم پرداخت به مدیران دچار اصلاحات نیم بندی بشود و بازار derivative ها هم اگر بانک ها بگذارند که احتمالا نمی گذارند <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Dodd%E2%80%93Frank_Wall_Street_Reform_and_Consumer_Protection_Act">قرار است</a> قانون مند بشود. به هر حال فکر می کنم حالا فهمیده اید چرا می گویم تنها کلمه ای که بحران مالی را توصیف می کند کلاستر فاک است. قضاوت در مورد این که چه قدر از گناه این افتضاح هم می افتد گردن مردم بی مسوولیت ولخرج و حکومت ناکارآمد مداخه گر و چه قدرش گردن وال استریت بی گناه قربانی را هم می گذارم به عهده خودتان.<br /><br />پی نوشت:<br />* درست است که شروع جریان کم و بیش از کاهش نرخ بهره وبه علت نا کار آمدی حکومت بوده است، اما ما باید یادمان باشد که معمولا رشد های حبابی به علت یک متغیر خارجی مثل کاهش نرخ بهره در بحران مالی و توسعه یک تکنولوژی جدید در حباب دات کام و مانند آن شروع می شوند و آنچه ما باید بیشتر به آن توجه کنیم نا کارآمدی دست نامریی و تمایل بازار به تولید بحران است نه نفس متغیر خارجی که هر بار هم یک چیز است. به این معنا <a href="http://www.gpoaccess.gov/fcic/fcic.pdf">این گزارش</a> حکومت فدرال هم در نهایت کاهش بهره را علت اصلی بحران نمی داند.<br /><br />** روی نحوه انجام طرح نجات مالی هم در دولت های بوش و اوباما خیلی سوال هست و به نظر من این داستان نجات خیلی بهتر می توانست طراحی شود. چون مطلب خیلی دراز شده این یک مورد را بیخیال می شوم.<br /></div>untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com10tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-88071837161696915572011-11-06T00:16:00.021-05:002011-11-06T20:09:40.275-06:00ماری جوآنا<div style="text-align: right;" dir="rtl">راستش من از مدام نوشتن در مورد بحران مالی خسته شدم. وقتی من شروع کردم به نوشتن این سری مطالب در این وبلاگ قرار نبود فقط در مورد بحران مالی و یا اقتصاد بنویسم و می خواستم در مورد هر چیزی که دلم خواست و به نظرم به اندازه کافی جالب و مهم هست بتوانم صحبت کنم. بنابراین مطلب امروز در مورد بحران مالی نخواهد بود و ما در مورد یکی دیگر از مسایل مهم روز صحبت خواهیم کرد: قانونی سازی ماری جوآنا. بحران مالی رو در مطلب های بعدی ادامه خواهیم داد.<br /><br />راستش من موافق قانونی کردن ماری جوآنا هستم. دلیلش هم این نیست که من یک معتاد بیعار هستم و می خواهم جامعه را به تباهی بکشانم. اتفاقا به نظر من هر کس که بیست و پنج سالگی رسیده باشد و هنوز فکر کند علف چیز خاصی است مشکل مغزی دارد. دلیل من برای این موافقت سه چیز است: دلایل اقتصادی. کم خطر بودن ماری جوآنا و به بیراهه رفتن جنگ بر ضد مواد مخدر در آمریکا.<br /><br />دلایل اقتصادی که تابلو است و من زیاد هر کدام را توضیح نمی دهم. می توان کلی مالیات روی فروش ماری جوآنا از ملت گرفت و بخش بزرگی از در آمد ناشی از این تجارت به جای آنکه به جیب قاچاقچی ها و خلاف کار ها برود به جیب عامه خواهد رفت. از دست رفتن در آمد خرید و فروش ماری جوآنا هم سبب تضعیف جدی باند های خلاف کار خواهد شد. یک تخمین می گوید آزاد سازی ماری جوآنا حداقل سبب ایجاد ۸ ملیارد دلار درآمد مالیاتی برای دولت آمریکا خواهد شد (<a href="http://www.prohibitioncosts.org/MironReport.pdf">منبع</a>). به علاوه این آزادسازی امکان اشتغال قانونی را برای عده ای در قالب کسی که گیاه cannabis را می کارد، کسی که آن را عرضه می کند و غیره را به وجود می آورد. همچنین قانونی سازی به نفع مصرف کنندگانی است که به هر حال ماری جوآنا را استفاده خواهند کرد (در یک مطالعه ۴۲ ٪ پرسش شوندگان آمریکایی حداقل یک بار ماری جوآنا مصرف کرده بودند - <a href="http://www.prohibitioncosts.org/MironReport.pdf">منبع</a>). قانونی سازی سبب خواهد شد که ماری جوآنا نیز مشمول قوانین کشاورزی تضمین کننده کیفیت محصول بشود و مشکلاتی مانند <a href="http://adai.washington.edu/marijuana/factsheets/contamination.htm">ماری جوآنای آلوده</a> پیش نیاید و مصرف آن امن تر باشد. از آن طرف امکان کنترل بر عرضه این ماده هم بیشتر می شود. یک قاچاقچی موقع فروش جنسش سن شما را چک نمی کند اما می توان درست مثل الکل فروشندگان قانونی را موظف کرد که از یک سنی پایین تر آنرا به خریدار نفروشند.<br /><br />در مورد کم خطر بودن هم اول از همه بیایید خطرات ماری جوآنا را با ماده ای که در بیشتر جاهای دنیا قانونی است مقایسه کنیم: الکل.<br />اول. الکل خیلی سمی تر از ماری جوآنا است. یک معیاری وجود دارد برای اندازه گیری سمی بودن مواد مخدر که طبق تعریف برابر است با نسبت دوز مرگبار به دوز تولید کننده اثر مطلوب ماده مخدر مورد نظر. این عدد برای هرویین ۵ ، برای الکل حدود ۱۰ و برای ماری جوآنا بیشتر از ۱۰۰۰ است (<a href="http://www.americanscientist.org/issues/pub/the-toxicity-of-recreational-drugs/4">منبع</a>). درست هم به همین دلیل است که در آمریکا سالی صد ها مرگ در اثر overdose الکل اتقاق می افتد در حالیکه تا جایی که من می دانم یک مورد هم مرگ در اثر overdose ماری جوآنا گزارش نشده است (<a href="http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5337a2.htm">منبع</a>).<br />دوم. الکل اعتیاد آور تر از ماری جوآنا است. در تمامی معیار هایی که با آن اعتیاد آوری یک ماده مخدر اندازه گیری می شود نشان داده شده که ماری جوآنا نمره پایین تری از الکل کسب می کند (<a href="http://drugwarfacts.org/cms/?q=node/28">منبع</a>). به علاوه اگر نسبت تعداد کسانی را که معتادند به مصرف کنندگان هر کدام از این دو ماده محاسبه کنیم این عدد برای مصرف کنندگان الکل ۱۵ درصد و برای ماری جوآنا ۹ تا ۱۰ درصد است (<a href="http://healthland.time.com/2010/10/19/is-marijuana-addictive-it-depends-how-you-define-addiction/">این مقاله</a> را در این مورد بخوانید). در ضمن با غیر قانونی اعلام کردن ماری جوآنا آن درصد معتاد به جای آنکه مثل الکلی ها برای حل مشکلشان کمکی دریافت کنند ممکن است از پشت میله ها سر در آورند که این هزار جور مشکل دیگر به دنبال خودش دارد.<br />سوم. الکل سبب می شود که شما هزار جور کار احمقانه و جرم جنایت بکنید. مثلا چند نفر از کسانی که های می شوند بعد می آیند خانه و زن و بچه شان را کتک می زنند؟ چند نفر الکلی این کار را می کنند؟ این در حالی است که وقتی کسی های است خیلی بعید است جز این که بخواهد گلدان کاکتوسش را بغل کند خشونت خاصی بکند (<a href="http://www.ukcia.org/research/AgressiveBehavior.pdf">این</a> را ببینید). خیلی از موارد تجاوز جنسی هم تحت تاثیر الکل اتفاق می افتد در حالیکه هیچ مدرکی برای آنکه مصرف ماری جوآنا را با تجاوزات جنسی ربط دهد وجود ندارد (<a href="http://books.google.com/books?id=OiljtU2zWHYC&lpg=PA181&ots=bHgF9A0th9&dq=intimate%20partner%20violence%20and%20substance%20use%3A%20A%20longitudinal%20day-to-day%20examination&pg=PP1#v=onepage&q&f=false">منبع</a>). از همه بد تر هم مصرف الکل سبب می شود که تمایل شما به ریسک کردن بیشتر شود در حالیکه در مورد ماری جوآنا چنین اثری وجود ندارد. پس عحیب نیست که هر سال عده زیادی در تصادفات ناشی از مصرف الکل کشته می شوند. درست است که مصرف ماری جوآنا در دوز های بالا سبب می شود درک شما از محیط تغییر کند یا توانایی حرکتی شما کاهش پیدا کند (این اثر هم در الکل خیلی شدید تر است) اما حداقل ماری جوآنا شما را کمی محتاط می کند نه اینکه شما را بی کله کند (<a href="http://norml.org/library/item/marijuana-and-driving-a-review-of-the-scientific-evidence">اینجا</a> خوب جمع بندی کرده). یک سری آمار هم وجود دارد که می گوید در خون فلان درصد از آدم هایی که در تصادفات کشته شده اند THC (ماده موثر ماری جوآنا) پیدا شده پس ماری جوآنا بد است. بدون آنکه ذکر کند که بیشتر آن موارد در خون طرف الکل هم پیدا شده است (<a href="http://www.drugpolicy.org/facts/drug-facts/marijuana-facts">این</a>). در مجموع در مورد ماری جوآنا بر خلاف الکل هیج مدرک قانع کننده ای وجود ندارد که خیلی نقش پر رنگی در تصادفات رانندگی داشته باشد.<br />چهارم. ضرر های استفاده بلند مدت از ماری جوآنا بسیار کمتر از الکل است. اولا بعضی جا استدلال شده است که ماری جوآنا چون ممکن است گاهی سبب ایجاد توهم (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Hallucination">hallucination</a>)<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Hallucination"></a> و یا اضطراب زود گذر به هنگام مصرف شود می تواند باعث بیماری های روانی شود (یعنی علف نکش مخت به فنا می ره). مشکل بیشتر مطالعه هایی از این دست این است که همبستگی (correlation) را مترادف علیت (causation) گرفته اند (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Correlation_does_not_imply_causation">این</a> را ببینید). به این معنی که دیده اند خیلی از آنهایی که بیماری روانی دارند ماری جوآنا هم مصرف می کنند بدون آنکه واقعا مدرکی ارائه کنند که نشان دهد که مصرف ماری جوآنا و نه عامل دیگری سبب بیماری روانی شده است. خیلی از آدم ها ممکن است بعد از آنکه دچار مشکلی روانی شده باشند به ماری جوآنا پناه برده باشند (<a href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16060598">این</a> و <a href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12821204">این</a>). <a href="http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1360-0443.2005.01070.x/abstract">یک مطالعه</a> نشان داده که داشتن نشانه های مشکلات روانی مصرف ماری جوآنا را پیش بینی می کند به این معنی که مصرف ماری جوآنا سبب مشکلات روانی نشده است. به علاوه <a href="https://www.thieme-connect.com/ejournals/abstract/pharmaco/doi/10.1055/s-2005-918628">مطالعه ای</a> هم وجود دارد که نشان می دهد مصرف ماری جوآنا به بیماران مبتلا به شیزوفرنی کمک می کند. یک اثر دیگری که در موردش خیلی دعوا است از دست دادن قوای ذهنی و حافظه است. یک مطالعه نشان می دهد که ماری جوآنا در صورت مصرف کم اثری روی هوش نمی گذارد و تنها در صورت مصرف بیشتر از پنج بار در هفته اثر منفی آن ظاهر می شود (<a href="http://www.cmaj.ca/content/166/7/887.long%C3%9A%C2%AF">منبع</a>). اما در مورد اثر ماری جوآنا بر حافظه مدارک بیشتری وجود دارد (مثلا <a href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16596784">این</a>) و نشان داده شده یاد گیری و حافظه دچار مشکلات غیر جدی می شود. در بلند مدت هم ممکن است حافظه دچار مشکل شود اما شواهدی هم نشان می دهد این اثر جز در کسانی که مصرفشان خیلی بالاست بر گشت پذیر است (<a href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17712818">منبع</a>). مدرکی هم مبنی بر رابطه بین ماری جوآنا و سرطان هم وجود ندارد (مثلا <a href="http://cebp.aacrjournals.org/content/15/10/1829.abstract">این</a>). حالا این را بگذارید کنار اثر های ثابت شده بلند مدت الکل. نابودی کبد. بیماری قلبی. چاقی. کاهش نیروی جنسی و خیلی بیماری های دیگر (<a href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16596784">منبع</a>). سالی چند ده هزار نفر به علت های مرتبط با الکل در آمریکا می میرند. کدام بد تر است؟<br />پنجم. خیلی استدلال می شود که ماری جوآنا دروازه ای است برای مصرف مواد مخدرهای خطرناک تر. اینجا هم باز مشکل اشتباه گرفتن همبستگی و علیت است. چون درصد بسیار بزرگی از جمعیت ماری جوآنا مصرف می کنند، احتمال آنکه مصرف کنندگان هرویین کوکایین و غیره که درصد خیلی پایین تری از جمعیت را تشکلیل می دهند ماری جوآنا هم مصرف کرده باشند خیلی زیاد است. اما این به این معنی نیست که ماری جوآنا دراگ دروازه است. اتفاقا یک مطالعه جدید بر روی ۲۱۴ نوجوان به مدت ۱۲ سال نشان می دهد کسانی که ماری جوآنا مصرف کرده بودند و آنهایی که نکرده بودند در احتمال این که بعد چیز دیگری مصرف کنند با هم فرقی نداشتند (<a href="http://norml.org/news/2006/12/07/marijuana-use-per-se-not-a-gateway-to-illicit-drug-use-study-says">منبع</a>). در مجموع دلیل قانع کننده برای این ادعا هم وجود ندارد.<br /><br />دقت هم کنید من نمی گویم ماری جوآنا ضرر ندارد بلکه به نظر می رسد ضرر آن بخصوص با استفاده محدود و کنترل شده خیلی کم باشد. وقتی هم که هر دوی ماری جوآنا و الکل زیاد مصرف شوند برای فرد ضرر دارند. منابع زیادی هم وجود دارد که این ضرر ها را بررسی کرده اند که به بعضی از آنها اشاره کردم. حالا سوال این جاست که چرا الکل که ضررش عملا بیشتر است می تواند قانونی باشد و ما می توانیم روی آن که ملت مسوولانه الکل مصرف کنند حساب کنیم اما نمی توانیم اصلا به ملت برای آنکه مسوولانه و بدون جوگیری ماده کم خطرتر ماری جوآنا را مصرف کنند اعتماد کنیم؟ جالب است بدانید در هلند با اینکه فروش و مالکیت ماری جوآنا قانونی است درصد مصرف کنندگان این ماده با آمریکا با همه این بگیر و ببند ها یکی است و هلند را اعتیاد نابود نکرده است (<a href="http://drugwarfacts.org/cms/?q=node/67">منبع</a>).<br /><br />دلیل سوم من برای حمایت از قانونی شدن ماری جوآنا به بیراهه رفتن جنگ بر ضد مواد مخدر در آمریکا است. این جنگ (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/War_on_Drugs">war on drugs</a>) که یادگار دوران نیکسون است رسما شکست خورده است و سبب قدرت گرفتن کارتل های قاچاق مواد مخدر، هزینه های زیاد برای مالیات دهندگان و دستگیری و زندانی شدن کلی آدم بی ربط شده است. تنها خاصیت این جنگ این بوده که با کاهش عرضه ماری جوآنا (و همین طور همه مواد مخدر دیگر) بدون آنکه تقاضایش پایین رود قیمتش به شدت افزایش یابد و بیشتر از آن چیزی که باید باشد. درست به همین دلیل این تجارت آن قدر سود آور شده که وارد شدن به آن به هر ریسکی می ارزد و آمریکا هر چه قدر هم تلاش می کند نمی تواند جلوی کارتل ها را بگیرد. تجربه کشور هایی که مواد مخدر را قانونی کردند نشان می دهد در عمل قانونی کردن آن و برخورد با معتاد به عنوان بیمار و نه مجرم نه تنها باعث افزایش اعتیاد نمی شود بلکه آن را کاهش هم می دهد. (برای مثال <a href="http://www.time.com/time/health/article/0,8599,1893946,00.html">تجربه پرتغال</a> را ببینید.) فقط در سال ۲۰۰۸ در آمریکا هفت ملیارد دلار خرج دستگیری یک و نیم ملیون نفر به دلیل مواد مخدر شد (نیمی از آنها جرمشان ماری جوآنا بود) و در نهایت ۵۰۰ هزار نفر روانه زندان شدند (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Incarceration_in_the_United_States">منبع</a>). این رقم هر سال هم با رشدی دو درصدی افزایش می یاید. تصور کنید که اگر ماری جوآنا قانونی شود چه نیروی انسانی ای آزاد خواهد شد که می تواند صرف دستکیری خلافکاران واقعی شود. البته شاید هم یک دلیل که جنگ بر ضد مواد مخدر هیچ وقت پیروز نمی شود همین باشد. می پرسید چرا؟ خب آن همه پلیس و تشکیلات و سازمان Drug Enforcement Agency یا DEA را در نظر بگیرید. نیمی از آنچه صرف پلیس می شود خرج مسایل مربوط به مواد مخدر می شود. هدف سازمانی این تشکیلات هم نابودی مواد مخدر است. مشکل اینجاست که اگر این تشکیلات به هدفش برسد دیگر به آن نیازی نخواهد بود یا حداقل می شود خیلی آن را کوچک تر کرد و کلی آدم ممکن است شغلشان را از دست بدهند. بنابراین طبیعی است که این تشکیلات انگیزه داشته باشد که هیچ گاه مشکل مواد مخدر به صورت جدی حل نشود و همیشه هم با قانونی کردن مواد مخدر مخالفت خواهد کرد.<br />وضع زندان های آمریکا از آن هم بدتر است. آمریکا بالا تر از روسیه و چین بالاترین نسبت تعداد زندانی به جمعیت را در تمام دنیا دارد و بخش بزرگی از آن نتیجه مستقیم جنگ با مواد مخدر و به خصوص غیر قانونی بودن ماری جوآنا است. حدود یک درصد جمعیت بزرگسال آمریکا (دو ملیون و سیصد هزار نفر) در زندانند و دو برابر این تعداد هم در مرخصی و عفو مشروط هستند که این زندانی ها برای مالیات دهندگان سالی حدود ۷۵ ملیارد دلار خرج برمی دارند. حدود ۱۲٪ این زندانیان هم در آمریکا جرمشان مربوط به ماری جوآنا بوده است (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Incarceration_in_the_United_States">منبع</a>). که با توجه به اینکه برای هر زندانی مثلا چندین برابر یک دانش آموز مدرسه در آمریکا هزینه می شود به نظر من این رقم قابل توجیه نیست. یک روند نگران کننده دیگر رشد زندان های خصوصی در آمریکا در سه دهه گذشته به بهانه ناکار آمدی دولت در اداره زندانها بوده است (منبع من <a href="http://www.justicepolicy.org/uploads/justicepolicy/documents/gaming_the_system.pdf">این مقاله</a> را در باره زندان های خصوصی در آمریکا است). در حال حاضر حدود ۱۲۰ هزار نفر در زندان های خصوصی نگه داری می شوند و در حالیکه رشد تعداد زندانیان در آمریکا در دهه گذشته حدود سالی دو درصد بوده تعداد زندانیان در زندان های خصوصی در همین زمان سالی حدود ۵ درصد رشد کرده است. به علاوه کمپانی های خصوصی نقش بزرگی در گرداندن زندان های با مالکیت عمومی هم دارند. مشکل از این جا است که این کمپانی ها مثل هر کمپانی دیگر فقط دنبال سودند و به زندان نه به چشم محلی برای بازپروری زندانیان و جلوگیری از تکرار جرم بلکه به چشم محل در آمد نگاه می کنند و در واقع از بیشتر زندانی شدن ملت سود هم می برند. به همین دلیل زندان در این کشور تبدیل به مکانی برای مجازات به جای بازپروری شده است و مثلا مساله تجاوز در زندان ها بخشی عادی از فرهنگ عامه شده چون همه به زندان به چشم جایی ناجور با مجازات های سخت نگاه می کنند. بامزه تر از همه این است که این کمپانی های خصوصی از لابی کردن و کمک های انتخاباتی برای ایجاد فرصت های رشد برای خود به علاوه مخالفت با هر قانونی که به ضررشان باشد استفاده می کنند (یک دلیل دیگر که چرا<a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/corporations-are-people.html"> شخص بودن کرپوریشن</a> ها بد است). چند مثالش این ها هستند: مخالفت با اصلاحات در بخش قضایی، تلاش برای تصویب قوانین با مجازات های سخت گیرانه تر، ترغیب حکومت به تصویب قانونی مهاجرتی جدید با مجازات های بیشتر و البته مخالفت با قانونی سازی ماری جوآنا (<a href="http://thephoenix.com/boston/news/73092-freedom-watch-jailhouse-bloc/?page=1#TOPCONTENT">منبع</a>). فکر کنم برای شمای خواننده روشن باشد چرا چنین مکانیزمی فاسد است. به همین دلیل قانونی سازی ماری جوآنا از این جهت که این کمپانی ها را می ترکاند عملی نیکو است.<br /><br />به امید روزی که هیج دولتی نخواهد به زور کسی را هدایت کند.</div>untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com14tag:blogger.com,1999:blog-9370648.post-73160361168266038162011-11-04T09:44:00.023-05:002011-11-16T01:18:10.596-06:00Value at Risk<div style="text-align: right;" dir="rtl">در مطلب قبلی دیدیم که گاهی دست نامریی درست همان موقعی که بیشتر از همیشه بهش نیاز هست (یعنی هنگام بحران) کار نمی کند. امروز می خواهیم کمی به روش های محاسبه ریسک در فاینس گیر بدهیم و ببینیم حداقل آنها در زمان بحران کار می کنند یا نه.<br /><br />یک کوانت (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Quantitative_analyst">Quantitative Analyst</a> - از همان دکتراهای ریاضی یا فیزیک که بحثش <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/derivatives.html">در این مطلب</a> رفت البته از نوع حواس پرتش که روز قبلش هم شکست عشقی خورده و به پوچی رسیده است) در یک بانک سرمایه گذاری را در نظر بگیرید. بانک او تصمیم دارد وارد تجارت استراتژیک آبمیوه شود و تعدادی سهم از سهام یک شرکت آب میوه گیری به ارزش یک ملیون دلار را بخرد و فردایش بفروشد. حالا رییس او آمده و از او می خواهد بر مبنای نوسانات روزانه قیمت أب میوه در گذشته به آنها بگوید ریسک این خرید و فروش چقدر است. مشکل او این جاست که نمی داند دقیقا چه طوری باید ریسک را اندازه گیری کرد. در تلاش برای حل این مساله او می آید تغییرات قیمت آبمیوه را در هر روز در یک سال گذشته را محاسبه می کند و در یک نمودار پراکندگی رسم می کند. می بیند که ظاهرا توزیع داده ها نرمال است. کوانت ما از این که الگویی در داده هایش کشف کرده خوشحال می شود و سریع واریانس و انحراف معیار داده هایش را حساب می کند. این دو پارامتر به او تابع توزیع احتمال داده هایش را خواهد داد. چون سود یا ضرر از یک منحنی توزیع نرمال تبعیت خواهد کرد او می تواند با کمک این توزیع شما محاسبه کند که دقیقا به ازای چه مقدار ضرر می شود ۹۵٪ مطمئن بود که ضرر بانک از آن مقدار کمتر خواهد بود. به این عدد در فایننس VaR یا <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Value_at_risk">Value at Risk</a> گفته می شود. فرض کنید نتیجه محاسبات او می گوید VaR این خرید و فروش ۱۰۰۰۰ دلار است. پس بانک او می داند که به احتمال ۹۵٪ ضررش از ۱۰۰۰۰ دلار کمتر خواهد بود. بنابر این کوانت عاشق ما توانسته یک عدد به دلار روی ریسک این معامله بگذارد. حالا بانک او یک معیار کمی دارد که بر اساس می تواند یک ارزیابی از ریسکی که در معرضش خواهد بود داشته باشد.<br /><br />عملیات بالا صورت ساده شده کاری هست که برای محاسبه ریسک در نهاد های مالی می شود. حالا ممکن است که ملت فرض کنند توزیع احتمال سود و ضرر ها چیز دیگری غیر ار نرمال باشد یا تغییرات دیگری در جزییات قضیه بدهند اما در نهایت ایده پشت قضیه ساده است. شما می خواهید ببینید آن ته های تابع توزیع احتمال سود و ضرر شما که نماینده ضرر های زیاد با احتمال خیلی کم است چه اتفاقی می افتد و بر مبنای آن VaR را محاسبه می کنید. به آن ته های توزیع احتمال هم به انگلیسی دم (tail) نمودار گفته می شود:<br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhEC3dppnKkZujtxyX1ZfYNA9J-ZVw0qc4jz7lSNiQlC9Ehq46ys9cuL0RNVZWx_lscDC-n7-uvKLrNDolLYyUeWBmfHqp6ALTB3XLEJuKGDpw2aJqmGELIhzOZD7_ID-hnfR31Yw/s1600/tail.jpg"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 240px; height: 125px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhEC3dppnKkZujtxyX1ZfYNA9J-ZVw0qc4jz7lSNiQlC9Ehq46ys9cuL0RNVZWx_lscDC-n7-uvKLrNDolLYyUeWBmfHqp6ALTB3XLEJuKGDpw2aJqmGELIhzOZD7_ID-hnfR31Yw/s320/tail.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5671267319193092802" border="0" /></a><br />حتی ممکن است شما بیایید VaR را برای یک مجموعه از متغیر ها حساب کنید. مثلا فرض کنید قیمت آب میوه متاثر از قیمت اجاره خانه است و هر وقت اجاره خانه بالا می رود مردم به آبمیوه برای فراموش کردن سختی ها پناه می برند. در نتیجه تقاضا برای آبمیوه زیاد شده قیمت آب میوه هم زیاد می شود. قیمت اجاره خانه هم خودش متاثر از نرخ بهره بانک مرکزی است چون بهره وام های مسکن متاثر از این نرخ است. شما حالا می خواهید VaR را با در نظر گرفتن هر سه این متغیر ها حساب کنید. در این صورت شما به علاوه بر توزیع تغییرات هر کدام از این متغیر ها نیاز به تابع وابستگی احتمال دو به دوی آنها هم دارید. (این تابع های وابستگی این اطلاعات که مثلا افزایش نرخ بهره باعث افزایش قیمت خانه می شود و مانند آن را در خودشان دارند.) اینکه این تابع وابستگی احتمال از کجا می آید بماند، اما با داشتن این اطلاعات شما می توانید VaR در این حالت را برای معامله آبمیوه محاسبه کنید و تخمین دقیق تری از ریسک آن به دست بیاورید. در عمل ممکن است با کمک کامپیوتر ها VaR با در نظر داشتن صد ها و هزار ها متغیر حساب شود تا تخمین بهتری از ریسک به دست بیاید. حتی ممکن است شما از روش های آماری پیچیده تر که توزیع خاصی را برای متغیر ها فرض نمی کنند و آن توزیع را خودشان از داده ها «بیرون می کشند» استفاده شود.<br /><br />نهاد های نظارتی هم پیرو استفاده گسترده بانک ها از VaR یک جور هایی مترادف بودن ریسک را با VaR قبول کرده اند و بانک ها موظفند در هر معامله میزان پولی متناسب با VaR آن کنار بگذارند تا یک حاشیه امنیت حداقلی بین بانک و ورشکستی در صورت ضرر احتمالی وجود داشته باشد.<br /><br />تا این جای قضیه بدون مشکل به نظر می آید. اما بیایید کمی عمیق تر به قضیه فکر کنیم. اصلا تحلیل آماری به چه معناست؟ استفاده از روش های آماری یک فرضی در درون خودش دارد. این که آینده یک جور هایی شبیه گذشته است. آن هم فقط تکه های مربوط و به درد بخور گذشته نه همه آن. مثلا نمی شود ما قیمت فردای نفت را را تنها با نگاه کردن به تاریخچه نفت در دوران مصدق پیش بینی می کنیم و احتمالا داده های قیمت نفت در سالهای اخیر در همین موقع سال بیشتر به درد ما خواهد خورد. این فرض به نظر بدیهی می آید اما یک مشکل بزرگ بحران مالی اخیر عملا غفلت از همین فرض بدیهی بود. نکته مهم که شما باید متوجه آن باشید این است که ما برای محاسبه ریسک بر خلاف خیلی مساله های دیگر ما می خواهیم به یک سوال آماری سخت جواب بدهیم. حالا چرا این سوال سخت است؟ چون آنچه ما به آن در این مساله علاقه مندیم در آن دم نمودار توزیع احتمال یعنی به هنگام رویداد های استثنایی و نادر مثل یک بحران مالی اتفاق می افتد، و در نتیجه بالا و پایین رفتن های کوچک که در زمان ثبات اقتصادی به کرات اتفاق می افتند برای ما چندان مهم نیستند. بنابراین ما به تکه هایی از گذشته نیاز داریم که یک ربطی به این رویداد های نادر داشته باشند. این چند مشکل ایجاد می کند. مشکل اول این که ما معمولا مقدار زیادی داده از زمان ثبات اقتصادی داریم و برعکس از زمان بحران - آن جایی که برای ما مهم است - داده های ما کم است زیرا بحران ها هر چند سال یکبار اتفاق می افتند. بنابراین اگر تلاش خاصی نکنیم دقت بازسازی آماری ما در آن دم نمودار که مهم ترین بخش نمودار هستند پایین می آید. به عبارت دیگر برای آنکه ما رویداد هایی که فاصله های زمانی بزرگ اتفاق می افتند را لحاظ کنیم باید برای زمانی طولانی مثلا چند دهه داده جمع آوری کنیم تا مجموعه داده های ما شامل تعداد کافی از این نوع رویداد ها شود. مشکل این جاست که احتمالا چند دهه قبل دینامیک های بازار تفاوت های اساسی با الان داشته اند و داده های آن زمان عملا به کار ما نمی آیند. مثلا اینکه دو دهه پیش چیزی به نام derivative عملا وجود نداشت خیلی از داده های قدیمی را در محاسبه ریسک بی اعتبار می کند. نکته دوم این است که روش های آماری نمی توانند بگویند کدام تکه از داده ها در گذشته به درد می خورند و کدام نمی خورند. برای آنکه ما بدانیم کدام بخش از داده ها به کار می آیند باید از مسیر مدلی بیرونی دانشی اضافه داشته باشیم که به ما بگوید کدام بخش از داده هایمان را در نظر بکیریم. به این دانش بیرونی گاهی تحلیل fundamental هم می گویند. به عنوان مثال ما باید درکی از گذشته و مکانیزم های حاکم بر بازار داشته باشیم تا بدانیم که دقیقا تا چند سال که عقب بریم شرایط شبیه الان است و می توان به نتیجه های آماری از زمان اعتماد کرد. یا از آن مهم تر اگر مدل بیرونی به ما بگوید که شرایط حال حاضر تفاوت بنیادی با گذشته دارد عملا نمی شود از تحلیل آماری برای پیش بینی آینده استفاده کرد. به عبارت دیگر یک روش آماری نمی تواند مدل سازی کند. یک مثال از چنین شرایطی وضعیت آمریکا از سال ۲۰۰۱ به بعد و هنگام رکود بعد از بعد از ترکیدن حباب شرکت های اینترنتی بود. در آن زمان یک رکود اقتصادی در آمریکا شکل گرفته بود که با تمام رکود هایی قبلی بعد از جنگ جهانی دوم متفاوت بود. این رکود تورم نداشت که حالا بانک مرکزی مجبور شود با بالا بردن نرخ بهره آن را کنترل کند و در نتیجه این امکان برای بانک مرکزی پیش آمده بود که در راستای سیاست های اقتصادی آن زمان نرخ بهره تا یک درصد پایین ببرد. در نتیجه این رکود با رکود های قبل از نظر ساختاری متفاوت بود و عملا نمیشد از VaR بعد از این رکود برای محاسبه ریسک استفاده کرد (<a href="http://press.princeton.edu/titles/8474.html">منبع</a>)*.<br /><br />به نظر من مشکل اول حلش آسان تر است. زیرا اگر ما به نحوی یک مدل بیرونی مطمئن در در مورد مساله داشته باشیم می توان مشکل اول را حل کرد. مثلا اگر ما به یقین از تحلیل بیرونی خود بدانیم که توزیع احتمال سود و زیان از چه نوعی است ما می توانیم یک توزیع خاص را به داده هایمان منطبق کنیم و بعد از این توزیع برای تخمین زدن ریسک پدیده های نادر استفاده کنیم. این جا باید روی یک نکته تاکید کنم. این که توزیع داده ها چه باید باشد حتما باید از تحلیلی بیرونی بیاید و نمی تواند تنها با نگاه کردن به داده ها توزیعی را برای آنها حدس زد. یعنی اگر مثل کوانت عاشق مثال بالا پراکندگی داده هایمان را رسم کردیم و دیدیم نتیجه منطبق بر یک توزیع نرمال است، حق نداریم نتیجه بگریم توزیع نرمال به ما در مورد دم توزیع هم اطلاعاتی خواهد داد. مشکل از اینجا ناشی می شود که ما در مورد دم توزیع داده کافی نداریم که استفاده از یک توزیع خاص را توجیه کند. حتی اگر یک توزیع خاص کاملا منطبق بر داده های ما در نواحی دیگر باشد هیچ دلیلی وجود ندارد همان توزیع در دم هم به کار بیاید. به عبارت دیگر ممکن است مکانیزمی که سبب تولید اتفاق های نادر در داده های ما می شود تفاوت اساسی با مکانیزمی که اتفاق های معمول را تولید می کند داشته باشد و در نتیجه اتفاق های نادر حوالی دم توزیع متفاوتی با بقیه داده ها داشته باشند. این نکته دقیقا در مورد داده هایی که از بازار های مالی می آیند صدق می کند. شواهد به روشنی نشان می دهند مکانیزم هایی که بر بازار صادق اند از اساس به هنگام بحران با حالت های عادی متفاوتند. به عبارت دیگر به زبان <a href="http://9133.blogspot.com/2011/10/blog-post_22.html">این مطلب</a> مدل بازار در زمان بحران از اساس متفاوت با مدل بازار در حالت های عادی است. بنابراین اگر وقتی که دیدیم توزیع نرمال بر داده هایمان منطبق است ریسک را با توزیع نرمال محاسبه کنیم، محاسبات ریسک ما درست در زمان بحران یعنی دقیقا در همان زمانی که به آن نیاز است فرو خواهد ریخت. به عبارت دیگر ما عملا ما در محاسبات خود ریسک ضرر های خیلی بزرگ ناشی از اتفاقات نادر را وارد نمی کنیم و در نتیجه به صورت سیستماتیک ریسک را خیلی کمتر از آنچه هست محاسبه خواهیم کرد. اشاره هم بکنم این که توزیع داده ها طرف های دم متفاوت است یک اسم خوبی در فایننس دارد. fat tail یا دم کلفت. به این معنی که احتمال وقایع نادر متفاوت با آن چیزی است که توزیع نرمال پیش بینی می کند و هر وقت دیدیم توزیعی دم کلفت است معنی اش آن است که به آنالیز ریسک باید مشکوک بود (انتقاد ریاضد دان معروف <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Benoit_Mandelbrot">Mandelbrot</a> را از VaR در <a href="http://www.amazon.com/Mis-behavior-Markets-Benoit-Mandelbrot/dp/0465043550">این کتاب</a> ببینید). یک نکته دیگر هم ممکن است باعث سو تقاهم شود. یک انتخاب در حالتی که با VaR برای تعداد زیادی متغیر سر و کار داریم این است که با استفاده از کامپیوتر رخداد های نادر را شبیه سازی کرد و مشکل کمبود داده را حل کرد. یعنی برای این منظور یک توزیع احتمالی برای ریسک متغیر های مختلف در مساله تعیین می کنیم و بعد کامپیوتر تعداد زیادی نمونه تصادفی از تغییرات قیمت ممکن را بر مبنای این توزیع ها تولید می کند و بعد می بینیم تغییرات قیمت شدید با چه احتمالی در نمونه های تصادفی تولید شده اتفاق می افتند. به این روش که به صورت گسترده در فایننس به کار می رود <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Monte_Carlo_method">Monte Carlo Method</a> گفته می شود. این درست، اما نکته ای که به آن باید توجه داشته باشیم این است به هر حال در این روش هم دانش بیرونی ما خودش در تعیین توزیع احتمال متغیر های مختلف در مساله نشان می دهد و اگر این توزیع ها همان مشکل نا کار آمد بودن در دم نمودار را داشته باشند نتیجه شبیه سازی ما هم در دم نمودار نا کار آمد خواهد بود و Monte Carlo Method نمی تواند جایگزین مدل سازی بیرونی شود.<br /><br />اما مشکل دوم که در بالا به آن اشاره کردیم عملا راه حلی ندارد. هر چه قدر هم روش آماری ما برای پیش بنی آینده از گذشته پیچیده باشد نمی تواند بر این مشکل غلبه کند. برای مثال یک روشی آماری پیچیده که در حال حاضر خیلی از آن استفاده می شود GARCH است. این <a href="http://finance.martinsewell.com/arch-garch/Engle2001.pdf">GARCH</a> خواص با مزه ای دارد. اولا خودش از داده ها می فهمد که چه کار باید بکند و نیازی به دانش بیرونی مثل Monte Carlo Method ندارد. به علاوه می تواند جاهایی از داده ها را که توزیع تغییر ناگهانی می کند را لحاظ کند یا اینکه این نکته را که اتفاقات بد معمولا بعد از دوره طولانی از آرامش پشت سر هم اتفاق می افتند می فهمد. به این معنا GARCH می تواند بخش زیادی از دم کلفتی یک توزیع را در نظر بگیرد. اما همین GARCH مناسب دم های کلفت هم وقتی مدل زیرین توصیف کننده داده از اساس عوض می شود به مشکل می خورد. به عبارت دیگر با وجود توانایی های مثال زدنی، این روش هم نمی تواند هنکام بحران پیش بینی درستی انجام دهد.<br /><br />حالا فرض کنید که ما یک سخنرانی طولانی برای کوانت عاشق بالا کرده ایم و او را متوجه دو مشکل فوق کرده ایم. اما او می آید مشکل دوم را کلا بیخیال می شود و برای حل مشکل اول او که درس های دوران تحصیلش را بلد است می آید نکته ای را گوشزد میکند. قضیه حد مرکزی. این قضیه می گوید که اگر تعدادی متغیر تصادفی مستقل داشته باشیم که همه دارای توزیعی دلخواه و البته مشابه باشند و بعد بیاییم یک متغیر تصادفی جدید از جمع این متغیر های تصادفی تشکیل دهیم، توزیع این متغیر جدید بدون توجه به این که توزیع اولیه هر کدام از توزیع ها چه بوده است به منحنی نرمال شبیه خواهد بود. هر چه هم تعداد این متغیر های مستقل بیشتر باشد توزیع متغیر حاصل از جمع آنها بیشتر و بیشتر شبیه توزیع نرمال خواهد شد. حالا می توان سود و زیان هر فراورده مالی را در یک بازه زمانی به اندازه کافی طولانی نتیجه جمع تعداد زیادی بالا و پایین رفتن مستقل از هم دانست که هر کدام از این بالا و پایین رفتن ها را یک متغیر تصادفی مستقل نمایندگی می کند.در نتیجه حتی اگر توزیع احتمال هر کدام از این بالا و پایین رفتن های قیمت پیچیده و عجیب غریب باشد توزیع مجموع این بالا و پایین رفتن ها که سود و زیان کلی را به ما می دهد نرمال خواهد بود و ما می توانیم با خیال راحت فرض کنیم که توزیع سود و زیاد در همه جا از جمله دم مربطه نرمال است و ریسک را برای توزیع نرمال محاسبه کنیم. متاسفانه اینجا کوانت ما باز یاد معشوقش افتاده و در نتیجه دارد از قضیه حد مرکزی استفاده غلط می کند. کل چیزی که قضیه حد مرکزی به ما می گوید این است که اگر تعدادی متغیر با توزیع دلخواه داشته باشیم برای هر میزان احتمال ثابت و به ازای هر میزانی از خطا که ما انتخاب کنیم لازم است یک تعداد مشخصی از این متغیر خاص را جمع بزنیم تا اختلاف توزیع حاصل جمع از توزیع نرمال در آن احتمال خاص کمتر از میزان خطای انتخاب شده شود. اما این قضیه به ما نمی گوید اولا که این تعداد مشخص که لازم است جمع زده بشود دقیقا چند تا هست و ثانیا میزان اختلاف توزیع حاصل جمع به ازای مقادیر مختلف احتمال ها از توزیع نرمال چقدر است. نکته مهم این است که می توان نشان داد که اختلاف بین توزیع حاصل جمع و توزیع نرمال هر چه به سمت دم توزیع حرکت می کنیم بیشتر می شود. به عبارت برای تقریب زدن دم توزیع با دقت بهتر به تعداد بیشتر و بیشتری از متغیر های مستقل نیاز داریم. اما دقیقا چند تا؟ درست است که توزیع اولیه متفیر های مستقل هرچه باشد حاصل جمع در هر صورت در نهایت شکل توزیع نرمال خواهد شد؛ اما جای جالبش این جاست که تعداد متغیرهایی که توزیع نرمال را در حوالی دم تقریب معتبری از توزیع حاصل جمع می کند کاملا بستگی به این دارد که توزیع متغیر های اولیه چه قدر به نرمال شبیه باشد. معنی این حرف دقیقا برای مایی که می خواهیم ریسک را محاسبه کنیم چیست؟ معنی اش این است که اگر بازار رفتار های عجیب و غریب بکند و توزیع هر کدام از بالا و پایین رفتن ها چیز عجیبی باشد برای آنکه توزیع نرمال تقریب خوبی از سود و زیان کل در حوالی دم توزیع باشد ما باید تعداد زیادی بالا و پایین رفتن را با هم جمع کنیم و به داده خود در بازه زمانی خیلی بلندی نگاه کنیم. اینجا باز هم این خطر وحود دارد که این قدر بازه زمانی لازم طولانی شود که دینامیک های بازار در طول زمان عوض شود و تحلیل ریسک ما را بی معنی کند. در عمل چون بازه زمانی داده های ما محدود است همیشه از یک جایی به بعد دم توزیع سود و زیان نرمال بی ربط خواهد بود و برای مایی که از این دم برای تخمین ریسک استفاده می کنیم این یعنی محاسبات ریسک ما اشتباه خواهد بود. حالا از این نکته هم بگذریم که موقع بحران که می شود بالا و پایین رفتن ها از هم مستقل نیستند و با هم همبستگی پیدا می کنند (یعنی اتفاق های بد با هم میافتند). در نتیجه فروض اولیه قضیه حد مرکزی هم هنگام بحران فرو می ریزند.<br /><br />اما کوانت ما دست بر دار نیست و راه حل دیگری را پیشتهاد می کند. این که ما بیاییم در سبد دارایی هایمان تنوع ایجاد کنیم و در تحلیلمان به مجموع سود و ضرر های این دارایی های متنوع نگاه کنیم. اول از همه کوانت ما پیش نهاد می کند که مجموع سود و زیان ها بر طبق قضیه حد مرکزی باید توزیع نرمال داشته باشد. وقتی انتقاد بالا را به او خاطر نشان می کنیم که چون برای توصیف دم ها به زمانی طولانی نیاز داریم عملا دم ها درست توصیف نمی شوند، او می گوید اصلا می آییم از تابع وابستگی احتمال دو به دوی فراوردهای داخل سبد استفاده می کنیم و VaR را مستقیما محاسبه می کنیم. وابستگی (dependences) دو متغیر را هم که به راحتی می توان با میزان همبستگی (correlation) آنها توصیف کرد پس همه چیز حل است. اما او باز هم او اشتباه می کند. بر خلاف آنچه که در ذهن خیلی ها جا افتاده همبستگی فقط برای کلاس کوچکی از توابع توزیع که شامل توزیع نرمال است احتمال وابستگی دو به دوی متغیر را به ما می دهد و در حالت کلی ممکن است همبستگی دو متغیر صفر باشد اما آنها وابسته باشند (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Correlation_and_dependence">ببینید</a>). بنابراین برای محاسبه وابستگی واقعی دو به دوی فراورده ها به روش های آماری نسبتا پیچیده ای نیاز است. این نکته هم که ما به دم توزیع علاقه مندیم هم غوز بالا غوز است و کار را مشکل تر می کند. در نهایت هم آن قدر روش ها پیچیده می شوند که آن شهود ساده VaR از بین می رود.<br /><br />این کوانت عاشق نمونه ای است از انچه قبل از بحران مالی در خیلی از موسسات مالی می گذشت (<a href="http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/CHRG-111hhrg51925/pdf/CHRG-111hhrg51925.pdf">این گزارش</a> دولت فدرال در این مورد را ببینید - هشدار: فایل بزرگ). VaR به صورت گسترده بدون توجه به محدودیت های آن در تمام موسسات مالی استفاده می شد. البته دقت کنید که من نمی گویم VaR ابزار بدرد نخوری است. اتفاقا VaR اطلاعات مفیدی به ما می دهد و به ما می گوید ریسک های میانه (ریسک اتفاق های بد نسبتا کوچک تر که احتمال بیشتری دارند) دقیقا چه قدر است. بنابراین همیشه VaR می تواند ابزاری کارآمد در کنار ابزار های دیگر به خصوص تحلیل fundamental باشد. مشکل وقتی پیش می آید که بر VaR به عنوان تنها ابزار تکیه شود. یک مطالعه جالب نشان می دهد مدیرانی که تنها از VaR برای تحلیل ریسک استفاده می کردند در مقایسه با آنهایی که تنها از تحلیل fundamental و شناخت خود از بازار استفاده می کردند در عمل سازمانشان را در معرض ریسک های بزرگ تری قرار دادند (منبع). علت هم این است که تکیه بر VaR سبب می شود همه توجه به کاهش ریسک های میانه معطوف شود و از ریسک های بزرگ که احتمال خیلی کمی دارند غفلت شود. به هر حال در همان زمان هم این ایراد هایی را که من مطرح کردم هر کسی که کمی آمار بلد بود می دانست (ایده این نوشته از <a href="http://press.princeton.edu/titles/8474.html">این کتاب عالی</a> که چاپ سال ۲۰۰۷ است آمده است). اما به هر دلیلی وال استریت و همین طور قانون گذاران به این نکات توجه نکردند و VaR را در مرکز محاسبات ریسکشان قرار دادند. کوانت ها هم مدام با روش های پیچیده و پیچیده تر ور رفتند تا بر مشکل اول در پاراگراف های قبلی غلبه کنند و در نهایت مشکل دوم که پایه ای بود آنها را زمین زد. این که واقعا چرا این اتفاق افتاد و این همه آدم باهوش چشم خود را بستند واقعا برای من درکش سخت است. به هر حال حدس هایی می شود زد که چرا این اتفاق افتاد. یک عده آدم بد بین تر <a href="http://www.fooledbyrandomness.com/jorion.html">می گویند</a> که VaR رسما یک جور کلاه برداری بود و در واقع تنها عذری بود که بانک ها می خواستند به سهام دارانشان و بعد مالیات دهندگان نشان دهند که اتفاق هایی که افتاده نتیجه ای غیر قابل پیش بینی و نه نتیجه ریسک کردن های بی کله بانک ها بوده است تا مورد باز خواست قرار نگیرند. شاید هم درست به همین دلیل است که اصولا لازم و مطلوب نبود که روش های محاسبه ریسک یتوانند ریسک های ضرر های بزرگ با احتمال خیلی کم را پیش بینی کنند. تمام وال استریت می خواست که ریسک بیشتری کند و سواستفاده از VaR این امکان را به آن می داد. بنابراین کسانی که در درپارتمان های محاسبه ریسک سازمان های مالی بودند انگیزه داشتند که دهنشان را ببندند تا هم شغل هایشان حفط شود و هم آنها هم سهمی از این سود موقتی ریسک های بزرگ داشته باشند (ص ۲۷۸ <a href="http://www.amazon.com/How-Markets-Fail-Economic-Calamities/dp/0374173206">این</a> را ببینید). یکی از نشانه هایی که این حدس را تقویت می کند یکی از معدود گزارش های در دسترس عموم است که جزییات فرایند محاسبه ریسک را در یک بانک تشریح کرده است. این گزارش توسط بانک <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/UBS">UBS</a> به سهام دارانش نوشته شده است و <a href="http://www.ubs.com/1/e/transparencyreport.html">از اینجا قابل دسترس است</a>. در این گزارش آمده است که اولا برای محاسبه VaR تنها از پنج سال داده استفاده شده بود و در نتیجه داده ها هیچ کدام از بحران های مالی در گذشته را در خود نداشتند. پیش بینی منتج از چنین مجموعه داده ای هم طبیعتا این است که همه چیز همیشه گل و بلبل خواهد بود. به علاوه بانک برای محاسبه ریسکش تنها بر VaR تکیه کرده بود و از هیچ تحلیل fundamental که کلا در دنیا چه خبر است در کنار VaR استفاده نشده بود. حدس من این است که اگر بقیه بانک ها هم گزارش های مشابهی را منتشر می کردند می دیدیم روش بانک های مختلف چندان تفاوتی با بانک UBS نداشته و تازه باید بانک UBS را طلا هم گرفت که آمده و صداقت به خرج داده و این اطلاعات را منتشر کرده است. نمی خواهم بدون دلیل حرف بزنم اما من در این یک مورد فکر می کنم آدم های بدبین خیلی هم بیراه نمی گویند.<br /><br />پی نوشت:<br />* بعدا معلوم شد این کاهش نرخ بهره که با رای آلن گرینسپن رییس بانک مرکزی انجام شد <a href="http://www.forbes.com/2009/04/02/greenspan-john-taylor-fed-rates-china-opinions-columnists-housing-bubble.html">اشتباهی مهلک بود</a>. در واقع با توجه به این که کاهش مالیات های بوش در آن زمان خود تحرکی را در اقتصاد به وجود آورده بود لازم بود او نرخ بهره را افزایش دهد تا جلوی رشد حبابی گرفته شود نه این که آن را کاهش دهد. اما به هر حال آلن باز هم گل کاشت و نرخ بهره را کاهش داد تا پول قرض کردن ازران تر و ارزان تر شود (وقتی بانک مرکزی نرخ بهره را کاهش می دهد به دنبالش نرخ بهره وام ها کم می شود و ملت راحت تر می توانند پول قرض کنند) و همه از بانک ها تا کارمند مک دونالد وام های تخیلی بگیرند و بحران سال ۲۰۰۸ خیلی بدتر شود.<br /><br />** یک چیزی که برای من مهم است این است که ناشناس بمانم. بنابراین لطفا اگر اسم من را می دانید آن را جایی نگویید و اگر هم کشف کردید که من کی هستم آن را برای ملت اعلام نکنید.<br /></div>untitledhttp://www.blogger.com/profile/13259307903331232053noreply@blogger.com4